CHỦ ĐỀ 8 - ĐA DẠNG THẾ GIỚI SỐNG

BÀI 15 - KHÓA LƯỠNG PHÂN

1. NHẬN BIẾT (3 câu)

Câu 1: Khóa lưỡng phân là gì?

Trả lời:

Khoá lưỡng phân là kiểu phổ biến nhất trong các khoá phân loại sinh vật. Nguyên tắc của khoá lưỡng phân là từ một tập hợp các đối tượng ban đầu được tách thành hai nhóm có những đặc điểm đối lập với nhau. Sau mỗi lần tách, ta được hai nhóm nhỏ hơn và khác nhau bởi các đặc điểm dùng để tách.

Câu 2: Khóa lưỡng phân dùng để làm gì?

Trả lời:

Khoá lưỡng phân dùng để phân chia các sinh vật thành từng nhóm, dựa trên sự giống hoặc khác nhau ở mỗi đặc điểm của sinh vật.

Câu 3: Em hãy trình bày các bước xây dựng khóa lưỡng phân.

Trả lời:

• Bước 1: Lựa chọn đặc điểm để phân chia được các loài cần phân loại thành hai nhóm (ví dụ: chọn đặc điểm có chân hay không có chân? trên cơ sở trả lời câu hỏi có hay không có đặc điểm đó, ta có thể xếp các động vật trên thành hai nhóm). Tiếp tục cách làm như vậy ở từng nhóm nhỏ tiếp theo cho đến khi xác định được từng loài.
• Bước 2: Lập sơ đồ phân loại như sau:

2. THÔNG HIỂU (3 câu)

Câu 1: Điều quan trọng nhất khi xây dựng khoá lưỡng phân là gì?

Trả lời:

Khi xây dựng khoá lưỡng phân để phân loại các đối tượng sinh vật, điều quan trọng nhất là xác định các đặc điểm đặc trưng của mỗi đối tượng vì đây là tiêu chí để phân chia sinh vật thành hai nhóm khác nhau cho đến khi mỗi nhóm chỉ còn lại một sinh vật duy nhất.

Câu 2: Khóa lưỡng phân sẽ dừng lại khi nào?

Trả lời:

Người ta sẽ chỉ dừng sử dụng khóa lưỡng phân khi đã phân loại được triệt để các loài sinh vật.

Câu 3: Nhược điểm của khóa lưỡng phân là gì?

Trả lời:

Từ trước tới nay khóa lưỡng phân là lựa chọn phổ biến để phân định loại động thực vật ở các bậc phân loại khác nhau. Tuy nhiên, khóa lưỡng phân có một yếu điểm: để bắt đầu phân loại, ít nhất mẫu đó phải chứa đặc điểm đầu tiên của khóa lưỡng phân được sử dụng. Mặc dù các nhà phân loại học đã xây dựng khóa bắt đầu bằng những đặc điểm hình thái thường gặp nhưng vấn đề nêu trên vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, vì vẫn có thể xảy ra trường hợp, các đặc điểm ở bậc thứ 2, 3 trong khóa lại là những đặc điểm hiếm gặp.

3. VẬN DỤNG (3 câu)

Câu 1: Hãy cho biết các cặp đặc điểm được dùng để phân loại bốn loài sinh vật: cá, thằn lằn, sư tử, khỉ đột.

Trả lời:

Các đặc điểm đối lập để phân loại các loài:

• Di chuyển bằng vây hay bằng chân
• Bề mặt cơ thể phủ vảy hay phủ lông
• Có đuôi hay không có đuôi

Câu 2: Chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa dơi và sóc bay.

Trả lời:

• Giống: Đều là động vật có vú, có cánh hoặc màng cánh
• Khác: Dơi có thể bay còn sóc bay không thể bay, chỉ có thể lượn.

Câu 3: Khóa lưỡng phân được ứng dụng trong lĩnh vực nào?

Trả lời:

Khóa lưỡng phân có rất nhiều ứng dụng trong các lĩnh vực khác nhau. Ví dụ, trong lĩnh vực sinh học và động vật học, khóa lưỡng phân được sử dụng để phân loại và nhận diện các loài sinh vật. Trong công nghệ thông tin, phương pháp này có thể được áp dụng để xây dựng các hệ thống phân loại tự động, như nhận diện ảnh hoặc nhận diện giọng nói. Khóa lưỡng phân cũng có thể được sử dụng trong lĩnh vực tư duy logic và logic học để xác định mối quan hệ giữa các khẳng định.

4. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Cho một số loài cây quen thuộc với em là hoa sen, cây phượng, hoa hồng, cây chuối, cây bàng. Dựa vào những gì đã học, em hãy xây dựng  khóa lưỡng phân và vẽ sơ đồ khóa lưỡng phân đối với những loài cây đã cho.

Trả lời:

• Xây dựng khóa lưỡng phân:
• Đặc điểm 1:
• Sống dưới nước: hoa sen
• Sống trên cạn: cây phượng, cây bàng, cây chuối, hoa hồng ® Chuyển sang đặc điểm 2
• Đặc điểm 2:
• Lá cây xẻ nhiều thùy (những lá con xếp dọc 2 bên cuống lá): cây phượng, hoa hồng ® Chuyển sang đặc điểm 3
• Lá cây không xẻ thùy: cây bàng, cây chuổi ® Chuyển sang đặc điểm 4
• Đặc điểm 3:
• Mép lá có răng cưa: cây hoa hồng
• Mép lá nhẵn: cây phượng
• Đặc điểm 4:
• Thân gỗ: cây bàng
• Thân giả: cây chuối
• Sơ đồ khóa lưỡng phân:

Câu 2: Cho 4 loại rau mà gia đình em hay sử dụng: lá lốt, rau nót, rau đay, lá gừng. Em hãy chỉ ra đặc điểm từng loại rau, đặc điểm để phân loại chúng và vẽ sơ đồ khóa lưỡng phân.

Trả lời:

• Đặc điểm từng loại rau:
• Lá rau đay: mép lá có răng cưa, lá hình trứng dài nhọn, phía gốc lá tròn có 3 – 5 gân ở phía dưới
• Lá gừng: mép lá không có răng cưa, lá hình mũi mác thuôn dài, gân lá song song
• Lá lốt: mép lá không có răng cưa, lá hình tim, mặt lá láng bóng, gân lá hình mạng, 5 gân ở phía dưới
• Lá rau ngót: mép lá không có răng cưa, lá hình trứng, gân hình mạng có 1 gân chính
• Đặc điểm nổi bật để phân biệt 4 loại rau: mép lá (có răng cưa không có răng cưa), gân lá (song song hình mạng), hình dạng lá (có hình tim không có hình tim).
• Sơ đồ khóa lưỡng phân: