Giáo án điện tử chuyên đề Địa lí 12 chân trời CĐ 1: Thiên tai và biện pháp phòng, chống (P2)

Hình 1: Bão 

Hình 2: Lũ lụt

Hình 3: Hạn hán

Hình 4: Sạt lở đất

BÃO

Quan niệm

Bão là một xoáy thuận nhiệt đới có sức gió mạnh nhất từ cấp 8 trở lên và có thể có gió giật. Bão có sức gió mạnh nhất từ cấp 10 đến cấp 11 gọi là bão mạnh, từ cấp 12 đến cấp 15 gọi là bão rất mạnh, từ cấp 16 trở lên gọi là siêu bão.

Nguyên nhân

- Bão hình thành khi có đủ ba điều kiện: nhiệt, ẩm và động lực để tạo xoáy. Bão hình thành trên biển trong dải vĩ độ 5 – 20° hai bên Xích đạo có nhiệt độ cao (từ 26 27°C trở lên), đảm bảo có đủ lượng hơi nước bốc lên từ mặt biển để cung cấp năng lượng ngưng kết cho bão và lực Cô-ri-ô-lít (Coriolis) đủ lớn để tạo xoáy

- Lực Cô-ri-ô-lít ảnh hưởng đến chiều quay và quy định hướng di chuyển của cơn bão. Theo đó, cơn bão hình thành ở bán cầu Bắc luôn di chuyển lệch về bên phải, còn bão hình thành ở bán cầu Nam luôn di chuyển lệch về bên trái. Vì vậy, khi bão hình thành ở Biển Đông luôn có xu hướng di chuyển về phía đất liền của Việt Nam.

Hậu quả

Ở nước ta, bão thường gây nhiều thiệt hại cho vùng đồng bằng và ven biển, đặc biệt là khu vực miền Trung. Bão thường gây gió mạnh, mưa lớn kèm theo lũ lụt, sóng to và triều cường dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng cho đời sống và sản xuất của con người.

- Gió mạnh: làm gãy đổ cây cối, tàn phá các công trình xây dựng như nhà cửa, cột điện,...

- Mưa lớn và lũ lụt: lượng mưa trong một trận bão có thể đạt 300 - 600 mm. Nước dâng cao do mưa lớn làm ngập lụt trên diện rộng ly nuo

- Sóng to và triều cường: bão gây sóng to có thể làm lật tàu thuyền; làm mực nước biển dâng gây ngập mặn vùng ven biển, ảnh hưởng đến nguồn nước ngọt.

Biện pháp phòng chống

- Thực hiện tốt công tác dự báo bão.

- Sơ tán người dân ra khỏi khu vực nguy hiểm, tập trung triển khai biện pháp bảo đảm an toàn cho người dân.

- Di chuyển tàu thuyền, phương tiện nuôi trồng thuỷ sản trên biển, ven biển, trên sông ra khỏi khu vực nguy hiểm; hướng dẫn tàu thuyền thực hiện biện pháp bảo đảm an toàn.

- Thực hiện biện pháp bảo đảm an toàn đối với nhà cửa, công trình và cơ sở kinh tế, an ninh, quốc phòng.

- Chống bão kết hợp với chống lụt, úng ở đồng bằng và chống lũ, chống xói mòn ở miền núi.

LŨ LỤT

Quan niệm

Lũ là hiện tượng mực nước sông dâng cao trong khoảng thời gian nhất định, sau đó hạ xuống. Ngập lụt là hiện tượng mặt đất bị ngập nước do ảnh hưởng của mưa lớn, lũ, triều cường, nước biển dâng.

Nguyên nhân

- Nước ta có lượng mưa lớn và thường tập trung vào một khoảng thời gian trong năm, kết hợp với điều kiện lưu vực sông, suối miền núi có địa hình chia cắt mạnh, độ dốc lớn, trong khi lớp phủ thực vật bị mất sẽ dễ dẫn đến lũ.

- Mưa bão lớn, lũ tập trung trong các hệ thống sông có thể gây ngập lụt trên diện rộng ở những nơi có địa hình thấp. Nếu có triều cường xảy ra cũng làm cho tình trạng ngập lụt trở nên nghiêm trọng hơn, nhất là những nơi có mật độ xây dựng cao.

Hậu quả

Ở nước ta, lũ lụt diễn ra phổ biến ở nhiều nơi như: Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung, Đồng bằng sông Cửu Long,... Thiệt hại do lũ lụt ở Việt Nam thuộc vào loại lớn trên thế giới. Nhìn chung, lũ lụt đã gây ra hậu quả nặng nề về người, nhà ở, công trình giao thông, thuỷ lợi, sản xuất kinh tế, ô nhiễm nguồn nước,...

Biện pháp phòng chống

- Bố trí ổn định dân cư theo quy hoạch của Nhà nước tại các vùng lũ lụt, quản lí sử dụng đất đai hợp lí.

- Thực hiện tốt công tác trồng rừng, bảo vệ rừng, nhất là rừng phòng hộ trên đất dốc.

Tiến hành các biện pháp kĩ thuật thuỷ lợi, xây dựng các công trình thoát lũ và ngăn thuỷ triều.

- Nâng cao khả năng ứng phó với lũ lụt của người dân, ứng dụng các giải pháp công nghệ – kĩ thuật trong phòng chống lũ lụt.

HẠN HÁN

Quan niệm

Hạn hán là hiện tượng thiếu nước nghiêm trọng xảy ra trong thời gian dài do không có mưa và cạn kiệt nguồn nước.

Nguyên nhân

Nguyên nhân quan trọng nhất gây ra hạn hán là không có mưa hoặc ít mưa, thiếu mưa trong một khoảng thời gian dài. Bên cạnh nguyên nhân do tự nhiên, hạn hán còn xảy ra do hoạt động khai thác rừng quá mức làm giảm khả năng điều tiết nước mặt, hạ thấp mực nước ngầm,...

Hậu quả

- Ở nước ta, hạn hán hay xảy ra tại những thung lũng khuất gió của Sơn La, Bắc Giang; những vùng ít mưa thuộc Tây Nguyên, vùng ven biển cực Nam Trung Bộ,... Hạn hán có tác động to lớn đến môi trường, kinh tế, chính trị, xã hội và sức khoẻ của con người.

- Hạn hán tác động mạnh đến môi trường, có thể dẫn đến nguy cơ cháy rừng, làm ảnh hưởng khả năng sinh sống của nhiều loài sinh vật. Hạn hán còn gây nên tình trạng xâm nhập mặn ở vùng đồng bằng và ven biển.

- Hạn hán tác động đến các hoạt động sản xuất và đời sống: giảm hiệu quả của ngành nông nghiệp; tăng tiêu thụ năng lượng; thiếu hụt nước sinh hoạt; gây trở ngại cho việc vận hành các nhà máy thuỷ điện;...

Biện pháp phòng chống

- Điều chỉnh cơ cấu cây trồng, vật nuôi, mùa vụ phù hợp với dự báo, cảnh báo về - tình hình diễn biến hạn hán.

- Vận hành hợp lí hồ chứa nước, công trình cấp nước, ưu tiên cấp nước sinh hoạt; sử dụng tiết kiệm, chống thất thoát nước.

- Thực hiện tốt công tác trồng rừng, bảo vệ rừng.

SẠT LỞ ĐẤT

Quan niệm

Sạt lở đất do mưa lũ hoặc dòng chảy hoặc hạn hán là hiện tượng đất, đá bị sạt, trượt, lở do tác động của các điều kiện nêu trên.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính gây ra sạt lở đất là mưa bão tập trung và kéo dài, kết hợp với độ dốc địa hình, lớp phủ thực vật bị khai thác quá mức và các hoạt động kinh tế dân sinh không hợp lí. Bên cạnh đó, hạn hán dẫn đến nước trên kênh rạch, sông ngòi khô cạn cũng là nguyên nhân làm sạt lở đất diễn ra.

Hậu quả

Sạt lở đất ở nước ta thường diễn ra ở những khu vực đồi núi (Trung du miền núi Bắc Bộ, Trường Sơn Bắc, Trường Sơn Nam) và một số vùng đồng bằng (Đồng bằng sông Cửu Long). Sạt lở đất diễn biến nhanh, bất ngờ nên thường gây nhiều thiệt hại về người và tài sản.

Biện pháp phòng chống

- Quy hoạch khu dân cư hợp lí.

- Trồng rừng, tăng lớp phủ bề mặt cho đất, bảo vệ rừng.

- Theo dõi những biến đổi bất thường của môi trường để kịp thời sơ tán dân đến nơi trú tránh an toàn.

LỐC

Quan niệm

Lốc là luồng gió xoáy có sức gió mạnh tương đương với sức gió của bão nhưng được hình thành và tan trong thời gian ngắn, phạm vi hoạt động hẹp từ vài km² đến vài chục km².

Nguyên nhân

Lốc phát triển từ một cơn dông, thường từ ổ dông rất mạnh, vì vậy, ở đâu có dông dữ dội có thể hình thành lốc. Lốc cũng có thể được hình thành từ một dải gió giật mạnh hoặc từ một cơn bão.

Hậu quả

Ở nước ta, lốc thường xảy ra tại khu vực Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long,... Lốc có sức tàn phá lớn trên một phạm vi hẹp. Trên đường di chuyển, lốc có thể làm hư hại nhà cửa, ngã đổ cây xanh, gây thiệt hại về tài sản và tiềm ẩn rủi ro ảnh hưởng đến tính mạng của người dân.

Biện pháp phòng chống

- Xây dựng các công trình, nhà ở kiên cố, thường xuyên chằng chống nhà cửa để tăng độ vững chắc của công trình.

- Theo dõi thông tin thời tiết để kịp thời di chuyển đến nơi trú tránh an toàn.