Giáo án chuyên đề Ngữ văn 11 chân trời CĐ 3 Phần 1: Tìm hiểu sự nghiệp văn chương và phong cách của một tác giả văn học

TÁC GIẢ VĂN HỌC TRONG TÔI LÀ….

Hãy hình dung về một tác giả văn học mà bạn yêu thích. Nếu dùng một hình ảnh so sánh, ví von để diễn tả về tác giả ấy, bạn sẽ sử dụng hình ảnh nào dưới đây? Vì sao?

-         Ánh sao băng

-         Bức tranh độc nhất

-         Ngọn lửa soi đường

-         Trụ đỡ tâm hồn

-         Hình ảnh khác ( nếu có)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Đọc ngữ liệu tham khảo Sự nghiệp thơ ca của Xuân Diệu

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-     GV đặt câu hỏi để HS có thể suy nghĩ trả lời:

(1)          Từ văn bản trên bạn hãy tóm tắt sự nghiệp thơ ca của Xuân Diệu trong hai giai đoạn sáng tác trước và sau Cách mạng Tháng Tám dựa trên bảng sau:

(2) Qua văn bản bạn có nhận xét gì về những đóng góp của Xuân Diệu đối với nền văn học và với xã hội qua các giai đoạn sáng tác?

(3) Theo bạn tác giả bài viêt đã phải thực hiện những thao tác nào để tìm hiểu về sự nghiệp văn chương của Xuân Diệu?

-     HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-  Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Đọc ngữ liệu tham khảo Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội

(1)  Bảng phụ lục 1

(2)  Bảng phụ lục 2

(3) Thông qua kết quả trả lời câu 1-2 HS dựa vào các gợi ý sau để trả lời câu hỏi:

+ Tìm đọc các tác phẩm tiêu biểu của Xuân Diệu

+ Thống kê  các tác phẩm theo năm sáng tác, theo từng giai đoạn sáng tác của Xuân Diệu, đánh giá ý nghĩa của tác phẩm đối với nhà thơ, với thời đại

+ Khái quát những đóng góp của nhà thơ với nền văn học, với xã hội theo từng giai đoan sáng tác cũng như toàn bộ sự nghiệp văn học.

Giai đoạn sáng tác

Tác phẩm

Thể loại

Năm sáng tác

Ý nghĩa của tác phẩm đối với nhà thơ/thời đại

Trước CMT8

Thơ Thơ

Thơ

1938

-      Có tiếng vang trong tầng lớp thanh niên thành thị

-      Đem đến cho thơ ca lãng mạn đương thời tiếng nói mới.

-      Xuân Diệu được gọi là ‘mới nhất trong các nhà thơ mới”

Gửi hương cho gió

Thơ

1945

Thể hiện cái rạo rực tha thiết của tập thơ đầu, nhưng đã nhuốm vị đắng cay và nỗi cô đơn rợn ngợp -> có tính kế thừa và đổi mới.

Sau CMT8

Ngọn quốc kì

Thơ

1945

Tráng khúc nồng nhiệt ngợi ca lá đỏ sao vàng, khẳng định chế độ mới và niềm tin vào thắng lợi của cách mạng.

Hội nghị non sông

Thơ

1946

Bài thơ dài ca ngợi Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, khẳng định ý chí thống nhất, độc lập của dân tộc.

Dưới sao vàng

Thơ

1949

Tiếp tục mạch thơ sôi nổi lãng mạn hồi đầu cách mạng

Mẹ con

Thơ

1953

Thể hiện đề tài mới của Xuân Diệu: cuộc sống lao khổ và sức mạnh vùng dậy của giai cấp nông dân

Ngôi sao

Thơ

1954

Đánh dấu sự thay đổi về bút pháp của nhà thơ.

Riêng chung

Thơ

1960

-      Thể hiện nỗ lực bám sát đời sống của Xuân Diệu cho thấy thể nghiệm thơ ca mới của ông: mô tả con người lao động và khung cảnh lao động hùng tráng ở nhiề miền đất nước.

-      Góp phần thúc đẩy phương hướng tăng cường chất liệu hiện thực cho thơ ca giai đoạn này.

Mũi Cà Mau – Cầm Tay

Thơ

1962

Một khối hồng

Thơ

1964

Hai đợt sóng

Thơ

1967

Tôi giàu đôi mắt

Thơ

1970

Hồn tôi đôi cánh

Thơ

1976

Thanh ca

Thơ

1982

Giai đoạn sáng tác

Đóng góp của Xuân Diệu với nền văn học và với dân tộc

Trước Các mạng tháng Tám

-  Góp phần thẻ hiện thiếng lòng của tầng lớp thanh niên thành thị đương thời.

-  Đóng góp cách tân về giá trị nội dung và nghệ thuật cho phong trào Thơ mới nói riêng và thơ ca nói chung; một cảm xúc mới, dạt dào, sôi nổi, trẻ trung, quan niệm nhân sinh quan mới mẻ, cái tôi tìm nguồn cảm hứng ở cuộc đời trần thế, khát khao tận hưởng hạnh phúc, tình yêu giao cảm với cuộc đời, thể hiện sự thức tỉnh ý thức cá nhân của thời đại.

Sau Cách mạng tháng Tám

-  Phục vụ đắc lực cho sự nghiệp cách mạng và kháng chiến của dân tộc.

-  Nói lên tiếng lòng, ca ngợi sức mạnh vùng dậy của giai cấp nông dân lao khổ.

-  Ca ngợi con người lao động trong công cuộc xây dựng miền Bắc và chống Mỹ cứu nước

-  Cách tân thơ cao với quan niệm “mở rộng cánh cửa cho cuộc sống vào thơ, cho thơ vào cuộc sống” thúc đẩy phương hướng tăng cường chất hiện thực cho thơ trong giai đoạn này.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Đọc ngữ liệu tham khảo Một số đặc điểm phong cách thơ Xuân Diệu trong phong trào thơ mới

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-     GV đặt câu hỏi để HS có thể suy nghĩ trả lời:

(1)          Từ nội dung văn bản ( trích) bạn hãy tóm tắt một số đặc điểm phong cách thơ Xuân Diệu trong phong trào Thp mới dựa vào sơ đồ sau:

(2) Trong bài viết tác giả so sánh đặc điểm thơ Xuân Diệu với các sáng tác của các nhà thơ mới khác, với thơ điển nhằm mục đích gì?

(3) Theo bạn để khái quát những đặc điểm phong cách thơ Xuân Diệu như trong bài viết, tác giả đã thực hiện những thao tác nào?

-     HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-  Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Đọc ngữ liệu tham khảo Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội

(1)  Hs đọc thông tin và trình bày vào sơ đồ.

(2)  Mục đích khi so sánh thơ Xuân Diệu với các nhà thơ khác và thơ cổ điển nhằm:

+ So sánh Xuân Diệu với các nhà thp mới khác để thấy: trong khi các nhà thơ mới khác thoát li thực tại, Xuân Diệu tìm kiếm đề tài và cảm hứng ngay trên chính cuộc sống nơi trần thế, đề cao sự giao hòa giữa con người và vạn vật đề tài tình yêu của Xuân Diệu có ý nghĩa rộng lớn hơn, không chi là tình yêu lứa đôi mà còn là tình yêu cuộc sống.

+ So sánh với thơ cổ điển để thấy: nếu thơ cổ điển đi vào những ước lệ khuôn sáo, Xuân Diệu có những cách diễn đạt mới mẻ sinh động thể hiện trọn vẹn và chân thực sức sống tràn trề, thịnh đạt của cuộc sống.

(3)HS có thể dựa vào kết quả câu 1-2 và trả lời theo gợi ý sau:

+ Đọc các tác phẩm tiêu biểu của xuân Diệu

+ Nhận ra những nét riêng, đặc trưng xuyên suốt trong các tác phẩm đó.

+ So sánh với những tác giả, tác phẩm khác để thấy được nét độc đáo, trong sáng tác của Xuân Diệu.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Khái niệm sự nghiệp văn chương và phong cách nghệ thuật của một tác giả

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-     GV đặt câu hỏi để HS có thể suy nghĩ trả lời:

+ Trình bày khái niệm về sự nghiệp văn chương cũng như phong cách nghệ thuật?

-     HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-  Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Một số yêu cầu và cách thức đọc một tác giả văn học

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-     GV đặt câu hỏi để HS có thể suy nghĩ trả lời:

(1) Khi tìm hiểu về một tác giả văn học bạn cần đảm bảo yêu cầu gì?

(2) Trình bày quy trình cách thức đọc hiểu một tác giả văn học?

-     HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-  Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Khái niệm sự nghiệp văn chương và phong cách nghệ thuật của một tác giả

- Sự nghiệp văn chương

Những thành tựu trong quá trình sáng tác của một tác giả được đánh dấu bằng những tác phẩm có giá trị về nội dung và hình thức nghệ thuật có đóng góp cho sự phát triển của lịch sử, xã hội và cho nền văn học. Để xác định sự nghiệp văn chương của một tác giả ta cần quan tâm đến các tác phẩm tiêu biểu có giá trị theo các thời kì, giai đoạn sáng tác của tác giả, chỉ ra giá trị của các tác phẩm ấy với xã hội với nền văn học.

-       Phong cách nghệ thuật

Sự tổng hòa những dấu ấn riêng trong sáng tác của một tác giả, được lặp lại một cách hệ thống trong sự nghiệp văn chương của tác giả ấy. Để xác định phong cách nghệ thuật của một tác giả ta căn cứ vào:

+ Những yếu tố riêng biệt làm nên dâu ấn đặc trưng của tác giả khi so sánh với các tác giả khác

+ Những yếu tố lặp lại có tính quy luật xuyên suốt sự nghiệp văn chương của tác giả.

II.Một số yêu cầu và cách thức đọc một tác giả văn học

(1) Một số yêu cầu chung

+ Chọn được tác giả phù hợp, có tầm, có phong cách nghệ thuật độc đáo và sự nghiệp văn chương nổi bật.

+ Căn cứ chủ yếu để tìm hiểu về tác giả là những tác phẩm tiêu biểu. Khi tìm hiểu về sự nghiệp văn chương và phong cách nghệ thuật của một tác giả cần lưu ý đến các phương diện nội dung và nghệ thuật trong tác phẩm tiêu biểu.

+ Tránh đồng nhất đời tư của tác giả với hình ảnh tác giả trong các tác phẩm. Các dữ kiện về cuộc đời, thời đại hoàn cảnh sáng tác có thể là căn cứ giải mã tác phẩm từ đó giúp tìm hiểu về tác giả văn học, nhung các dữ kiện ấy không đồng nhất với những gì được viết trong tác phẩm.

+ Kết quả tìm hiểu về sự nghiệp văn chương và phong cách của một tác giả cần được tổng hợp, khái quát và ghi chép một cách có hệ thống dưới dạng sườn bài, sơ đồ tư duy, đồ họa thông tin.

(2)   Quy trình, cách thức đọc hiểu một tác giả

a.   Xác định đề tài cần tìm hiểu

-     Để việc tìm hiểu thú vị hơn bạn cần chọn tác giả mình yêu thích có hứng thú. Và lưu ý một số điều sau:

+ Tác giả cần có sự nghiệp văn chương nổi bật, tác giả cần có những tác phẩm có giá trị lớn, có đóng góp đáng kể cho xã hội cho nền văn học.

+ Bên cạnh việc thích thì bạn cần cân nhắc đến tầm vóc của tác giả để chọn được đề tài phù hợp.

+ Với các tác giả Việt Nam có sự nghiệp đồ sộ bạn nên thu hẹp đề tài tìm hiểu: Tìm hiểu sự nghiệp văn chương và phong cách nghệ thuật của tác giả trong một thời kì, một giai đoạn sáng tác, trogn đề tài, thể loại cụ thể….

b.  Thu thập tư liệu

Sau khi đã xác định được đề tài cần tìm hiểu, bạn tiến hành thu thập tài liệu có hai nhóm cần thu thập như sau:

+ Cách 1: bạn có thể thu thập tài liệu trên các bài nghiên cứu, bài báo, bài phỏng vấn trên các tuyển tập văn học….

+ Cách 2; Các tác phẩm tiêu biểu của tác giả cần tìm hiểu. Bạn nên lên danh mục các tác phẩm tiêu biểu theo năm sáng tác, sau đó tìm đọc

c.   Đọc và xử lí tài liệu

Với các tư liệu viết về tác giả, bạn đọc và ghi chú những thông tin quan trọng chú ý trả lời câu hỏi:

+ Những đặc điểm nào về cuộc đời, thời đại đã tác động đến việc sáng tác văn chương của tác giả?

+ Sự nghiệp văn chương của tác giả chia làm mấy giai đoạn? sự nghiệp có đặc điểm gì?

+ Những đặc điểm nổi bật về phong cách nghệ thuật của tác giả?

+ Những tác phẩm nào là quan trọng với sự nghiệp văn chương của tác giả, thể hiện rõ nét phong cách nghệ thuật của tác giả.

d.   Tìm hiểu về sự nghiệp văn chương của tác giả

Từ những tư liệu đã đọc và xử lí, bạn phác thảo về sự nghiệp văn chương của tác giả, chú ý từng giai đoạn sáng tác, tác phẩm tiêu biểu, ý nghĩa của tác phẩm với bản thân tác giả, với xã hội và nền văn học.

Dựa vào bảng đã lập hãy tiến hành nhận xét và khái quát về những đóng góp và đặc điểm sáng tác của tác giả theo từng giai đoạn trong sự nghiệp văn chương dựa vào các câu hỏi:

+ Ở từng giai đoạn sáng tác tác giả có đóng góp gì về nội dung tư tưởng và biện pháp nghệ thuật thông qua các tác phẩm tiêu biểu?

+ Các đóng góp ấy có ý nghĩa gì đối với xã hội và nền văn học.

e.   Tìm hiểu về phong cách nghệ thuật của tác giả

Dựa vào phiếu đọc tác phẩm đã thực hiện bạn xác định các đặc điểm về nội dung và nghệ thuật được lặp lại trong các tác phẩm tiêu biểu từ đó khái quát lên đặc điểm phong cách của tác giả.