CHỦ ĐỀ 8 - ĐA DẠNG THẾ GIỚI SỐNG

BÀI 14 - PHÂN LOẠI THẾ GIỚI SỐNG

1. NHẬN BIẾT (4 câu)

Câu 1: Vì sao phải phân loại thế giới sống?

Trả lời:

Trên Trái Đất có rất nhiều sinh vật khác nhau. Để nghiên cứu các sinh vật một cách dễ dàng và có hệ thống, các nhà khoa học đã phân chia thế giới sống thành các nhóm lớn và các nhóm nhỏ hơn dựa vào các đặc điểm chung của mỗi nhóm. Phân loại thế giới sống giúp cho việc xác định tên sinh vật và quan hệ họ hàng giữa các nhóm sinh vật với nhau được thuận lợi.

Câu 2: Nêu khái niệm giới. Thế giới sống được chia thành mấy giới?

Trả lời:

Giới là bậc phân loại cao nhất của thế giới sống, bao gồm các sinh vật có chung những đặc điểm về cấu trúc tế bào, cấu tạo cơ thể, đặc điểm dinh dưỡng và sinh sản. Có nhiều cách phân chia khác nhau, theo Uýt-ti-cơ (R. Whittaker, 1969), thế giới sống được chia thành 5 giới: Khởi sinh, Nguyên sinh, Nấm, Thực vật, Động vật.

Câu 3: Trên Trái Đất có khoảng bao nhiêu loài sinh vật? Kể tên một số môi trường sống của sinh vật.

Trả lời:

• Cho đến nay, các nhà khoa học chưa biết chính xác có bao nhiều loài trên Trái Đất. Theo ước tính có khoảng trên 10 triệu loài, tuy vậy nhiều nhà khoa học cho rằng số lượng loài có thể lón hon.
• Môi trường sống của sinh vật rất đa dạng như môi trường trên cạn, môi trường nước, môi trường đất và sinh vật này có thể là môi trường sống của sinh vật khác. Môi trường sống của sinh vật có thể là nơi có khí hậu khô, nóng hoặc nơi có khi hậu lạnh,...

Câu 4: Sinh vật được gọi tên như thế nào?

Trả lời:

Sinh vật có thể được gọi bằng nhiều tên khác nhau ở các địa phương. Để thống nhất tên gọi chung trên toàn thế giới, các nhà khoa học đưa ra cách gọi tên khoa học cho mỗi loài. Do vậy, mỗi sinh vật có hai cách gọi tên là tên địa phương và tên khoa học.

2. THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Ai đã đưa ra cách gọi tên của sinh vật?

Trả lời:

• Vào năm 1753, nhà sinh vật học Các Lin-nê-ớt (Carl Linnaeus) dựa vào quan sát nhiều sinh vật đã đưa ra cách gọi tên khoa học của sinh vật.
• Tên khoa học của mỗi sinh vật gồm hai phần. Ví dụ, tên khoa học của loài hổ là Panthera tigris, trong đó Panthera là tên chi (giống). Tên khoa học của loài bưởi là Citrus maxima, trong đó Citrus là tên chi.

Câu 2: Phân loại thế giới sống có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

Ý nghĩa của việc phân loại thế giới sống:

• Gọi đúng tên sinh vật
• Đưa sinh vật vào đúng nhóm phân loại
• Nhận ra sự đa dạng của sinh giới.

Câu 3: Người ta phân loại sinh vật dựa trên những tiêu chí nào?

Trả lời:

Các tiêu chí nào để phân loại sinh vật:

• Đặc điểm tế bào
• Mức độ tổ chức cơ thể
• Môi trường sống

Câu 4: Môi trường nào có sự đa dạng về số lượng loài cao? Môi trường nào có sự đa dạng về số lượng loài thấp?

Trả lời:

• Môi trường rừng nhiệt đới, rạng san hô có sự đa dạng về số lượng loài cao
• Môi trường sa mạc, các vùng cực có sự đa dạng về số lượng loài cao

3. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Kể tên một số sinh vật thuộc 5 giới.

Trả lời:

• Giới khởi sinh: vi khuẩn lam, vi khuẩn lưu huỳnh, trực khuẩn cỏ khô, phế cầu khuẩn , trực khuẩn mũ xanh, lậu cầu, tả biển,...
• Giới nguyên sinh: trùng biến hình, trùng roi,...
• Giới động vật: thủy tức, ngao, bọ cap, rắn, sử tử, chim,...
• Giới nấm: nấm men, nấm sợi, nấm đảm, địa y,...
• Giới thực vật: rêu, dương xỉ, cây thông, hoa loa kèn,...

Câu 2: Loại quả trong hình ở miền Bắc nước ta gọi là quả dứa, miền Nam gọi là trái thơm. Vậy hai quả đó có phải cùng một loại không? Dựa vào đâu để xác định điều đó?

Trả lời:

• Quả dứa và quả thơm đều là một loại quả
• Mỗi loài sinh vật đã được tìm thấy trên Trái Đất đều có một tên khoa học khác nhau. Để khẳng định loài A và loài B có phải cùng một loài không người ta sẽ tra tên khoa học của loài đó.
• Tên khoa học của quả dứa và trái thơm là: Ananas comosus

Câu 3: Kể tên một số loài động vật ở nước ta có tên gọi địa phương khác nhau nhưng cùng cùng tên gọi khoa học.

Trả lời:

• Channa striata: cá lóc (miền Bắc), cá quả (miền Nam)
• Sus scrofa domesticus: con lợn (miền Bắc), con heo (miền Nam)

Câu 4: Sắp xếp các sinh vật sau vào đúng giới của chúng?

1. Rêu 2. Hoa sen 3. Sứa
2. Vi khuẩn lao 5. Bò 6. Dương xỉ
3. Chim bói cá 8. Nấm nhầy 9. Tảo đỏ
4. Trùng giày 11. Vi khuẩn E.coli 12. Nấm kim châm

Trả lời:

• Giới khởi sinh: 4, 11
• Giới nguyên sinh: 7, 9, 10
• Giới động vật: 3, 5, 7,
• Giới nấm: 12
• Giới thực vật: 1, 2, 6,

4. VẬN DỤNG CAO (4 câu)

Câu 1: Vì sao cá voi, cá heo là cá nhưng lại được xếp vào lớp Thú?

Trả lời:

Cá voi được xếp vào lớp Thú bởi vì chúng có đặc điểm giống với các loài thú khác:

• Thở bằng phổi (cho nên có hiện tượng cá voi nổi đầu trên mặt nước để thở)
• Tim 4 ngăn hoàn chỉnh
• Động vật máu nóng và hằng nhiệt,
• Đẻ con và nuôi con bằng sữa mẹ
• Có lông mao (mặc dù rất ít).
• Đuôi cá thẳng đứng và chuyển động kiểu trái phải. Đuôi cá voi nằm ngang và chuyển động lên xuống.

Câu 2: Em hãy cho biết về vị trí phân loại của một vật nuôi trong nhà em.

Trả lời:

Vị trí phân loại của loài mèo:

• Loài: mèo (F. catus)
• Chi: mèo (Felis)
• Họ: mèo (Felidae)
• Bộ: ăn thịt (Carnivora)
• Lớp: thú (Mammalia)
• Ngành: dây sống (Chordata)
• Giới: động vật (Animalia)

Câu 3: Việc phân loại các loại sinh vật dựa trên hình thái bên ngoài có thể gặp những rắc rối nào?

Trả lời:

• Đa dạng hình thái: Một loại sinh vật có thể có nhiều biến thể hình thái, dẫn đến khó khăn trong việc xác định một cách chính xác loài thông qua các đặc điểm bên ngoài.
• Sự nhầm lẫn do đồng hình: Có thể có những loài sinh vật không liên quan nhưng có hình dạng rất giống nhau, dẫn đến sự nhầm lẫn trong việc phân loại dựa trên hình thái.
• Sự thay đổi do điều kiện môi trường: Một số loài có thể thay đổi hình dạng do ảnh hưởng của môi trường sống, gây khó khăn trong việc phân loại dựa trên hình thái.
• Khả năng nhầm lẫn giữa các giai đoạn phát triển: Các giai đoạn phát triển khác nhau của một loài sinh vật có thể có hình dạng khác nhau, dẫn đến sự nhầm lẫn trong việc phân loại.
• Sự đa dạng di truyền: Có thể có sự đa dạng di truyền nội bộ mà không phản ánh trong hình thái bên ngoài, dẫn đến sự bỏ sót trong việc phân loại dựa trên hình thái.

Câu 4: Như thế nào thì được coi là một tên loài đầy đủ? Lấy ví dụ. Khi nào cần viết tên loài đầy đủ?

Trả lời:

• Tên đầy đủ một loài gồm: Tên giống, tên loài, tên tác giả và năm công bố.
• Giữa tên giống và tên loài có dấu cách, tiếp theo là tên tác giả (thường viết nghiêng);
• Giữa tên tác giả và năm công bố có dấu phẩy (tên tác giả và năm không viết nghiêng).
• Ví dụ: Anopheles minimus Theobald (1901).
• Do trong quá trình lịch sử mô tả và tu chỉnh mỗi một loài có thể có nhiều tác giả ở các quốc gia và các thời điểm khác nhau tiến hành, nên một loài có thể có nhiều tên đồng vật (synonym). Bởỉ vậy, trong một số trường hợp cần viết đầy đủ tên loài như việc mô tả loài trong phân loại, trong động vật chí, hay khi lập danh mục (checklist) một nhóm động vật nào đó của một vùng địa lý, một lãnh thổ, một hay nhiều quốc gia…