Nội dung chính Ngữ văn 11 chân trời sáng tạo Bài 9: Xà bông "Con vịt"

VĂN BẢN 4: XÀ BÔNG “CON VỊT”

I. TÌM HIỂU CHUNG VỀ VĂN BẢN 

1. Tác giả

- Bút danh khác: Cao Thị Hoàng, Lê Kim Phượng

- Sinh năm 1944 tại An Vĩnh Ngãi, Long An, học tại trường Đại học Văn Khoa, Viện Đại học Đà Lạt.

- Đã xuất bản nhiều tập thơ như Ngao du sơn thủy, Thầy tôi, Mẹ. Tiếng lòng, Vợ tôi, Làng tôi… và hai tập truyện "Kiếp Ba khía", "Đời Bọ hung" xuất bản năm 2014, 2015.

- Sách ông viết đầy những hình tượng ẩn dụ về thân phận con người từ các sinh vật: bọ hung, ba khía, lìm kìm... Những câu chuyện được kể ngỡ cứ nhẹ nhàng như không, mà thấm thía cái ân tình với người, với đất.

2. Văn bản Xà bông “Con Vịt”.

Văn bản được trích trong tác phẩm Dấu ấn thời gian – khát vọng người xưa (NXB Tổng hợp thành phố HCM 2022).

II. PHÂN TÍCH ĐƯỢC CÁC CHI TIẾT TIÊU BIỂU, ĐỀ TÀI, CÂU CHUYỆN, SỰ KIỆN, NHÂN VẬT VÀ MỐI QUAN HỆ CỦA CHÚNG TRONG TÍNH CHỈNH THỂ CỦA TÁC PHẨM

1. Tóm tắt nội dung văn bản

- Tóm tắt: Truyện kể về Cai Tuất, ông cùng với một số nhân sĩ yêu nước khác đã mở một xưởng sản xuất xà bông hiệu là “Con Vịt” để người Việt có thể dùng hàng Việt. Cơ sở đã tạo nên công việc cho nhiều người và không khí cuộc sống trở nên nhộn nhịp, tấp nập hơn. Khi những mẻ xà bông đầu tiên của Cai Tuất ra lò, mọi người và cả ông đều hết sức là vui mừng. Ông còn được Trần Chánh Chiêu khen ngợi trước sản phẩm mà ông làm ra và ông hứa mình sẽ đưa sản phẩm ngày càng phát triển hơn. niềm vui chưa được bao lâu thì có người chỉ điểm của Pháp đã khiến cho những cơ sở sản xuất như ông Tuất bị đàn áp, không kinh doanh nổi. Trước sự việc đó, ông Tuất như chết lặng, ngậm ngùi nhìn những xưởng sản xuất của mình. Nhưng ông quyết không cho bọn Pháp lấy những sản phẩm của người Việt đi, mà ông đã châm lửa đốt cả xưởng sản xuất của mình đi.

- Đề tài: tập trung vào bối cảnh Nam Bộ thời chống Pháp với những phong trào Đông Du và Minh Tân, người dân Việt Nam từ phong trào người Việt dùng hàng Việt mà tạo nên thương hiệu xà bông Con Vịt để rồi không khuất phục trước những đàn áp của giặc.

- Chủ đề: ngợi ca tình yêu nước và tự tôn dân tộc của những nhân sĩ yêu nước.

III. NHẬN BIẾT VÀ PHÂN TÍCH SỰ KẾT HỢP GIỮA HƯ CẤU VÀ PHI HƯ CẤU

1. Một số nội dung, chi tiết thuộc loại yếu tố xác định (phi hư cấu) hoặc yếu tố không xác định (có thể hư cấu) được sử dụng trong các đoạn của văn bản.

GV gợi mở theo bảng ở PHỤ LỤC 24.

2. Tính cách của Cai Tuất

- Tính cách của Cai Tuất đã được thể hiện qua một số chi tiết:

+ “Cả vùng Sầm Giang mấy ai không bái phục tài lựa chọn chó tốt của Cai Tuất. Vả lại ông ta chẳng những không giấu nghề mà con phổ biến cho xóm giếng cùng biết” 

=> Là người tài giỏi, có biệt tài chọn chó tốt. Nổi tiếng khắp vùng nhưng hòa đồng và không kênh kiệu.

+ “chẳng can đởm ăn thịt chó, con vật mang biểu tượng trung thành với chủ; và cả thịt trâu, con vật mang biểu tượng bạn nhà nông”, “hãnh diện về con chó mực nhà ông”

=>  Là người vui vẻ, hóm hỉnh và yêu động vật.

- Ông là một người tốt, ông luôn muốn cuộc sống của tất cả mọi người tốt đẹp hơn vì vậy ông đã xây dựng cơ sở sản xuất xà bông hiệu “Con Vịt” để tạo công ăn việc làm cho nhiều người.

- …

=> Sự kết hợp giữa hư cấu và phi hư cấu có thể giúp thể hiện tính cách của nhân vật một cách phong phú và đa chiều hơn. Đồng thời giúp tác giả tạo ra những tình huống hoặc sự kiện đặc biệt để thử thách nhân vật, từ đó thể hiện tính cách, suy nghĩ, hành động và quan điểm của nhân vật.

IV. NHỮNG CHI TIẾT QUAN TRỌNG TRONG VIỆC THỂ HIỆN NỘI DUNG

- Cách lựa chọn hành động của Cai Tuất thể hiện ông là một người có tấm lòng yêu nước sâu sắc, khó thay đổi, khó có thể phai mờ được bởi lợi ích hay tiền tài. Ông có thể mất hết tất cả, đánh đổi cả sự nghiệp mà ông đã gây dựng nhưng không thể mất đi được lòng trung trinh và đất nước.

- Qua hành động ta thấy được ý thức và khát vọng tự cường dân tộc của danh nhân Việt Nam vào đầu thế kỉ XX, họ mang trong mình lòng yêu quê hương, đất nước lớn lao, luôn đau đáu làm sao để dân tộc mình không phải bó tay, chịu cảnh lệ thuộc vào hàng hóa của tư bản Pháp.

V. NHẬN BIẾT ĐẶC ĐIỂM CỦA THỂ LOẠI TRUYỆN KÍ

- Những dấu hiệu giúp nhận biết văn bản Xà bông “Con Vịt” thuộc thể loại truyện kí là:

+ Lối kể chuyện rất thực tế và chi tiết về các sự kiện và hành động của nhân vật, mô tả rõ ràng những tình huống trong câu chuyện.

+ Văn bản mang tính cảm động và sâu sắc về mặt tâm lý, giúp độc giả suy ngẫm về cuộc sống và con người.

+ Đề tài chủ yếu về cuộc sống và con người, đi sâu miêu tả số phận của những con người trong xã hội phong kiến cũ.

+ …

VI. TỔNG KẾT

1. Nội dung

Nhân vật ông Cai Tuất là đại diện cho những người yêu nước bấy giờ, ông thà mất đi tất cả, nhất quyết không bán cho thực dân Pháp. Qua tác phẩm này chúng ta thấy được tinh thần yêu nước nồng nàn của dân tộc Việt Nam. Đó chính là truyền thống quý báu từ ngàn đời nay. Với nội dung như vậy có thể thấy chủ đề chính của truyện chính là ca ngợi tinh thần yêu nước của dân tộc ta, khẳng định ý thức tự tôn dân tộc, cương quyết đấu tranh không khoan nhượng với kẻ thù.

2. Nghệ thuật

- Thể loại: truyện kí.

- Giọng điệu: giản dị mà sâu sắc.

- Kết hợp các yếu tố hư cấu và phi hư cấu, kết hợp ngôn ngữ độc thoại và đối thoại…