Giáo án và PPT KHTN 7 kết nối Bài 31: Trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở động vật

BÀI 31: TRAO ĐỔI NƯỚC VÀ CHẤT DINH DƯỠNG Ở ĐỘNG VẬT

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV chiếu hình ảnh con bò đang ăn cỏ, con chim đang bắt sâu và đặt câu hỏi: “Cỏ đi vào trong bụng bò, sâu vào trong bụng chim sẽ được tiêu hóa như thế nào?”

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. CON ĐƯỜNG THU NHẬN VÀ TIÊU HÓA THỨC ĂN TRONG ỐNG TIÊU HÓA Ở ĐỘNG VẬT

Hoạt động 1: Tìm hiểu con đường thu nhận và tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa ở động vật

- Học sinh làm việc nhóm, cặp đôi nghiên cứu thông tin trong SGK, quan sát hình ảnh liên hệ kiến thức thực tế & trả lời câu hỏi 

+ Động vật lấy thức ăn từ môi trường ngoài thông qua hoạt động nào? Kể tên các dạng thức ăn chủ yếu của động vật?

+ Con đường thu nhận & tiêu hóa thức ăn ở người gồm có những giai đoạn nào? Mô tả quá trình tiêu hóa thức ăn qua các giai đoạn đó?

Sản phẩm dự kiến:

- Động vật lấy thức ăn từ môi trường ngoài thông qua hoạt động ăn và uống

- Ăn là hoạt động cần thiết để động vật đưa các chất dinh dưỡng vào cơ thể

          + Động vật ăn cỏ: ăn thức vật

          + Động vật ăn thịt: ăn các động vật khác

          + Động vật ăn tạp: ăn cả thực vật và động vật

- Sự trao đổi các chất dinh dưỡng ở động vật diễn ra qua 3 giai đoạn: ăn, tiêu hóa thức ăn và hấp thụ chất dinh dưỡng, thải phân.

- Để cơ thể hấp thụ được thì các chất dinh dưỡng có trong thức ăn như carbohydrate, protein, lipid,… cần phải được biến đổi thành các chất đơn giản.

- Quá trình biến đổi này được thực hiện nhờ hoạt động tiêu hóa trong ống tiêu hóa.

- Mô tả con đường thu nhận và tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa ở người: gồm 3 giai đoạn:

          + Giai đoạn 1: Thức ăn được đưa vào miệng và bắt đầu biến đổi trong ống tiêu hóa.

          + Giai đoạn 2: Thức ăn được biến đổi để trở thành các chất đơn giản dọc theo ống tiêu hóa (hầu, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già) và được hấp thụ chủ yếu ở ruột non.

          + Giai đoạn 3: Các chất cặn bã còn lại được thải ra ngoài dưới dạng phân qua hậu môn.

II. NHU CẦU SỬ DỤNG NƯỚC VÀ CON ĐƯỜNG TRAO ĐỔI NƯỚC Ở ĐỘNG VẬT

Hoạt động 2: Tìm hiểu nhu cầu sử dụng nước và con đường trao đổi nước ở động vật

Quan sát hình ảnh, video trả lời câu hỏi: Mô tả về con đường trao đổi nước trong cơ thể động vật (đại diện ở người) ?

Sản phẩm dự kiến:

- Mỗi loài động vật có nhu cầu sử dụng nước khác nhau phụ thuộc vào tuổi, đặc điểm sinh học, môi trường sống,…

- Đa số động vật và con người lấy nước vào cơ thể chủ yếu qua thức ăn và nước uống.

- Con đường trao đổi nước trong cơ thể động vật (đại diện ở người) là:

          + Nước được hấp thụ trực tiếp ở các bộ phận của ống tiêu hóa vào mạch máu

          + Nước được vận chuyển tới các tế bào và các cơ quan để tham gia quá trình trao đổi chất.

          + Nước và các chất thải được đào thải ra khỏi cơ thể chủ yếu qua nước tiểu và mồ hôi.

          + Nước tiểu được tạo ra nhờ quá trình lọc máu ở thận, sau đó được ống dẫn nước tiểu đưa xuống bàng quang và thải ra ngoài qua ống đái

III. TÌM HIỂU SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT Ở ĐỘNG VẬT

Hoạt động 3: Tìm hiểu Sự vận chuyển các chất ở động vật

- HS làm việc theo nhóm, các nhóm tìm hiểu thông tin trong SGK, quan sát hình ảnh và quan sát video hoạt động của hệ tuần hoàn ở người để trả lời các câu hỏi:

+ Nguyên liệu & sản phẩm cùa quá trình trao đổi chất ở tế bào là gì? Các nguyên liệu này lấy từ đâu & sản phẩm trao đổi chất của tế bào được thải ra khỏi cơ thể như thế nào?

+ Hệ cơ quan nào thực hiện sự vận chuyển các chất trong cơ thể động vật? Mô tả con đường vận chuyển các chất qua 2 vòng tuần hoàn ở người?

Sản phẩm dự kiến:

- Nguyên liệu và sản phẩm của quá trình trao đổi chất ở tế bào là:

          + Nguyên liệu: oxygen được lấy từ phổi và chất dinh dưỡng do các cơ quan tiêu hóa cung cấp

          + Sản phẩm: Các sản phẩm thải (trong đó có CO₂) được máu vận chuyển đến phổi và cơ quan bài tiết để thải ra ngoài.

- Hệ tuần hoàn thực hiện sự vận chuyển các chất trong cơ thể động vật

- Mô tả con đường vận chuyển các chất ở động vật và người: Ở cơ thể người, các chất được vận chuyển chủ yếu nhờ hai vòng tuần hoàn:

          + Trong vòng tuần hoàn nhỏ: máu đỏ thấm nghèo O₂ được tim bơm vào động mạch phổi lên phổi, tại đây máu nhận O₂ và thải CO₂ nên chuyển sang màu đỏ tươi, theo tính mạch phổi trở về tim

          + Trong vòng tuần hoàn lớn: máu đỏ tươi giàu O₂ được tim bơm vào động mạch đi nuôi cơ thể. Tại mao mạch của các cơ quan, máu cung cấp O₂ cho các tế bào, cơ quan. Máu nhận CO₂ từ các tế bào, cơ quan trở thành máu đỏ thẫm và được vận chuyện theo tĩnh mạch về tim.

IV. VẬN DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG Ở ĐỘNG VẬT VÀO THỰC TIỄN.

Hoạt động 4: Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất & chuyển hóa năng lượng ở động vật vào thực tiễn

GV cho HS xem hình ảnh về trẻ suy dinh dưỡng, video về trẻ thừa cân, béo phì và nguy cơ bệnh lí gặp phải yêu cầu HS kết hợp nghiên cứu thông tin SGK & hoàn thành các câu hỏi: 

+ Giải thích vì sao chúng ta nên ăn đa dạng các loại thức ăn mà không nên chỉ ăn một loại thức ăn dù loại thức ăn đó rất bổ dưỡng.

+ Xây dựng thực đơn cho mỗi bữa ăn trong một ngày để đảm bảo chế độ ăn cân đối và đầy đủ chất dinh dưỡng.

Sản phẩm dự kiến:

1. Những nguy cơ khi thiếu hoặc thừa dinh dưỡng

- Nếu thiếu hụt một chất dinh dưỡng nào đó => cơ thể không thể hoạt động bình thường.

- Nếu hấp thụ quá nhiều chất dinh dưỡng => hậu quả không tốt.

2. Vệ sinh ăn uống

- Các tác nhân gây hại cho cơ quan trong ống tiêu hóa và cơ thể:

          + vi khuẩn, nấm trong thức ăn bị ôi thiu

          + giun, sán sống kí sinh trong ruột có thể gây tắc ống mật, tắc ruột và sử dụng một phần chất dinh dưỡng của cơ thể

- Hoạt động tiêu hóa và hấp thụ kém hiệu quả là do: ăn uống không đúng cách

          + ăn vội vàng, nhai không kĩ, ăn không đúng giờ

          + khẩu phần ăn không hợp lí

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Các chất dinh dưỡng được biến đổi trong hệ tiêu hóa sẽ được hấp thụ vào cơ thể người qua:

A. Máu

B. Thành dạ dày

C. Dịch tiêu hóa

D. Ruột già

Câu 2: Nước được hấp thụ của cơ thể sinh vật diễn ra ở hệ cơ quan nào?

A. Hệ hô hấp

B. Hệ tuần hoàn

C. Hệ vận động

D. Hệ tiêu hóa

Câu 3: Vì sao chúng ta nên ăn đa dạng các loại thức ăn mà không nên chỉ ăn một loại thức ăn?

A. Giúp chúng ta ăn ngon miệng hơn

B. Cần cung cấp đa dạng các chất dinh dưỡng cho cơ thể

C. Cần phối hợp hợp lí các loại thức ăn để tránh gây ngộ độc

D. Giúp cơ thể hấp thu các chất dinh dưỡng tốt hơn

Câu 4: Nước và các chất thải được đào thải ra khỏi cơ thể chủ yếu qua con đường:

A. Phân

B. Phân và nước tiểu

C. Nước tiểu và mồ hôi

D. Phân và mồ hôi

Câu 5: Hệ cơ quan đảm nhận chức năng vận chuyển các chất dinh dưỡng trong cơ thể động vật là:

A. Hệ tuần hoàn

B. Hệ hô hấp

C. Hệ tiêu hóa

D. Hệ hô hấp

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Dự đoán điều gì sẽ xảy ra với cơ thể nếu sự vận chuyển các chất trong cơ thể bị dừng lại.

Câu 2: Ở những người có chế độ ăn nhiều dầu mỡ, ít vận động sẽ có nguy cơ mạch máu bị xơ vữa, có nhiều mảng bám làm cho lòng mạch hẹp lại. (Hình 31) Theo em, điều này ảnh hưởng như thế nào đến sự lưu thông máu trong mạch và sức khoẻ của cơ thể? Để sự vận chuyển các chất trong cơ thể được thuận lợi, chúng ta cần có chế độ dinh dưỡng và vận động như thế nào?