Đáp án Địa lí 9 cánh diều Bài 18: Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long

BÀI 18. VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

MỞ ĐẦU

Đồng bằng sông Cửu Long là vùng có thiên nhiên đa dạng với nhiều ưu thế, đang được khai thác và cải tạo. Vậy điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên của vùng có những thế mạnh và hạn chế gì? Sự phát triển, phân bố các ngành kinh tế ra sao? Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng bằng sông Cửu Long có đặc điểm gì nổi bật?

Hướng dẫn chi tiết:

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long có những thế mạnh về địa hình và đất, với đồng bằng được bồi tụ bởi phù sa của hệ thống sông Mê Công và phù sa biển. Đất phù sa sông là loại đất chủ yếu và thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.

Khí hậu của vùng mang tính chất cận xích đạo, với mùa mưa và mùa khô rõ rệt, nền nhiệt cao và lượng mưa lớn, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nông nghiệp và công nghiệp sản xuất điện.

Vùng có nguồn nước phong phú từ hệ thống sông ngòi, kênh rạch và hệ thống sông Cửu Long, cung cấp nước cho sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản, giao thông và du lịch.

Khoáng sản quan trọng của vùng bao gồm dầu mỏ và than bùn, là nguồn năng lượng và nguyên liệu quan trọng cho các ngành công nghiệp.

Rừng có vai trò quan trọng trong vùng, với diện tích rừng tràm và rừng ngập mặn, đồng thời cũng là nơi sinh sống và trú đông của nhiều loài động vật quý hiếm. Vùng biển và đảo cũng mang lại lợi thế về tài nguyên biển và du lịch.

Về phân bố các ngành kinh tế, vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển bền vững, với sự gia tăng tỷ trọng của công nghiệp và dịch vụ trong cơ cấu GDP của vùng.

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long được xem là vùng kinh tế trọng điểm, có diện tích khoảng 16,6 nghìn km² và bao gồm thành phố Cần Thơ cùng các tỉnh An Giang, Kiên Giang và Cà Mau. Vùng này có lợi thế sản xuất, chế biến và xuất khẩu nông sản, thuỷ sản của Việt Nam.

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 18.1, hãy:

- Trình bày đặc điểm vị trí địa lí của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

- Trình bày đặc điểm phạm vi lãnh thổ của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Hướng dẫn chi tiết:

- Vị trí địa lí: Đồng bằng sông Cửu Long có diện tích khoảng 40,9 nghìn km², chiếm 12,3% diện tích cả nước (năm 2021). Vùng nằm ở phía nam nước ta, ba mặt giáp biển, giáp với Đông Nam Bộ và nước láng giềng Cam-pu-chia.

- Phạm vi lãnh thổ của vùng bao gồm thành phố Cần Thơ và các tỉnh: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau. Vùng biển rộng lớn có nhiều đảo và quần đảo, trong đó có thành phố đảo Phú Quốc và huyện đảo Kiên Hải (Kiên Giang).

II. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 18.1, hãy phân tích thể mạnh và hạn chế về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Hướng dẫn chi tiết:

Thế mạnh:

- Đồng bằng sông Cửu Long có địa hình thấp, với đất phù sa và đất phèn thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.

- Khí hậu cận xích đạo với mùa mưa và mùa khô rõ rệt, nhiệt đới và lượng mưa lớn, thuận lợi cho nông nghiệp và công nghiệp sản xuất điện.

- Hệ thống sông ngòi, kênh rạch và sông Cửu Long cung cấp nước cho sinh hoạt, nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản, giao thông và du lịch.

- Vùng có nguồn khoáng sản quan trọng như dầu mỏ và than bùn, là nguồn năng lượng và nguyên liệu cho công nghiệp.

- Rừng tràm, rừng ngập mặn và khu vực biển đảo mang lại lợi thế về tài nguyên và du lịch.

Hạn chế:

- Diện tích đất phèn và đất mặn lớn, gây khó khăn cho sản xuất nông nghiệp.

- Vùng đang gặp hạn chế do tác động của biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn, triều cường, v.v.

III. ĐẶC ĐIỂM DÂN CƯ VÀ XÃ HỘI

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy phân tích đặc điểm dân cư của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Hướng dẫn chi tiết:

- Đồng bằng sông Cửu Long có quy mô dân số đông với khoảng 17,4 triệu người (chiếm 17% dân số cả nước), tỉ lệ gia tăng dân số là 0,6%, thấp hơn mức trung bình của cả nước do tỉ lệ gia tăng tự nhiên thấp (năm 2021).

- Về cơ cấu dân số, số người trong nhóm từ 15 đến 64 tuổi chiếm tỉ lệ cao, khoảng 69,4%; tỉ số giới tính của vùng là 98,5 nam/100 nữ (năm 2021).

- Mật độ dân số của vùng ở mức cao (426 người/km², năm 2021), cao hơn mức trung bình cả nước. Dân cư tập trung đông ở ven sông Tiền, sông Hậu, nơi có đất đai màu mỡ.

- Năm 2021, tỉ lệ dân thành thị chiếm 26,4% dân số của vùng. Thành phố Cần Thơ là đô thị lớn nhất, là hạt nhân phát triển kinh tế của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy phân tích một số vấn đề xã hội của vùng Đồng bằng sông Cru Long.

Hướng dẫn chi tiết:

- Đồng bằng sông Cửu Long là địa bàn cư trú của nhiều dân tộc: Kinh, Chăm, Khơ-me, Hoa,... tạo nên nền văn hoá đa dạng, đậm đà bản sắc truyền thống.

- Trong những năm qua, thu nhập bình quân đầu người, tỉ lệ người biết chữ và chỉ số HDI của vùng đều tăng. Năm 2021, HDI của các tỉnh, thành phố trong vùng đều thuộc nhóm trung bình và khá.

IV. SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÁC NGÀNH KINH TẾ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 18.2, hãy trình bày đặc điểm phát triển, phân bố ngành nông nghiệp và thuỷ sản của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Hướng dẫn chi tiết:

Nông nghiệp: Vùng Đồng bằng sông Cửu Long có cơ cấu nông nghiệp chuyển dịch theo hướng ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ và sạch, thích ứng với biến đổi khí hậu. Năm 2021, vùng này chiếm 53,9% diện tích gieo trồng và 55,5% sản lượng lúa gạo của cả nước. Các tỉnh Kiên Giang, An Giang, Đồng Tháp và Hậu Giang là những địa phương có sản lượng lúa gạo lớn.

Cây ăn quả: Đồng bằng sông Cửu Long cũng là vùng sản xuất cây ăn quả quan trọng. Với diện tích chiếm khoảng 33% cả nước (năm 2021), vùng này trồng nhiều loại cây ăn quả như nhãn, cam, xoài, bưởi, chôm chôm và sầu riêng. Các tỉnh Bến Tre, Tiền Giang và Vĩnh Long đã hình thành các vùng trồng cây ăn quả quy mô lớn và tuân thủ tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP.

Thuỷ sản: Đồng bằng sông Cửu Long có sự phát triển mạnh mẽ trong ngành thuỷ sản. Vùng này đứng đầu cả nước về nuôi trồng và khai thác thuỷ sản. Sản lượng thuỷ sản nuôi trồng của vùng chiếm khoảng 70% sản lượng cả nước, với cá tra và tôm có giá trị xuất khẩu cao. Các tỉnh Đồng Tháp và An Giang là những địa phương nuôi trồng thuỷ sản nổi tiếng. Sản lượng thuỷ sản khai thác của vùng chiếm khoảng 38,5% cả nước, chủ yếu là cá biển. Các tỉnh Kiên Giang, Cà Mau và Bến Tre là những địa phương có sản lượng thuỷ sản khai thác lớn.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 18.2, hãy trình bày đặc điểm phát triển, phân bổ ngành dịch vụ của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Hướng dẫn chi tiết:

- Thương mại: Tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của vùng ngày càng tăng, đạt 834,9 nghìn tỉ đồng (năm 2021). Hoạt động ngoại thương được đẩy mạnh với các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu là nông sản; trong đó, gạo chiếm 90%, cá tra chiếm 100% và tôm chiếm 80% sản lượng xuất khẩu cả nước (năm 2021).

- Du lịch: Số lượng khách và tổng doanh thu du lịch của vùng tăng qua các năm. Các loại hình du lịch phát triển mạnh là: du lịch sinh thái (miệt vườn sông nước, đất ngập nước); du lịch biển, đảo,... Cần Thơ, Phú Quốc là những địa điểm thu hút nhiều du khách

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 18.2, hãy trình bày đặc điểm phát triển, phân bố ngành công nghiệp của vùng Đồng bằng sông Cửu Long

Hướng dẫn chi tiết:

- Đồng bằng sông Cửu Long có nhiều tiềm năng phát triển công nghiệp. Năm 2021, giá trị sản xuất công nghiệp của vùng chiếm 8,2% giá trị sản xuất công nghiệp cả nước.

- Cơ cấu công nghiệp đa dạng với nhiều ngành thế mạnh và đang được chuyển dịch theo hướng phát triển công nghiệp xanh. Công nghiệp sản xuất, chế biến thực phẩm và sản xuất đồ uống chiếm tỉ trọng cao trong cơ cấu công nghiệp của vùng, với sản phẩm đa dạng, phân bố chủ yếu ở thành phố Cần Thơ, Long An,...

V. VÙNG KINH TẾ TRỌNG ĐIỂM VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy trình bày những đặc điểm khái quát về vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Hướng dẫn chi tiết:

- Vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng bằng sông Cửu Long được thành lập năm 2009, có diện tích khoảng 16,6 nghìn km² (chiếm 5,2% diện tích cả nước).

- Phạm vi lãnh thổ của vùng gồm thành phố Cần Thơ và các tỉnh An Giang, Kiên Giang, Cà Mau.

- Đây là vùng có nhiều lợi thế trong sản xuất, chế biến và xuất khẩu nông sản, thuỷ sản của nước ta.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Tại sao Đồng bằng sông Cửu Long là vùng sản xuất lúa gạo lớn nhất ở nước ta?

Hướng dẫn chi tiết:

- Đất phù sa chiếm diện tích rộng để hình thành vùng lúa chuyên canh quy mô lớn.

- Khí hậu thể hiện tính chất cận xích đạo: tổng số giờ nắng cao, chế độ nhiệt cao, ổn định; lượng mưa lớn, thích hợp với cây lúa nước.

- Mạng lưới sông ngòi, kênh rạch chằng chịt mang nuớc đến khắp ncá trong đồng bằng.

Câu 2: Thu thập thông tin và giới thiệu về một địa điểm du lịch ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long (tên, địa chỉ, đặc điểm đặc trưng....).

Hướng dẫn chi tiết:

Tên: Cần Thơ

Địa chỉ: Nằm tại Đồng bằng sông Cửu Long, Cần Thơ là một thành phố thuộc miền tây Nam Bộ Việt Nam.

Đặc điểm đặc trưng của Cần Thơ:

Sông Hậu và sông Cần Thơ: Cần Thơ được bao quanh bởi mạng lưới sông ngòi phong phú, với hai con sông chính là sông Hậu và sông Cần Thơ. Du khách có thể tham gia vào các tour du thuyền trên sông để khám phá cảnh quan độc đáo và trải nghiệm văn hóa địa phương.

Cầu Cần Thơ: Được biết đến như biểu tượng của thành phố, Cầu Cần Thơ là một cây cầu được xây dựng qua sông Hậu. Đây là một địa điểm nổi tiếng để ngắm cảnh và chụp ảnh.

Khu du lịch Cái Răng Floating Market: Là một thị trường nổi trên sông Cần Thơ, Khu du lịch Cái Răng Floating Market mang đến trải nghiệm độc đáo cho du khách. Du khách có thể tham quan, mua sắm và thưởng thức các món ăn địa phương trên các thuyền chở hàng.

Vườn cây trái Cần Thơ: Với khí hậu ấm áp và đất đai phù sa, Cần Thơ được biết đến với vườn cây trái phong phú. Du khách có thể tham quan các vườn cây trái và thưởng thức các loại trái cây tươi ngon như xoài, bưởi, sầu riêng và nhãn.

Khu du lịch Bình Thủy: Nằm cách trung tâm thành phố Cần Thơ khoảng 10 km, Khu du lịch Bình Thủy nổi tiếng với ngôi nhà cổ Bình Thủy, một kiến trúc Pháp hoành tráng và quần thể vườn cây xanh mát. Đây là một địa điểm lý tưởng để tìm hiểu về lịch sử và kiến trúc đặc trưng của vùng.