CHUYÊN ĐỀ 2: TÌM HIỂU NGÔN NGỮ TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI HIỆN ĐẠI

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

• Hiểu được ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội và là một bộ phấn cấu thành của văn hóa
• Nhận biết và đánh giá được các yếu tố mới của ngôn ngữ trong đời sống xã hội đương đại
• Biết vận dụng các yếu tố mới của ngôn ngữ đương đại trong giao tiếp

Ngày soạn: …/…/…

Ngày dạy: …/…./…

PHẦN 1: BẢN CHẤT XÃ HỘI – VĂN HÓA CỦA NGÔN NGỮ

1. MỤC TIÊU
2. Về kiến thức

- Hiểu được những bản chất xã hội – văn hóa của ngôn ngữ đồng thời áp dụng nó vào trong hoàn cảnh thực tế của văn học.

- Hiểu được mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa từ đó có những cách ứng dụng cho phù hợp với hoàn cảnh.

2. Về năng lực

Năng lực chung

- Rèn luyện nếp tư duy khoa học, biết vận dụng một số thao tác tư duy cơ bản nhằm chiếm lĩnh tri thức.

Năng lực đặc thù

- Biết liên kết nhiều nội dung tri thức, kĩ năng trong quá trình học tập để phát triển năng lực.

- Giải quyết được một vấn đề học tập mang tính phức hợp, đòi hỏi có sự kết nối với thực tiễn và tìm ra được các chiến lược, cách thức giải quyết vấn đề.

3. Về phẩm chất:

- Yêu thích ngôn ngữ và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt

- Có ý thức giữ gìn, trân trọng những giá trị văn hóa ông cha để lại.

- Tinh thần hợp tác, trách nhiệm khi làm việc tập thể.

1. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
2. Thiết bị dạy học

- Tranh, ảnh, bảng biểu, video clip liên quan đến nội dung bài học, máy tính có kết nối internet, máy chiếu,…

- Phiếu học tập của HS để chuẩn bị thảo luận.

- Bút màu, giấy A0 để trình bày sản phẩm

2. Học liệu

- Sách chuyên đề, SGK, SGV, sách tham khảo,…

- Tài liệu tham khảo mà học sinh thu thập được về sự đa dạng của ngôn ngữ.

- Sản phẩm của học sinh sau khi hoàn thành phần 2 của chuyên đề.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. KHỞI ĐỘNG
2. Mục tiêu: Kết nối – tạo hứng thú cho học sinh, chuẩn bị tâm thế tiếp cận kiến thức mớ, từ đó khắc sâu kiến thức nội dung bài học bản chất xã hội – văn hóa của ngôn ngữ
3. Nội dung : HS trả lời cá nhân để giải quyết câu hỏi đặt ra ở đầu bài
4. Sản phẩm: Câu trả lời của HS.
5. Tổ chức thực hiện hoạt động:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV đặt câu hỏi:

• Gió, mưa, nắng… là hiện tượng tự nhiên, còn lễ hội, cưới hỏi, thờ cúng là hiện tượng xã hội. Hãy nêu một số ví dụ về hiện tượng xã hội và thử giải thích cơ sở để bạn coi đó là những hiện tượng xã hội?
• Bạn đang học ngoại ngữ nào? Qua ngoại ngữ đó bạn biết được gì về đời sống vật chất, phong tục tập quán, đặc điểm tâm lí của người bản ngữ?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

• HS xem, suy nghĩ và trả lời

Bước 3: Báo cáo kết quả

• Dự kiến câu trả lời của HS

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tâp và kết luận

• Nhận xét câu trả lời của HS, dẫn dắt để kết nối hoạt động hình thành kiến thức mới.

Gợi ý:

• Khái niệm “hiện tượng xã hội” thường được diễn giải trong sự đối lập với “hiện tượng tự nhiên”. Hiện tượng xã hội là hiện tượng chỉ nảy sinh trong đời sống của một nhóm người hay cộng đồng, biến đổi, chuyển hóa, phát triển theo diễn biến đời sống của nhóm người hay cộng đồng đó. Còn hiện tượng tự nhiên là hiện tượng tồn tại, biến đổi độc lập vào đời sống của con người. Tuy hoạt động của con người cũng có thể tác động đến thế giới tự nhiên làm xuất hiện hoặc gia tăng những hiện tượng tự nhiên bất thường, nhưng dù không có con người thì hiện tượng tự nhiên nói chung vẫn tồn tại và thay đổi theo quy luật riêng của nó.
• HS có thể nêu ra bất kì ngoại ngữ nào: Tiếng Anh, Tiếng Trung, Tiếng Nhật… Các biểu hiện của đời sống vật chất, phong tục tập quán, đặc điểm tâm lí của người bản ngữ thể hiện qua ngôn ngữ này rất phong phú. Ví dụ: Tiếng Anh có Christmas ( còn gọi là Noel, lễ giáng sinh lễ hội kỉ niệm sự ra đời của Chúa Giê-su, một ngày lễ lớn hàng năm ở nhiều quốc gia có đông người dân theo dân Thiên chúa giáo); Black bread ( bánh mì làm bằng bột lúa mạch đen một món ăn quen thuộc của người Châu Âu)…..

GV dẫn dắt: Ngôn ngữ là một trong thứ phương tiện để thể hiện ý tưởng cũng như truyền đạt thông điệp mà tác giả gửi gắm. Vậy bản chất của ngôn ngữ là gì bạn đã biết chưa? Hãy cùng tìm hiểu qua bài học Bản chất xã hội và văn hóa của ngôn ngữ ngay sau đây.

1. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu bản chất xã hội của ngôn ngữ

1. Mục tiêu: HS hiểu được bản chất xã hội của ngôn ngữ
2. Nội dung thực hiện: GV cho HS tìm hiểu khái niệm ngôn ngữ cũng như mối quan hệ tác động qua lại giữa ngôn ngữ và xã hội.
3. Sản phẩm: Tìm hiểu của HS.
4. Tổ chức thực hiện