Giáo án chuyên đề Ngữ văn 11 chân trời CĐ 2 Phần 3: Cách vận dụng yếu tố mới của ngôn ngữ đương đại trong giao tiếp (P2)

Hoạt động 3: Khái quát về một số yêu cầu, cách thức vận dụng yếu tố mới của ngôn ngữ đương đại trong giao tiếp

1. Mục tiêu: Hs hiểu được về một số yêu cầu, cách thức vận dụng yếu tố mới của ngôn ngữ đương đại trong giao tiếp
2. Nội dung: Qua tìm hiểu ngữ liệu tham khảo đưa ra được kết luận
3. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS liên quan đến bài học
4. Tổ chức thực hiện:

1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG
2. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức về cách vận dụng các yếu tố mới của ngôn ngữ đương đại vào cuộc sống
3. Nội dung: Sử dụng SGK, kiến thức đã học để trả lời các câu hỏi liên quan
4. Sản phẩm học tập: Bài làm của HS
5. Tổ chức thực hiện

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Bài tập 1 – SGK trang 57-58

Nối những từ ở cột A với phần giải thích ở cột B sao cho phù hợp.

Bài tập 2 – SGK trang 58

Trong các từ ngữ trên từ ngữ nào được cộng đồng chấp nhận, từ ngữ nào chỉ được sử dụng trong một nhóm người? Dựa vào đâu bạn biết điều đó?

Bài tập 3 – SGK trang 58

Những từ ngữ nào ở bài tập 1 không nên sử dụng trong văn bản đơn từ, văn bản thông tin? Vì sao?

Bài tập 4 – SGK trang 58

Hãy hình dung một tình huống giao tiếp có thể sử dụng một hoặc một vài từ ngữ đã cho ở bài tập 1. Sau đó viết đoạn văn ngắn hoặc 1 đoạn hội thoại khoảng 150 từ về tình huống giao tiếp

Bài tập 5 – SGK trang 58

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Một luồng đèn pha xe máy từ đầu phố quét tới đủ cho anh nhận ra họ có vẻ là một cặp vợ chồng. Một cao gầy xiêu vẹo, một nhỏ bé tã tượi và cá tã tượi đó có lẽ lại đang bế một đứa bé ngủ im lịm như bế một xác chết trên tay thì phải?

( Chu Lai, Phố)

1. Giải thích nghĩa các từ “tã tượi”, “im lịm” trong đoạn trích trên. Dựa vào đâu bạn nhận ra nghĩa ấy của từ?
2. Thử thay các từ trên bằng các từ đồng nghĩa và so sánh hiệu quả biểu đạt giữa các trường hợp?
3. Từ “tã tượi” được xem là từ mới (theo từ điển từ mới tiếng Việt, Chu Bích Thu ( chủ biên), NXB Phương ĐÔng 2008) và tác giả Từ điển từ mới tiếng Việt có dẫn ngữ liệu trên của Chu Lai trong công trình của mình. Bạn có nhận xét gì về vai trò của các nhà văn, nhà thơ trong việc phát triển vốn từ vựng của dân tộc?

Bài tập 6 – SGK trang 58

Cho các nghĩa của từ “lặn” như sau:

1. Tự làm cho mình chìm sâu xuống nước
2. Biến đi như lẩn mất vào bên trong
3. KHẩu ngữ trốn biệt đi
4. Khuất mất đi phía dưới đường chân trời
5. Theo bạn, trong các nghĩa này đâu là nghĩa mới của từ? Vì sao bạn nhận xét như vậy?
6. Tìm ví dụ minh họa cho các nghĩa trên

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ

• HS tiếp nhận nhiệm vụ học tập

Bước 3: HS báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

• GV có thể dành thời gian khoảng 7-10’ để HS trình bày ý tưởng rồi viết trên lớp hoặc ở nhà

Bước 4: Đánh giá kết quả thực nhiệm vụ học tập

• GV chữa bài tập nhận xét và chuẩn bị kiến thức
• Gợi ý:

Bài tập 1:

Bài tập 2

Từ ngữ đã được cộng đồng chấp nhận: du lịch bụi, lớp học đảo ngược, bọc lót, rừng phòng hộ, sến, chịu chơi, chịu trận, trí tuệ nhân tạo, chạy sô, cặp bài trùng.

Từ ngữ chỉ được sử dụng trong một nhóm người: gato, gấu.

Bài tập 3

Không nên sử dụng biệt ngữ xã hội, khẩu ngữ trong văn bản đơn từ, văn bản thông tin. Vì thế chúng ta không nên sử dụng những từ ngữ như gato, gấu, sến, chịu chơi, chịu trận, chạy sô, cặp bài trùng khi viết các kiểu văn bản này.

Bài tập 4

Chia lớp thành nhóm nhỏ để thực hiện bài tập. Viết đoạn văn hoặc đoạn hội thoại khoảng 150 từ về tình huống giao tiếp này.

Bài tập 5

• Tã tượi: ở trạng thái tả tơi và rũ xuống trông thảm hại
• Im lịm: giống như im lìm, nhưng nghĩa mạnh hơn

• Có thể thay từ “tã tượi” bằng từ “tơi tả” tuy nhiên từ “tã tượi” nhấn mạnh vào trạng thái “rũ xuống” trạng thái “thảm hại” hơn.
• Có thể thay từ “im lịm” bằng từ “im lìm”. Tuy nhiên khi sử dụng từ “im lim” tính chất hoàn toàn không có tiếng động tự anhuw không có biểu hiện gì của sự sống được nhấn mạnh được thể hiện một cách rõ ràng hơn. Bởi vì từ “lịm” có nghĩa là vào trạng thái hoàn toàn thân bất động vì không còn sức lực tri giác.
• Trong trường hợp này việc dùng hai từ tã tượi và im lim giúp câu văn giàu sức tả hơn. Hai từ “tã tượi” và “im lịm” miêu tả các nhân vật chân thật, khiến người đọc bị ám ảnh về số phận con người.

1. Từ tã tượi được xem là từ mới.

Bài tập 6

a.

Trong các nghĩa của từ “lặn” đã cho nghĩa thứ ba trốn biệt đi là nghĩa mới của từ. Chúng ta có thể căn cứ vào cuốn từ điển tiếng việt để đưa ra kết luân này.

Trong từ điển tiếng Việt của Hoàng PHê thì từ “lặn” chỉ có 3 nghĩa. Trong từ điển mới thì lặn có 4 nghĩa.

b.

Đặt câu có sử dụng từ lặn ở mỗi nghĩa đã cho:

• Nó lặn xuống đáy hồ để tìm chiếc kính bơi
• Các nốt sởi đã lặn
• Bỗng nhiên anh ấy lặn mất tăm
• Khi mặt trời lặn, chàng vội vã trở về nhà

 HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

- Ôn lại kiến thức đã học: Các nội dung liên quan đến chuyên đề 2 Tìm hiểu ngôn ngữ tgrong đời sống xã hội hiện đại

- Hoàn chỉnh các bài tập phần Luyện tập, Vận dụng (nếu chưa xong).

- Ôn tập chuyên đề 3 – Đọc viết và giới thiệu về một tác giả văn học.