HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu chung về văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học về văn bản Thời gian, thực hiện yêu cầu sau:

- Trình bày những hiểu biết về tác giả Văn Cao và văn bản Thời gian.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm nhỏ ( 4- 6 HS), trả lời những câu hỏi sau:

+ Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Bài thơ được chia làm mấy phần ? Nội dung chính của từng phần?

+  Sự trôi chảy của thời gian làm thay đổi, lãng quên những điều gì nhưng lại không thể khuất phục những điều gì?

+ Nêu hiệu quả của phép tu từ ẩn dụ được sử dụng trong các diễn đạt: những câu thơ còn xanh, những bài hát còn xanh.

+ Em hiểu như thế nào về hình ảnh “thời gian chạy qua kẽ tay”?

+ Em hiểu như thế nào về câu thơ cuối bài?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2HS mỗi nhóm lần lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu các thành viên còn lại trong lớp lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, trả lời sau:

 Từ nội dung văn bản “Thời gian”, hãy nhắc lại giá trị nội dung và nghệ thuật.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, thực hiện yêu cầu.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại 1 – 2 HS trình bày kết quả.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung về văn bản.

1. Tác giả Văn Cao

- Văn Cao (1923 – 1995) tên thật là Nguyễn Văn Cao, quê gốc ở Nam Định, sinh ra và lớn lên tại Hải Phòng. Là một nghệ sĩ đa tài, Văn Cao có nhiều ảnh hưởng đối với nghệ thuật Việt Nam đương đại trên nhiều lĩnh vực: âm nhạc, hội hoạ và thơ ca.

- Ông sáng tác nhiều ca khúc nổi tiếng như Thiên thai, Trương Chi, Làng tôi, Trường ca sông Lô, Mùa xuân đầu tiên,... và đặc biệt là Tiến quân ca – Quốc ca của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Về thơ, Văn Cao có các tập thơ Lá (1988), Tuyển tập thơ Văn Cao (1993),...

2. Xuất xứ văn bản

- Bài thơ Thời gian ra đời vào mùa xuân Đinh Mão năm 1987. Vào tháng 2/1987 khi tuổi đã xế chiều, lúc này Văn Cao đã để lại phía sau cuộc đời mình với biết bao trải nghiệm vui buồn, vì vậy viết bài thơ Thời gian để giãi bày tâm sự về cuộc sống, nghệ thuật và tình yêu sau một chặng đường dài buồn vui đã trải qua.

- Bài thơ in trong tập thơ Lá, NXB Tác phẩm mới, Hội nhà văn Việt Nam (1988).

II. Nhắc lại kiến thức bài học

1. Thể thơ và bố cục

- Bài thơ được viết theo thể thơ tự do.

- Bài thơ được chia làm hai phần:

+ Phần 1( 4 câu thơ đầu): Sức tàn phá của thời gian.

+ Phần 2 (3 câu cuối): những điều có sức sống mãnh liệt, trường tồn với thời gian.

2. Sự trôi chảy của thời gian

- Sự trôi chảy của thời gian làm thay đổi khô những chiếc lá, làm lãng quên kỉ niệm (chỉ còn vang vọng như tiếng sỏi rơi vào lòng giếng cạn) nhưng lại không thể khuất phục được những câu thơ, những bài hát và đôi mắt em.

3. Hiệu quả của phép tu từ ẩn dụ

- “Những câu thơ”, “những bài hát” là biểu tượng cho sáng tạo nghệ thuật, sự rung động của trái tim con người. Điệp ngữ “Riêng những” và “còn xanh” được lặp lại hai lần như một lời khẳng định sự trường tồn của nghệ thuật chân chính.

- Khẳng định vẻ đẹp, sức sống vĩnh cửu của những câu thơ, những bài hát.

- Thể hiện niềm tin của tác giả về sự trường tồn của những giá trị tinh thần của cuộc đời.

- Làm cho câu thơ, hình ảnh thơ thêm sinh động, ấn tượng.

4. Hình ảnh “thời gian chạy qua kẽ tay”

Văn Cao đã cảm nhận về thời gian bằng xúc giác: “Thời gian qua kẽ tay”. Nó lặng lẽ chạm vào ta rồi lướt qua nhanh chóng đến không tưởng. Con người trầm ngâm cảm nhận từng dấu ấn đi “qua kẽ tay” để rồi vấn vương, nuối tiếc. Câu thơ năm chữ mở đầu đã đem đến một sự liên tưởng thú vị cho người đọc. Thời gian quý giá nhưn mỏng manh vô cùng nên con người lại càng khao khát được điều khiển thời gian trong bàn tay của mình. 

5. Ý nghĩa câu thơ cuối

Và đôi mắt em

                          như hai giếng nước

- Đẹp nhất trên đời không gì khác chính là “đôi mắt em”. Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn, đại diện cho tình yêu và sức trẻ miên viễn.

- Đôi mắt sâu thẳm ấy lại trông “như hai giếng nước”, long lanh và dạt dào sức sống. Nhà thơ không chỉ cảm khái trước những giá trị cao cả bất diệt mà còn đề ra một phương cách sống ý nghĩa, cho ta thấy giá trị của nghệ thuật và tình yêu. Nếu thấy mình già nua và cũ kĩ, hãy ngân lên những vần thơ và những khúc ca, hãy soi mình vào đáy mắt người yêu. Những điều bình dị nhất lại chính là cứu cánh có tâm hồn. 

3. Tổng kết

1. Nội dung

Qua những lời thơ giản dị, đầy hàm súc đó, Văn Cao muốn gửi gắm thông điệp tới bạn đọc sự tri ân với thời gian, tri ân những điều xưa cũ và ghi nhớ về những điều đẹp đẽ, đó chính là nét nghệ thuật mãi mãi trường tồn.

2. Nghệ thuật

- Bài thơ được viết theo thể thơ tự do.Số câu trong mỗi đoạn không ổn định, đoạn đầu bốn câu và đoạn cuối ba câu. Số câu trong mỗi đoạn theo hướng giảm dần.

- Nhịp điệu của câu thơ cũng lạ thường và rất linh hoạt nhằm nhấn mạnh ý, tạo ra một nhạc điệu đặc biệt.

- Sử dụng biện pháp tương phản, đối lập

- Sử dụng các phép tu từ: so sánh ( đôi mắt em- hai giếng nước) hoặc điệp ngữ (riêng, còn xanh), ẩn dụ ( câu thơ, bài hát – những sáng tạo nghệ thuật làm giàu đẹp cho tâm hồn con người)

=>Văn Cao dùng các hình thức ngôn từ mang nhiều tầng nghĩa tượng trưng kết hợp với các biện pháp tu từ và đặc biệt là cách ngắt dòng, ngắt nhịp sáng tạo mới lạ để nêu lên vấn đề về thời gian trong cuộc sống của con người.

Trường THCS:………………………

Lớp:…………………………………..

Họ và tên:……………………………..

PHIẾU BÀI TẬP

VĂN BẢN THỜI GIAN

Khoanh tròn vào đáp án đặt trước câu trả lời đúng:

Câu 1: Tác giả của Thời gian là:

A. Văn Cao.

B. Nam Cao.

C. Huy Cận.

D. Chế Lan Viên.

Câu 2: Dòng thơ đầu tiên “thời gian qua kẽ tay” cho thấy nhà thơ hình dung thế nào về thời gian?

A.Thời gian trôi một cách âm thầm lặng lẽ không báo trước.

B. Thời gian trôi rất nhanh, chúng ta không thể nắm bắt hay níu giữ được nó.

C. Thời gian trôi rất chậm rãi và từ tốn.

D. Thời gian là thứ có thể chạm và cảm nhận được bằng đôi tay.

Câu 3: Điểm tương đường giữa “những câu thơ”; “những bài hát” và “ đôi mắt em”:

A. Đều là những kỉ niệm của nhà thơ.

B. Đều tượng trưng cho cái đẹp, cho nghệ thuật chân chính.

C. Là niềm yêu thích của mọi người.

D. Là chủ thể trữ tình mà bài thơ hướng đến.

Câu 4: Hình ảnh những chiếc là khô và tiếng sỏi trong lòng giếng cạn có sự tương đồng nào?

A. Tươi mới, tràn đấy sức sống.

B. Tàn úa, mất dần sức sống.

C. Chất chứa kỉ niệm của nhà thơ.

D. Là những tác phẩm nghệ thuật trường tồn cùng thời gian.

Câu 5: Nhận xét về giọng điệu của bài thơ Thời gian

A. Vui tươi, phấn khởi, đầy sức sống.

B. Giản dị, trầm lắng, dồn nén cảm xúc.

C. Giàu chất lãng mạn.

D. Giản dị, trầm lắng, dồn nén cảm xúc, giàu suy tưởng.

Câu 6: Thời gian qua hình ảnh những chiếc lá khô và tiếng sỏi trong lòng giếng cạn có mối liên hệ gì?

A. Thời gian qua đi, cái đẹp cũng sẽ tàn phai.

B. Thời gian sẽ giúp cho cái đẹp trường tồn mãi.

C. Cái đẹp sẽ không bao giờ bị tàn phá bởi sự băng hoại của thời gian.

D. Thời gian và cái đẹp không có mỗi liên hệ với nhau.

Câu 7: Thông điệp mà em rút ra được sau khi học bài thơ Thời gian là gì?

A. Hãy biết quý trọng thời gian.

B. Thời gian qua đi, cũng là lúc chúng ta phải tiến về tương lai và bỏ quên quá khứ.

C. Quý trọng thời gian, tri ân những giá trị xưa cũ, những nghệ thuật chân chính.

D. Thời gian là bất tận nên chúng ta có thể lãng phí thời gian.

1. A

2. B

3. B

4. B

5. D

6. A

7. C