BÀI 39. MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

(14 câu)

1. NHẬN BIẾT (6 câu)

Câu 1: Môi trường là gì?

Trả lời: 

Khái niệm: Môi trường bao gồm các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo, có quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và tự nhiên.

Câu 2: Môi trường có những đặc điểm như thế nào?

Trả lời: 

Đặc điểm của môi trường:

- Môi trường sống của con người bao gồm: môi trường tự nhiên, môi trường nhân tạo và môi trường xã hội.

- Môi trường tự nhiên bao gồm đất, nước, khí hậu, sinh vật, sông ngòi, địa hình,... Các yếu tố này tồn tại và phát triển theo quy luật tự nhiên nhưng vẫn chịu tác động của con người.

- Môi trường nhân tạo bao gồm các yếu tố vật chất, kĩ thuật do con người tạo ra và chịu sự chi phối của con người (nhà ở, công viên, khu đô thị, nhà máy,...). Các thành phần của môi trường nhân tạo sẽ bị huỷ hoại nếu không có sự chăm sóc của con người. Trong giai đoạn hiện nay, dưới tác động của cách mạng công nghiệp, môi trường nhân tạo ngày càng đóng vai trò quan trọng.

- Môi trường xã hội là các quan hệ xã hội trong sản xuất, trong phân phối, trong giao tiếp với các luật lệ, thể chế, quy định, cam kết ở các cấp khác nhau. Nó định hướng hoạt động của con người theo một khuôn khổ nhất định.

- Trong thực tế, cả ba loại môi trường trên cùng tồn tại đan xen và tương tác với nhau rất chặt chẽ tạo thành một thể thống nhất, tác động và ảnh hưởng đến con người.

Câu 3: Môi trường có vai trò như thế nào?

Trả lời: 

Môi trường có ảnh hưởng đến sự sống, sự phát triển và chất lượng cuộc sống của

con người với các vai trò quan trọng, đó là: 

– Nơi chứa đựng và cung cấp các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất của con người.

– Giúp lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người. 

– Không gian sống và bảo vệ con người, sinh vật khỏi những tác động từ bên ngoài. 

– Chứa đựng và phân huỷ các chất phế thải do con người tạo ra trong sinh hoạt và sản xuất.

Câu 4: Tài nguyên thiên nhiên là gì?

Trả lời: 

Tài nguyên thiên nhiên là toàn bộ giá trị vật chất có trong tự nhiên mà con người có thể khai thác, chế biến, sử dụng để phục vụ cuộc sống của con người.

Câu 5: Trình bày đặc điểm của tài nguyên thiên nhiên?

Trả lời: 

Tài nguyên thiên nhiên phân bố không đồng đều trong không gian, phụ thuộc vào cấu tạo địa chất, khí hậu,... của các lãnh thổ.

Đại bộ phận các nguồn tài nguyên thiên nhiên có giá trị kinh tế được hình thành qua quá trình phát triển lâu dài của lãnh thổ.

Tài nguyên thiên nhiên phong phú, đa dạng và được phân loại dựa vào thuộc tỉnh tự nhiên, dựa vào công dụng kinh tế và khả năng bị hao kiệt trong quá trình sử dụng của con người. Một số loại tài nguyên không thể khôi phục được, đặc biệt là khoáng sản nên đòi hỏi con người cần phải khai thác một cách hợp lí, sử dụng tiết kiệm, sản xuất các vật liệu thay thể hiệu quả.

Câu 6: Tài nguyên thiên nhiên có vai trò như thế nào?

Trả lời:  

Tài nguyên thiên nhiên là một trong những nguồn lực cơ bản để phát triển kinh tế. Đây là yếu tố thúc đẩy sản xuất phát triển, là cơ sở để phát triển nông nghiệp và công nghiệp,... góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động.

Tài nguyên thiên nhiên là yếu tố quan trọng cho phát triển kinh tế ổn định và tích luỹ vốn. Khai thác hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên có thể cung cấp nguyên, nhiên liệu ổn định cho sản xuất trong nước; góp phần giảm nhẹ ảnh hưởng của khủng hoảng năng lượng và sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Tài nguyên thiên nhiên có thể được khai thác đề xuất khẩu, tích luỹ vốn thực hiện quá trình công nghiệp hoá, xây dựng cơ sở hạ tầng, cải thiện đời sống dân sinh,..

2. THÔNG HIỂU (4 câu)

Câu 1: Phân tích vai trò của môi trường đối với sự phát triển kinh tế của xã hội loài người?

Trả lời:

Vai trò của tài nguyên thiên nhiên đối với sự phát triển của xã hội loài người:

 - Tài nguyên thiên nhiên là nguồn lực quan trọng của quá trình sản xuất, đặc biệt trong việc phát triển các ngành công nghiệp khai thác, chế biến và cung cấp nguyên - nhiên liệu cho các ngành kinh tế khác. 

 - Tài nguyên thiên nhiên là cơ sở để tích luỹ vốn và phát triển ổn định.

Câu 2: Phân biệt sự khác nhau giữa môi trường tự nhiên và môi trường nhân tạo?

Trả lời: 

Sự khác nhau giữa môi trường tự nhiên, môi trường xã hội và môi trường nhân tạo:

Câu 3: Môi trường địa lí có những chức năng nào?

Trả lời: 

Môi trường địa lí có 3 chức năng chính:

- Là không gian sống của con người.

- Là nguồn cung cấp tài nguyên thiên nhiên 

- Là nơi chứa đựng các chất phế thải do con người tạo ra.

Câu 4: Ô nhiễm môi trường, suy thoái môi trường và mất cân bằng sinh thái môi trường có điểm nào khác nhau?

Trả lời: 

3. VẬN DỤNG (2 câu)

Câu 1: Chứng minh rằng bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường là đảm bảo sự phát triển của con người?

Trả lời: 

Tài nguyên và môi trường có vai trò cực kì quan trọng đối với con người 

- Tài nguyên:

+ Là nguồn lực cơ bản để phát triển kinh tế - xã hội.

+ Là tiền đề quan trọng cho tích luỹ, tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội.

- Môi trường:

+ Tạo không gian sống cho con người và sinh vật.

+ Chứa đựng và cung cấp các nguồn tài nguyên thiên nhiên cần thiết cho hoạt động sản xuất và đời sống con người.

+ Là nơi chứa đựng, cân bằng và phân huỷ các chất thải do con người tạo ra.

+ Lưu giữ và cung cấp thông tin, nhờ đó con người có thể hiểu biết được quá khứ và dự đoán được tương lai cho chính mình.

- Tài nguyên và môi trường có quan hệ trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển xã hội loài người, là điều kiện thường xuyên và cần thiết, là cơ sở vật chất của sự tồn tại và phát triển của xã hội - có thể nói, số phận và tương lai phát triển của xã hội loài người gắn bó chặt chẽ với số phận của môi trường địa lí.

Câu 2: Chứng minh ý nghĩa của tiến bộ khoa học tới nguồn tài nguyên thiên nhiên?

Trả lời: 

Ý nghĩa của tiến bộ khoa học công nghệ có đối với nguồn tài nguyên thiên nhiên hiện nay:

- Mở thêm danh mục tài nguyên thiên nhiên: Với tiến bộ của khoa học công nghệ, con người ngày càng tìm ra được nhiều loại tài nguyên mới (ví dụ: việc sử dụng tài nguyên sức gió, sức nước, năng lượng mặt trời,...).

- Khai thác hợp lí và sử dụng triệt để nguồn tài nguyên thiên nhiên, tránh tình trạng lãng phí tài (ví dụ: từ dầu mỏ có thể sản xuất nhiều loại sản phẩm khác nhau,...). nguyên 

- Sản xuất được các vật liệu mới, thay thế các vật liệu tự nhiên, giảm áp lực đối với nguồn tài nguyên thiên nhiên. Con người sản xuất được các vật liệu mới thay thế vật liệu có trong tự nhiên hoặc thay thế các vật liệu được sản xuất với yêu cầu khối lượng tài nguyên lớn. Ví dụ, con người đã chế tạo được cao su nhân tạo thay thế cho cao su tự nhiên, sản xuất các chất dẻo tổng hợp để thay thế các chi tiết bằng kim loại. Hiện nay, vật liệu composite do con người sản xuất đã được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành kinh tế. 

- Làm tăng tốc độ khai thác và sử dụng tài nguyên dẫn đến sự cạn kiệt nhanh chóng một số loại tài nguyên không hoàn lại (khoáng sản).

4. VẬN DỤNG CAO (2 câu)

Câu 1: Tài nguyên thiên nhiên là khái niệm có tính phát triển và tính lịch sử? Giải thích tại sao?

Trả lời: 

- Tài nguyên thiên nhiên là các thành phần của tự nhiên (các vật thể và các nguồn lực tự nhiên) mà ở trình độ nhất định của sự phát triển lực lượng sản xuất chúng được sử dụng hoặc có thể được sử dụng làm phương tiện sản xuất và làm đối tượng tiêu dùng.

- Như vậy, có những thành phần của tự nhiên ở vào một thời kì nào đó với trình độ phát triển nhất định của lực lượng sản xuất, con người chưa sử dụng được như một tài nguyên. Nhưng đến trình độ phát triển cao hơn, con người sử dụng được, lúc đó trở thành tài nguyên thiên nhiên.

- Trong quá trình phát triển của lực lượng sản xuất, có những loại tài nguyên ngày càng khan hiếm dần và cạn kiệt hẳn. Đồng thời, có những loại tài nguyên mới được đưa vào sử dụng; danh sách tài nguyên được thay đổi (chủ yếu là bổ sung không ngừng).

- Ví dụ về tài nguyên năng lượng:

+ Trong nhiều thế kỉ, loài người đã sử dụng củi gỗ, sau đó là than đá làm nguồn năng lượng cho sản xuất và đời sống. + Trong thế kỉ XX, dầu mỏ với những thuận lợi hơn trong việc sử dụng và vận chuyển, đã thay thế

than đá và trở thành năng lượng quy đổi. Do liên tiếp xảy ra các cuộc khủng hoảng dầu mỏ ở nhiều nước đã dẫn đến việc tìm và sử dụng nguồn năng lượng hạt nhân. 

+ Cuối thế kỉ XX và đầu thế kỉ XXI, do sự cạn kiệt năng lượng than, dầu khí; do hiện tượng nhà kính, những cơn mưa axit, sự ô nhiễm các đại dương đã thúc đẩy con người tìm kiếm nguồn năng lượng mới là nguồn năng lượng sạch có thể tái tạo (năng lượng mặt trời, sức gió, địa nhiệt,...).

Câu 2: Vấn đề môi trường luôn có tính toàn cầu; đòi hỏi phải giải quyết có sự phối hợp giữa các quốc gia, sự đóng góp chung của mọi thành viên trong xã hội. Giải thích tại sao?

Trả lời: 

Vấn đề môi trường luôn có tính toàn cầu; đòi hỏi phải giải quyết có sự phối hợp giữa các quốc gia, sự đóng góp chung của mọi thành viên trong xã hội do:

- Môi trường là một thể thống nhất. Các thành phần, yếu tố trong môi trường có mối quan hệ xâm nhập, gắn bó hữu cơ chặt chẽ với nhau không thể chia cắt được. Các tác động đến môi trường đều có khả năng gây ra các phản ứng dây chuyền trong môi trường.

Các vấn đề môi trường cũng liên quan đến tính toàn cầu trong đời sống kinh tế, chính trị thế giới (ví dụ, nhiệt độ toàn cầu nóng lên, lỗ thủng tầng ôzôn, khai thác tài nguyên nước trên các dòng sông lớn chảy qua nhiều quốc gia,...).