Giáo án chuyên đề Ngữ văn 11 kết nối CĐ 2 Phần 3: Vận dụng các yếu tố mới của ngôn ngữ trong giao tiếp (P1)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ : Mối quan hệ giữa việc tuân thủ chuẩn của ngôn ngữ với việc sáng tạo để ngôn ngữ phát triển

 Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

-       GV đặt câu hỏi để HS có thể suy nghĩ trả lời:

+ Bạn hiểu như thế nào về chuẩn của ngôn ngữ trong tiếng Việt?

+ Vì sao chúng ta cần phải giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt?

+ Để giữ gìn sự và phát triển ngôn ngữ của dân tộc mỗi cá nhân cần chú ý điều gì?

+ Có nhiều trường hợp không thể thay thế từ Hán Việt bằng những từ ngữ “thuần Việt” đồng nghĩa, chẳng hạn không thể thay thế phi công bằng người lái máy bay. Thay máy bay trực thăng bằng máy bay lên thẳng. Hãy tìm thêm ví dụ.

-       HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-   Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

Mối quan hệ giữa việc tuân thủ chuẩn của ngôn ngữ với việc sáng tạo để ngôn ngữ phát triển

- Chuẩn ngôn ngữ nói chung và tiếng Việt nói riêng được thể hiện ở các bình của hệ thống: ngữ ẩm, chính tả, từ ngữ, ngữ pháp và các yêu cầu về tạo lập văn bản. Chuẩn dựa trên hệ thống những quy tắc được xác lập qua hàng nghìn năm phát triển của ngôn ngữ, làm cơ sở cho hoạt động giao tiếp hằng ngày của các thành viên trong một cộng đồng. Viết đúng chính tả, sử dụng từ ngữ phù hợp đặt câu đúng quy tắc ngữ pháp, tạo lập văn bản đảm bảo tính mạch lạc, liên kết và phù hợp với mục đích giao tiếp là thuân thủ chuẩn tiếng Việt.

+ Về ngữ âm tiếng Việt không quy định giọng của vùng miền nào được coi là chuẩn và toàn dân phải tuân theo. Mỗi người Việt có thể nói theo giọng của một vùng miền miễn sao cách phát âm không gây trở ngại trong giao tiếp đặc biệt là cần tránh những lỗi phát âm dễ gây nhầm lần và có hiệu ứng tiêu cực trong giao tiếp.

-       Những quy định tạo nên chuẩn của ngôn ngữ không phải là bất biến. Tuân thủ chuẩn mực ngôn ngữ không có nghĩa là chỉ giữ nguyên vẹn cái vốn có từ các thế hệ trước và không tiếp nhận những yếu tố mới vào hệ thống.

-        Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt là giữ gìn chuẩn ngôn ngữ mà tiếng Việt đang có trước hết để giữ gìn một phương tiện giao tiếp quan trọng. Nếu sử dụng tiếng Việt tùy tiện không theo đúng quy định chung được coi là chuẩn thì tiếng Việt có thể bị mất tính hệ thống, giảm hiệu quả sử dụng, chẳng hạn sẽ gây hiểu lầm làm giảm sự tinh tế trong biểu đạt, mất đi lời hay ý đẹp… và có thể ảnh hưởng đến cả tư duy của chính người sử dụng.

-        Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt còn thể hiện trách nhiệm của mỗi người đối với di sản văn hóa dân tộc như Bác Hồ đã khẳng định “ tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu dài và cô cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó quý trọng nó làm cho nó phổ biến ngày càng rộng khắp”.

-        Để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt trước hết chúng ta cần có tình yêu, sự quý trọng, lòng tự hào đối với di sản của cha ông để lại Nhưng như vậy thì chưa đủ. Mỗi người cần có hiểu biết về chuẩn ngôn ngữ thể hiện qua yêu cầu phát âm, quy định chính tả, cách dùng từ, quy tắc đặt câu và tạo lập văn bản. Rèn luyện kĩ năng nói và viết nhằm đạt được sự trong sáng trong việc biểu đạt các ý tưởng và thông tin, tạo ý thức, thói quen nói đúng, viết đúng, chú trọng tính văn hóa, lịch sự của lời nói. Hiểu biết giúp chúng ta phân biệt được bản chất của hiện tượng để tránh quan điểm cực đoan. Một mặt, không lạm dụng tiếng nước ngoài khi tiếng Việt vẫn có từ ngữ đáp ứng nhu cầu giao tiếp để tránh cho tiếng Việt bị pha tạp, nhưng mặt khác, không có quan điểm và thái độ bảo thủ, loại bỏ cơ hội tiếp nhận các yếu tố mới để làm giàu cho ngôn ngữ của dân tộc mình.

-       Có nhiều trường hợp không thể dùng các từ thuần Việt thay thế cho từ Hán Việt được: phu nhân- vợ, nhi đồng – trẻ em, mĩ nữ - người đẹp, phi trường – sân bay.