Giáo án và PPT công nghệ 12 lâm nghiệp thủy sản Cánh diều bài 14: Vai trò của con giống và ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn và nhân giống thủy sản

CHỦ ĐỀ 6: CÔNG NGHỆ GIỐNG THỦY SẢN

BÀI 14: VAI TRÒ CỦA GIỐNG VÀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ SINH HỌC TRONG CHỌN VÀ NHÂN GIỐNG THỦY SẢN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Theo em, vì sao giống được xem là khởi đầu của hoạt động trong nuôi trồng thủy sản?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Vai trò của giống trong nuôi thủy sản

Nhiệm vụ 1: Khái niệm giống thủy sản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Giống thủy sản là gì? Trước khi lưu thông trên thị trường, giống thủy sản phải đáp ứng các yêu cầu nào? 

Sản phẩm dự kiến:

- Giống thuỷ sản là loài động vật thuỷ sản, rong, tảo dùng để sản xuất giống, làm giống cho nuôi trồng thuỷ sản, bao gồm: bố mẹ, trứng, tỉnh, phôi, ấu trùng, mảnh cơ thể, bào tử và con giống.

- Giống thuỷ sản trước khi lưu thông trên thị trường phải đáp ứng các yêu cầu sau: thuộc Danh mục loài thuỷ sản được phép kinh doanh tại Việt Nam; được công bố tiêu chuẩn áp dụng và công bố hợp quy theo quy định; có chất lượng phù hợp tiêu chuẩn công bố áp dụng; được kiểm dịch theo quy định của pháp luật.

Nhiệm vụ 2: Vai trò của giống thủy sản

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu: Theo em, giống thủy sản có vai trò như thế nào? Để nâng cao hiệu quả sản xuất, cần làm gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Giống là tiền đề của hoạt động nuôi trồng thuỷ sản và là một trong những yếu tố quyết định đến hiệu quả sản xuất.

- Giống thuỷ sản quyết định năng suất nuôi trồng. Trong cùng một điều kiện nuôi dưỡng và chăm sóc, các giống thuỷ sản khác nhau sẽ cho năng suất khác nhau. Ví dụ: cá rô phi vằn có thể cho năng suất gấp 5 lần so với cá rô phi đen.

- Giống thuỷ sản quyết định đến chất lượng sản phẩm nuôi trồng. Ví dụ: cá tra có tỉ lệ fillet đạt 44 % trong khi cá ba sa có tỉ lệ fillet là 36 %.

Để nâng cao hiệu quả sản xuất, cần làm tốt công việc chọn lọc và nhân giống để tạo ra các giống thuỷ sản có năng suất và chất lượng, đồng thời thích nghi với điều kiện môi trường ngày càng tốt hơn.

2. Ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn và nhân giống thủy sản

GV đưa ra câu hỏi: Em hãy trình bày ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn và nhân giống thủy sản.

Sản phẩm dự kiến:

2.1 Ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn giống thủy sản

- Công nghệ chỉ thị phân tử giúp chọn lọc các cá thể thuỷ sản dựa trên các gene quy định hoặc có liên quan đến một tính trạng mong muốn như gene tăng trưởng nhanh, gene kháng bệnh, gene chịu lạnh,... Thông qua các chỉ thị phân tử này, việc chọn giống thuỷ sản có thể được thực hiện với thời gian ngắn hơn do có thể chọn lọc ngay ở giai đoạn còn non và cho kết quả chính xác hơn.

2.2 Ứng dụng công nghệ sinh học trong nhân giống thủy sản

- Trước áp lực về nhu cầu con giống phục vụ cho nuôi thuỷ sản, các kĩ thuật sinh sản nhân tạo đã được ứng dụng để nâng cao chất lượng và số lượng con giống, đồng thời giúp người nuôi chủ động mùa vụ.

- Hiện nay, các hormone sinh sản đã được sinh tổng hợp hoặc chiết xuất thành công như HCG, LRHa, GnRHa. Sử dụng các hormone này với liều lượng phù hợp để tiêm có khả năng kích thích cho cá đẻ đồng loạt.

- Ngoài ra, bổ sung các hormone giới tính vào thức ăn cho cá sẽ giúp duy trì giới tính của một số loài cá như cá vược, cá song,... giúp đảm bảo cân bằng tỉ lệ cá bố mẹ.

- Tinh trùng của cá khi giữ ở nhiệt độ từ 0 đến 4 °C có thể bảo quản được trong thời gian ngắn. Khi muốn bảo quản lâu hơn, người ta có thể lưu trữ tinh trùng cá trong nitrogen lỏng ở –196 °C

2.3 Ứng dụng công nghệ sinh học trong tạo giống thủy sản

a) Công nghệ tạo con giống đơn tính

Cá rô phi và tôm càng xanh là những đối tượng nuôi được nghiên cứu và sản xuất giống đơn tính đực bằng nhiều phương pháp khác nhau do con đực có tốc độ sinh trưởng nhanh hơn con cái.

- Sử dụng hormone giới tính đực

- Công nghệ vi phẫu

- Sử dụng RNAi

b) Công nghệ tạo con giống đa bội

- Sử dụng kĩ thuật phổ biến như thay đổi áp suất, nhiệt độ tác động vào kì giữa giảm phân II của hợp tử có thể thu được cá thể tam bội (3n), tác động vào giai đoạn tiền kì nguyên phân của hợp tử sẽ thu được cá thể tứ bội. Thể tứ bội khi tham gia sinh sản với thể lưỡng bội cũng có thể cho thế hệ con là tam bội. Từ các nguyên lí này, con người có thể sản xuất ra giống hàu tam bội. Hàu tam bội lớn nhanh, kích cỡ to hơn hầu lưỡng bội và không có khả năng sinh sản.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Giống thủy sản được định nghĩa là gì? 

A. Là những loài động vật thủy sản được nuôi trong ao hồ.

B. Là loài động vật thủy sản, rong, tảo dùng để sản xuất giống cho nuôi trồng thủy sản.

C. Là loại thức ăn dành cho thủy sản.

D. Là các thiết bị dùng trong nuôi trồng thủy sản.

Câu 2: Yếu tố nào sau đây không phải là yêu cầu để giống thủy sản lưu thông trên thị trường? 

A. Thuộc danh mục loài thủy sản được phép kinh doanh tại Việt Nam.

B. Có tiêu chuẩn chất lượng phù hợp.

C. Được kiểm dịch theo quy định.

D. Được sản xuất từ nguồn gốc tự nhiên hoàn toàn.

Câu 3: Giống thủy sản có vai trò gì trong nuôi trồng thủy sản? 

A. Là yếu tố không quan trọng trong sản xuất.

B. Là yếu tố quyết định đến năng suất và chất lượng sản phẩm nuôi trồng.

C. Chỉ ảnh hưởng đến môi trường sống của thủy sản.

D. Chỉ quyết định về giống loài của thủy sản.

Câu 4: Công nghệ chỉ thị phân tử trong chọn giống thủy sản giúp làm gì? 

A. Tăng cường sức khỏe cho cá.

B. Chọn lọc các cá thể thủy sản dựa trên gene quy định tính trạng mong muốn.

C. Tăng sản lượng thức ăn cho thủy sản.

D. Tạo ra các giống thủy sản mới.

Câu 5: Công nghệ nào được sử dụng để sản xuất giống đơn tính đực trong cá rô phi? A. Công nghệ lai ghép.

B. Sử dụng hormone giới tính đực.

C. Công nghệ nuôi cấy tế bào.

D. Kỹ thuật sinh sản tự nhiên.

Sản phẩm dự kiến

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy nêu một số lợi ích của việc ứng dụng công nghệ sinh học trong chọn giống và nhân giống thủy sản. Cho ví dụ minh họa để làm rõ ý kiến của bạn.

Câu 2: Thảo luận về vai trò của giống trong việc nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm trong nuôi trồng thủy sản. Bạn hãy đưa ra một số biện pháp nhằm cải thiện giống thủy sản để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.