Giáo án Lịch sử 8 cánh diều Bài 10: Phong trào công nhân và sự ra đời của chủ nghĩa Mác

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, khai thác Hình 10.1, tư liệu, thông tin mục 1 SGK tr.42, 43 và trả lời câu hỏi: Nêu sự ra đời của giai cấp công nhân.

-  GV cho HS quan sát thêm hình ảnh:

Lực lượng lao động trẻ em trong thời đại công nghiệp.

Lương lao động thấp, thời gian lao động nhiều

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác hình ảnh, thông tin trong mục và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS nêu sự ra đời của giai cấp công nhân.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Cùng với sự phát triển của khoa học – kĩ thuật, giai cấp công nhân đã ra đời đầu tiên ở Anh vào thế kỉ XVIII và phát triển ngày càng đông đảo vào thế kỉ XIX.

- GV mở rộng kiến thức:

+ Giai cấp công nhân trong xã hội tư bản chủ nghĩa được gọi là giai cấp vô sản.

+ Đây là giai cấp của những người lao động phải bán sức lao động để đổi lấy tiền lương, không phải là chủ sở hữu của phương tiện sản xuất.

+ Ngày nay, đây là giai cấp lao động sản xuất ra của cải vật chất trong lĩnh vực công nghiệp với trình độ kĩ thuật và công nghệ ngày càng hiện đại. Sản phẩm thặng dư do họ làm ra là nguồn gốc chủ yếu cho sự giàu có và phát triển xã hội.

- GV chuyển sang nội dung mới.

I. Sự ra đời của giai cấp công nhân

- Sự ra đời của giai cấp công nhân: Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành, ngày càng phát triển ở các nước Tây Âu (từ sau các cuộc phát kiến địa lí).

→ Giai cấp công nhân ra đời.

- Sự phát triển của giai cấp công nhân:

+ Nguồn gốc công nhân: nông dân, thợ thủ công, nông nô, nô lệ,…

→ Mất ruộng đất → Làm thuê trong công xưởng, nhà máy.

+ Bị bóc lột, làm việc cực nhọc, công nhân đấu tranh chống lại giai cấp tư sản (ban đầu là đập phá máy móc).

+ Những năm 30 – 40 của thế kỉ XIX, giai cấp công nhân phát triển về lực lượng, trưởng thành về nhận thức.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu Hình 10.2, 10.3, hướng dẫn HS đọc thông tin mục 2, mục Em có biết và giới thiệu thêm về C.Mác, Ph.Ăng-ghen:

+ C.Mác (1818 – 1883) là nhà triết học, kinh tế học, sử học, xã hội học, lý luận chính trị, nhà báo và nhà cách mạng người Đức gốc Do Thái. Những tư tưởng của ông đã có tầm ảnh hưởng lớn lao đến lịch sử của các lĩnh vực tri thức, kinh tế và chính trị, góp phần làm thay đổi tư duy của một bộ phận những dân tộc chịu áp bức, giúp họ đứng lên giành lại độc lập và thoát ra cảnh lầm than.

+ Ph.Ăng-ghen (1820 – 1895) là nhà tư tưởng, nhà giáo dục, nhà cách mạng, nhà lý luận chính trị, nhà triết học người Đức.

+ Năm 1842, C.Mác gặp Ph.Ăng-ghen tạo Pháp. Cùng chung lí tưởng, hai người từng bước trở thành đồng chí, cùng sáng lập chủ nghĩa xã hội khoa học.

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác Hình 10.2, 10.3, 10.4, Bảng 10, thông tin mục 2 SGK tr.43, 44 và vẽ sơ đồ tư duy (hoặc đường thời gian) thể hiện: Một số hoạt động chính của C.Mác, Ph.Ăng-ghen và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học.

- GV cung cấp thêm cho HS một số hình ảnh, thông tin, video về những hoạt động chính của C.Mác, Ph.Ăng-ghen.

(Đính kèm phía dưới hoạt động 2).

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ, trả lời câu hỏi:

+ Vì sao C.Mác và Ph.Ăng-ghen đưa ra khẩu hiệu “vô  sản tất cả các nước liên hợp lại”?

+ Khẩu hiệu đó có ý nghĩa như thế nào đối với phong trào công nhân?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác hình ảnh, video, thông tin và hoàn thành sơ đồ tư duy (hoặc đường thời gian).

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 cặp đôi trình bày một số hoạt động chính của C.Mác, Ph.Ằng-ghen và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học theo sơ đồ tư duy (hoặc đường thời gian).

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Việc công bố Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học.

- GV chuyển sang nội dung mới.

II. Những hoạt động của C.Mác, Ph.Ăng-ghen và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học

- Những hoạt động chính của .Mác, Ph.Ăng-ghen: đính kèm trục thời gian dưới Hoạt động 2.

- Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học:

+ Những năm 30 - 40 của thế kỉ XIX, giai cấp công nhân tiến hành đấu tranh chống lại giai cấp tư sản, điển hình như: cuộc đấu tranh của công nhân dệt Li-ông ở Pháp (1831); phong trào Hiến chương Anh (1836 - 1847),… 

→ Đòi hỏi một hệ thống lý luận soi đường.

+ Tháng 2/1848, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản được công bố ở Luân Đôn, đã phân tích về quá trình phát sinh, phát triển của chủ nghĩa tư bản và nhấn mạnh sứ mệnh của giai cấp công nhân.

→ Việc công bố Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học.

THÔNG TIN VỀ TUYÊN NGÔN ĐẢNG CỘNG SẢN

Trong Lời tựa khi xuất bản cuốn Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản tại Luân Đôn, ngày 2/6/1883, Ph. Ăng-ghen đã khẳng định: “Tư tưởng cơ bản và chủ đạo của Tuyên ngôn

của Đảng Cộng sản là: sự sản xuất và cơ cấu xã hội, cơ cấu này tất yếu phải do sự sản xuất đó mà ra, đều cấu thành trong mỗi thời đại lịch sử, cơ sở của lịch sử chính trị và tư tưởng của thời đại ấy; và do đó (từ khi chế độ công hữu ruộng đất nguyên thuỷ tan rã), toàn bộ lịch sử là lịch sử các cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh giữa giai cấp bị bóc lột và giai cấp bóc lột, giữa giai cấp bị trị và giai cấp thống trị, trong các giai đoạn của sự phát triển xã hội của họ; nhưng cuộc đấu tranh ấy hiện nay đã đến một giai đoạn mà giai cấp bị bóc lột và bị áp bức (tức là giai cấp vô sản) không còn có thể tự giải phóng khỏi giai cấp bóc lột và áp bức mình (tức giai cấp tư sản), nếu không đồng thời và vĩnh viễn giải phóng toàn thể xã hội khỏi bóc lột, khỏi áp bức và khỏi những cuộc đấu tranh giai cấp, tư tưởng chủ chốt ấy là của Mác và hoàn toàn của Mác”.

(C. Mác, Ph. Ăng-ghen, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản,

NXB Sự thật, Hà Nội, 1958, tr. 12)

https://www.youtube.com/watch?v=6zTUMOiyDCg

MỘT SỐ HÌNH ẢNH LIÊN QUAN ĐẾN

NHỮNG HOẠT ĐỘNG CHÍNH CỦA C.MÁC VÀ PH.ĂNG-GHEN

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về phong trào cộng sản và công nhân từ năm 1848 đến năm 1870, Quốc tế thứ nhất

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận theo các nhóm nhỏ (4 HS/nhóm).

- GV giao nhiệm vụ cụ thể cho các nhóm:

Khai thác Hình 10.5, thông tin mục III.1 SGK tr.44 và trả lời câu hỏi:

+ Trình bày những nét chính về phong trào cộng sản và công nhân quốc tế từ năm 1848 đến năm 1870.

+ Nêu sự ra đời và hoạt động của Quốc tế thứ nhất.

- GV cung cấp thêm cho HS thông tin, hình ảnh về Quốc tế thứ nhất (Đính kèm phía dưới Nhiệm vụ 1).

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác hình ảnh, thông tin, thảo luận và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 nhóm nêu những nét chính về phong trào cộng sản, công nhân quốc tế từ năm 1848 đến năm 1870; sự ra đời, hoạt động của Quốc tế thứ nhất.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, mở rộng:

+ Cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân trong những năm 1848 – 11849 được coi là trận đánh lớn đầu tiên giữa hai giai cấp phân chia xã hội lúc bấy giờ.

+ Mặc dù thành quả cách mạng bị rơi vào tay giai cai cấp tư sản nhưng công nhân đã trưởng thành hơn về nhận thức, vai trò và tinh thần đoàn kết quốc tế. Quốc tế thứ nhất được thành lập và trở thành trung tâm thúc đẩy phong trào công nhân quốc tế.

- GV chuyển sang nhiệm vụ mới.

III. Phong trào cộng sản và công nhân quốc tế từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

1. Phong trào cộng sản và công nhân từ năm 1848 đến năm 1870, Quốc tế thứ nhất

- Phong trào cộng sản và công nhân quốc tế từ năm 1848 đến năm 1870:

- Nguyên nhân: chống lại sự áp bức, bóc lột của giai cấp tư sản diễn ra ở nhiều nước.

- Thời gian, địa điểm:

+ Tháng 6/1848: công nhân, nhân dân lao động Pa-ri (Pháp) khởi nghĩa.

+ Năm 1848 – 1849: công nhân, thợ thủ công Đức nổi dậy chống lại giới chủ.

+ Tháng 9/1864: công nhân tham gia mít tinh tại Luân Đôn (Anh).

+…..

- Sự ra đời và hoạt động của Quốc tế thứ nhất:

+ Thời gian, địa điểm thành lập: Yêu cầu trong phong trào đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân quốc tế, ngày 28/9/1864, Hội Liên hiệp công nhân quốc tế (Quốc tế thứ nhất) được thành lập tại Luân Độn (Anh).

+ Mục đích hoạt động:

·        Bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo cho phong trào công nhân.

·        Truyền bá học thuyết Mác.

·        Thúc đẩy phong trào công nhân quốc tế phát triển.

Tư liệu: Vai trò của C.Mác trong việc thành lập và lãnh đạo các hoạt động của Quốc tế thứ nhất.

Hoạt động của Quốc tế thứ nhất chủ yếu diễn ra cuộc đấu tranh chống các khuynh hướng sai lầm trong phong trào công nhân. Từ những ngày đầu, C. Mác và Ph. Ăng-ghen đã tiến hành cuộc đấu tranh bền bỉ, không khoan nhượng trước các tư tưởng xa lạ với lập trường công nhân... Các loại tư tưởng này đang muốn chi phối phong trào công nhân và chỉ có đánh bại các khuynh hướng này, sự nghiệp đoàn kết quốc tế của giai cấp vô sản mới thực hiện được.

Theo Phan Ngọc Liên (Chủ biên), Lịch sử thế giới cận đại, Tập I,

NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2008, tr. 326.