Giáo án và PPT Lịch sử và Địa lí 4 kết nối Bài 10: Một số nét văn hoá ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ

BÀI 10: MỘT SỐ NÉT VĂN HÓA Ở VÙNG ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Quan sát bức tranh và dựa vào hiểu biết của em, hãy giới thiệu một số nét văn hoá tiêu biểu ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ. 

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Làng quê truyền thống

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

Đọc thông tin (SGK tr.47) và quan sát các hình từ 2 đến 4, mô tả một số nét văn hoá nổi bật của làng quê truyền thống vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Sản phẩm dự kiến:

- Hình 2. Cổng làng Đường Lâm (thành phố Hà Nội): Đây là hình ảnh một trong những cổng làng tiêu biểu ở làng quê vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Cổng làng là cửa ngõ ra vào làng, bên cạnh có cây đa toả bóng mát, nơi người dân dừng chân nghỉ ngơi, cũng là nơi trẻ em tụ tập cùng vui đùa, hóng mát,...

- Hình 3. Giếng nước ở Hoa Lư (tỉnh Ninh Bình): Đây là hình ảnh một trong những giếng làng truyền thống ở Đồng bằng Bắc Bộ vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay. Giếng làng thường to, rộng, nằm ở vị trí giao thông thuận tiện của làng. Giếng nước là nơi cung cấp nước sinh hoạt, đồng thời cũng là nơi tắm, giặt của nhiều người dân trong làng.

- Hình 4. Đình làng Đình Bảng (tỉnh Bắc Ninh): Đây là một trong những ngôi đình cổ kính nhất của đất Kinh Bắc ở thành phố Từ Sơn (tỉnh Bắc Ninh) vẫn còn giữ được nguyên vẹn cho đến ngày nay. Đình được xây dựng vào đầu thế kỉ XVIII, thờ các vị Thành hoàng gồm: Cao Sơn đại vương (thần Núi), Thuỷ Bá đại vương (thần Nước) và Bách Lệ đại vương (thần Đất) cùng các vị thần có công lập làng. Đình có sân rất rộng, bằng phẳng, là nơi diễn ra nhiều hoạt động văn hoá chung của làng.

Hoạt động 2: Nhà ở

Gv yêu cầu HS trao đổi theo nhóm: 

• Mô tả nét chính về nhà ở truyền thống của người dân vùng Đồng bằng Bắc Bộ.
• Cho biết nhà ở hiện nay của người dân vùng Đồng bằng Bắc Bộ có điểm gì khác với nhà ở truyền thống?

Sản phẩm dự kiến:

- Hình 5. Nhà ở truyền thống vùng Đồng bằng Bắc Bộ: Đây là hình ảnh ngôi nhà truyền thống ở huyện Chương Mỹ (thành phố Hà Nội) hiện nay vẫn được lưu giữ. Trước đây, ngôi nhà truyền thống ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ thường được đắp bằng đất hoặc xây bằng gạch, mái lợp lá hoặc ngói. Nhà thường có ba gian hoặc năm gian tuỳ vào điều kiện kinh tế và các thành viên trong gia đình. Gian chính là nơi thờ cúng và tiếp khách. Hai gian bên gọi là buồng, dùng làm phòng ngủ hoặc chúa thóc, gạo, đồ dùng... Những tấm liếp trước hiên nhà được đan bằng tre, nứa,... để che nắng, mưa.

- Hình 6. Nhà ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ hiện nay. Đây là hình ảnh những ngôi nhà ở hiện nay của người dân thôn Tầm Tang (huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên). Hình ảnh cho thấy sự khác biệt với ngôi nhà truyền thống, nhà ở được xây bằng gạch, nhiều tầng, khang trang hiện đại.

Hoạt động 3: Lễ hội

Gv yêu cầu HS trao đổi theo nhóm: 

• Kể tên một số lễ hội tiêu biểu ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ. 

• Giới thiệu một số nét chính về lễ hội truyền thống ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Sản phẩm dự kiến:

- Vùng Đồng bằng Bắc Bộ, nơi có nền văn hóa phong phú và đa dạng, nổi tiếng với nhiều lễ hội truyền thống. Dưới đây là một số lễ hội tiêu biểu:

+ Lễ hội Chùa Hương: Diễn ra từ tháng Giêng đến tháng Ba âm lịch tại huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Đây là một trong những lễ hội lớn nhất và nổi tiếng nhất của Việt Nam, thu hút hàng triệu du khách mỗi năm. Lễ hội bao gồm các hoạt động như đi chùa, dâng lễ, và tham gia các trò chơi dân gian.

+ Lễ hội Gióng: Tổ chức tại đền Gióng (huyện Sóc Sơn, Hà Nội) vào tháng Tư âm lịch. Lễ hội này nhằm tưởng nhớ và vinh danh vị anh hùng Gióng, một nhân vật nổi tiếng trong lịch sử dân tộc Việt Nam.

+ Lễ hội Đền Hùng: Mặc dù lễ hội này chủ yếu diễn ra ở vùng Tây Bắc, nhưng nhiều người từ Đồng bằng Bắc Bộ cũng tham gia vào các hoạt động kỷ niệm vào ngày 10 tháng Ba âm lịch, nhằm tưởng nhớ các vua Hùng, những người sáng lập ra nước Văn Lang.

+ Lễ hội Cổ Loa: Tổ chức tại Cổ Loa, Đông Anh, Hà Nội vào tháng Hai âm lịch. Lễ hội này nhằm tưởng nhớ vua An Dương Vương và là cơ hội để người dân cầu mong sức khỏe và bình an.

+ Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn: Tổ chức tại Đồ Sơn, Hải Phòng vào ngày mồng 9 tháng Tám âm lịch. Đây là một trong những lễ hội thể thao dân gian nổi tiếng của Việt Nam.

- Dưới đây là một số nét chính về lễ hội truyền thống tại khu vực này:

+ Lễ hội Chùa Hương (Hà Nội):

• Thời gian: Từ mùng 6 tháng Giêng đến hết tháng 3 âm lịch.
• Đặc điểm nổi bật: Được tổ chức tại khu di tích chùa Hương ở huyện Mỹ Đức, lễ hội thu hút hàng triệu du khách đến tham gia hành hương, cầu nguyện cho một năm mới an lành và thịnh vượng. Các hoạt động chính bao gồm dâng hương, thăm các đền, chùa, và thưởng thức phong cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp của vùng núi.

+ Lễ hội Làng Vòng (Hà Nội):

• Thời gian: Ngày 10 tháng Giêng âm lịch.
• Đặc điểm nổi bật: Tổ chức tại làng Vòng, huyện Gia Lâm, lễ hội này nhằm tưởng nhớ các vị thần bảo hộ và cầu cho một năm mới phát đạt. Các hoạt động chính bao gồm lễ dâng hương, múa lân, và các trò chơi dân gian như đua thuyền và kéo co.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Lễ hội Thánh Gióng diễn ra ở địa phương nào? 

A. Hà Nội

B. Nam Định

C. Hưng Yên

D. Hải Dương

Câu 2: Nhà truyền thống ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ thường được xây dựng bằng chất liệu gì?

A. Gạch và bê tông

B. Gỗ và mái ngói

C. Tre và lá

D.  Đá và đất sét

Câu 3: Nhà ở truyền thống của người dân Đồng bằng Bắc Bộ thường được xây dựng theo hướng nào để đón gió và ánh sáng?

A. Hướng Tây

B. Hướng Đông

C. Hướng Đông

D. Hướng Bắc

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: B

Câu 3: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Sưu tầm những hình ảnh, tranh vẽ liên quan đến nhà ở và các lễ hội của vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Câu 2: Trong thiết kế nhà truyền thống của vùng Đồng bằng Bắc Bộ, phần nào thường được coi là không gian linh thiêng và được chăm sóc đặc biệt? Vì sao?