Đáp án Kinh tế pháp luật 12 chân trời sáng tạo bài 10: Quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình

BÀI 10. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy nêu những hiểu biết của bản thân về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình.

Hướng dẫn chi tiết:

- Quyền của công dân trong hôn nhân: nam, nữ có quyền kết hôn, li hôn.

Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng

bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau.

- Công dân có nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp, pháp luật về đăng kí kết hôn,

các nguyên tắc của pháp luật hôn nhân và gia đình, trách nhiệm khi li hôn.

KHÁM PHÁ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết hành vi vi phạm pháp luật hôn nhân và gia đình của chủ thể trong các trường hợp là gì.

- Phân tích hậu quả của hành vi vi phạm pháp luật trong mỗi trường hợp.

Hướng dẫn chi tiết:

- Hành vi của các chủ thể:

+ Trường hợp 1: Giàng A T và Lò Thị B vi phạm pháp luật về điều kiện kết hôn.

+ Trường hợp 2: Chị C vi phạm nguyên tắc kết hôn; vợ chồng ông A, bà B và anh D vi phạm quy định về cưỡng ép kết hôn, ly hôn hoặc cản trở hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, cản trở ly hôn tự nguyện.

- Hậu quả của hành vi:

+ Trường hợp 1: 

- Việc T và B kết hôn ở độ tuổi 16 mà không có sự chấp thuận của phụ huynh hoặc cơ quan có thẩm quyền là vi phạm pháp luật về tuổi cưới hợp pháp. Điều này có thể dẫn đến hậu quả pháp lý, bao gồm vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình.

- Sự trẻ trâu và thiếu trách nhiệm trong việc quyết định kết hôn đã gây ra những mâu thuẫn và khó khăn trong cuộc sống hôn nhân của họ, có thể dẫn đến sự không hạnh phúc, mất mát tinh thần và tài chính.

Trường hợp 2:

- Việc ép buộc chị C phải kết hôn với anh D để giải quyết nợ của gia đình là vi phạm quy định về tự do hôn nhân và sự lựa chọn của mỗi người. Điều này làm mất đi quyền tự do kết hôn của cá nhân của chị C.

- Sự không hạnh phúc và bất hòa trong hôn nhân giữa chị C và anh D gây ra những căng thẳng và mâu thuẫn trong cuộc sống hàng ngày, ảnh hưởng đến tâm trạng và sức khỏe tinh thần của họ cũng như con cái nếu có.

- Ngoài ra, việc kết hôn dựa trên áp lực tài chính có thể dẫn đến mất mát tài sản và tài chính trong tương lai nếu mối quan hệ hôn nhân không bền vững và phải ly dị.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết chủ thể trong các trường hợp vi phạm quyền và nghĩa vụ gì giữa vợ chồng.

- Cho biết hành vi đó đã gây ra hậu quả gì.

Hướng dẫn chi tiết:

- Hành vi của các chủ thể:

+ Trường hợp 1: Chồng chị V vi phạm quyền và nghĩa vụ trong quan hệ nhân thân. Trong đó, vợ, chồng có quyền, nghĩa vụ tạo điều kiện, giúp đỡ nhau chọn nghề nghiệp; học tập, nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ;…

+ Trường hợp 2: Anh A vi phạm về quyền và nghĩa vụ trong quan hệ tài sản của vợ chồng. Trong đó, vợ chồng có quyền lựa chọn áp dụng chế độ tài sản theo luật định hoặc chế độ tài sản theo thỏa thuận và vợ chồng có quyền có tài sản riêng.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết chủ thể trong các trường hợp có thực hiện đúng quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình không và giải thích.

- Cho biết hậu quả của các hành vi vi phạm này là gì.

Hướng dẫn chi tiết:

- Hành vi của các chủ thể:

+ Trường hợp 1: Hành vi của vợ chồng ông K đúng đắn và tuân thủ quy định của pháp luật về trách nhiệm và nghĩa vụ gia đình.

+ Trường hợp 2: Hành vi của T vi phạm quy định pháp luật về nghĩa vụ của con đối với cha mẹ.

- Hậu quả của hành vi:

+ Trường hợp 2: Hành vi của sinh viên T có thể dẫn đến hậu quả cho tương lai của T bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Hơn nữa, hành vi lười biếng và lảng tránh trách nhiệm gia đình có thể gây ra căng thẳng, xung đột và mất mát trong mối quan hệ gia đình.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Cho biết quan điểm của em về các nhận định sau và giải thích.

a. Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự thì không được kết hôn.

b. Cha mẹ có quyền quyết định việc chọn nghề nghiệp của con.

c. Để đảm bảo quyền bình đẳng giữa vợ chồng, người vợ được ưu tiên lựa chọn nơi cư trú.

d. Căn cứ để vợ chồng thuận tình ly hôn là việc vợ, chồng có hành vi bạo lực gia đình làm cho hôn nhân lâm vào tình trạng trầm trọng.

Hướng dẫn chi tiết:

a. Theo quan điểm của em, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự vẫn có quyền được kết hôn. Quyền này không nên bị hạn chế dựa trên khả năng hành vi dân sự mà nên dựa vào khả năng hiểu biết, ý thức và sự đồng ý tự do của họ. Có thể cần có sự hỗ trợ và quản lý đặc biệt, nhưng việc cấm họ kết hôn là vi phạm quyền con người và quyền tự do cá nhân.

b. Theo quan điểm của em, cha mẹ có quyền tư vấn và hỗ trợ con trong việc chọn nghề nghiệp, nhưng quyết định cuối cùng vẫn nên thuộc về con. Con cần được tôn trọng trong quyết định về tương lai của mình và có quyền lựa chọn nghề nghiệp mà mình cảm thấy phù hợp và hạnh phúc.

c. Theo quan điểm của em, để đảm bảo quyền bình đẳng giữa vợ chồng, việc lựa chọn nơi cư trú không nên ưu tiên dựa trên giới tính. Thay vào đó, quyết định về nơi ở cần phải dựa trên sự thỏa thuận và hòa bình giữa hai bên, và cả hai vợ chồng đều cần được nghe và tôn trọng ý kiến của mình.

d. Theo quan điểm của em, căn cứ để vợ chồng thuận tình ly hôn không chỉ nên dựa trên việc có hành vi bạo lực gia đình hay không. Mặc dù hành vi bạo lực gia đình là một trong những lý do nghiêm trọng để xem xét việc ly hôn, nhưng cần xem xét rộng hơn về mối quan hệ và tình hình gia đình cụ thể để đưa ra quyết định hợp lý.

Câu 2: Em hãy xác định các trường hợp sau đây vi phạm điều kiện kết hôn nào.

a. Anh K và chị E có tình cảm với nhau nhưng bị gia đình ngăn cấm với lí do bố của anh K là anh ruột của mẹ chị E.

b. Anh B và vợ hiện tại anh và vợ đang ly thân. Anh có quen biết với chị H là đồng nghiệp và muốn kết hôn với chị.

c. Anh H và chị T đã ngoài 30 tuổi nhưng cả hai chưa kết hôn nên bị gia đình nhiều lần thúc giục. Anh A và chị B đã quyết định kết hôn giả với nhau.

d. Ông P có con trai bị mất năng lực hành vi dân sự nhưng vẫn muốn cưới vợ cho con. Ông đã bỏ ra số tiền lớn để thuê chị K kết hôn với con mình.

Hướng dẫn chi tiết:

a. Anh K và chị E vi phạm điều kiện kết hôn do hành vi thuộc vào các điều cấm của luật: Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ, giữa những người có họ trong phạm vi ba đời. Trong trường hợp này, anh K là anh họ của chị E.

b. Anh B vi phạm điều kiện kết hôn do hành vi thuộc vào các điều cấm của luật: Người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác, trong trường hợp này, anh B và vợ chỉ ly thân, không được coi là đã ly hôn.

c. Anh H và chị T đã vi phạm điều kiện kết hôn do có hành vi kết hôn giả tạo, một trong các hành vi cấm của luật.

d. Hành vi của ông P vi phạm điều kiện kết hôn: Không bị mất năng lực hành vi dân sự. Trong trường hợp này, con trai ông P là người mất năng lực hành vi dân sự nên việc thuê người khác kết hôn với con trai ông không dựa trên tình cảm và ý thức tự do mà dựa trên mục đích cá nhân của ông P.

Câu 3: Em hãy đọc các trường hợp sau trả lời câu hỏi.

a. Vì khoảng cách tuổi tác nên vợ chồng anh X thường xảy ra mâu thuẫn. Cả hai vợ chồng đã cố gắng thay đổi nhưng không có kết quả. Vì mục đích hôn nhân không đạt được, anh chị có ý định li hôn. Tuy nhiên, khi biết chuyện này, gia đình hai bên đều ngăn cản với lí do việc li hôn sẽ ảnh hưởng không tốt đến các con. Trước yêu cầu của gia đình, vợ chồng anh X không nộp đơn li hôn, nhưng cuộc sống hằng ngày của họ rất nặng nề.

b. Anh T và chị H kết hôn hơn 10 năm và có hai con chung. Anh T làm việc tại

một công ty, chị H quán xuyến công việc gia đình, chăm sóc bố mẹ và các con. Cuộc sống hạnh phúc của gia đình bị phá vỡ khi anh T có quan hệ tình cảm với cô đồng nghiệp và yêu cầu ly hôn với vợ. Khi vợ anh không đồng ý với yêu cầu này thì bị anh mắng chửi.

- Chủ thể trong các trường hợp trên có quyền yêu cầu ly hôn không? Vì sao?

- Em có nhận xét gì về hành vi của chủ thể trong các trường hợp trên?

Hướng dẫn chi tiết:

- Vợ chồng anh X và anh T đều có quyền yêu cầu ly hôn. Căn cứ theo quy định tại Điều 51, Luật Hôn nhân và gia đình về quyền yêu cầu giải quyết ly hôn thì vợ, chồng hoặc cả hai người có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn.

- Hành vi của chủ thể:

+ Vợ chồng anh X đã cố gắng thay đổi và giữ gìn hôn nhân nhưng không thành công. Tuy nhiên, họ cần phải tìm cách giải quyết mâu thuẫn một cách hòa bình và tôn trọng nhau hơn là giữ nguyên trạng thái mâu thuẫn và chịu đựng.

+ Anh T đã không tôn trọng quan hệ hôn nhân và gia đình khi có quan hệ tình cảm với người khác. Khi yêu cầu ly hôn không được đồng ý, anh T còn có hành vi mắng chửi vợ, không có sự tôn trọng và gây tổn thương tới người vợ và gia đình. 

Câu 4: Em hãy chỉ ra hành vi thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình qua các trường hợp sau và đưa ra nhận xét.

a. Vì bố mẹ bận rộn với công việc, ít có thời gian quan tâm đến C nên khi nghỉ hè, C chỉ ở nhà xem ti vi và sử dụng mạng xã hội. Thấy vậy, ông ngoại quyết định đưa C về quê sống cùng ông. Hằng ngày, ông gọi C dậy sớm để tập thể dục, ăn sáng. Sau đó, ông dành thời gian để hướng dẫn C học ngoại ngữ. Ông còn đăng kí cho C lớp học võ, học bơi ở địa phương. Ngoài ra, ông còn truyền đạt nhiều kiến thức cuộc sống cho C. Sau ba tháng hè sống cùng ông, C đã nâng cao được sức khoẻ và rèn luyện được tính tự lập.

b. M (23 tuổi) đang sống cùng hai em gái đang độ tuổi đi học. Vì bố mẹ đột ngột

qua đời do tai nạn giao thông, M phải làm nhiều nghề để nuôi các em. Ngoài làm việc tại công ty vào giờ hành chính, M còn tranh thủ nhận hàng gia công và bán hàng trực tuyến để kiếm thêm thu nhập trang trải cuộc sống. Hiểu sự vất vả của anh trai, các em M đều rất ngoan, không chỉ chăm học mà còn phụ giúp anh làm việc nhà.

Hướng dẫn chi tiết:

a. Trong trường hợp này, ông ngoại đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong việc quan tâm và chăm sóc C khi thấy bố mẹ của C bận rộn với công việc. Ông đã đưa C về quê sống cùng và tạo điều kiện cho C phát triển bằng cách dành thời gian để hướng dẫn C học ngoại ngữ, đăng ký cho C tham gia các lớp học về võ và bơi, cùng việc truyền đạt kiến thức cuộc sống. Hành vi này giúp C rèn luyện tính tự lập và nâng cao sức khoẻ, đồng thời cũng là một biểu hiện của sự quan tâm và tôn trọng ý kiến của con.

b. Trong trường hợp này, M đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình trong việc chăm sóc và nuôi dưỡng hai em gái sau khi bố mẹ qua đời. M không chỉ làm việc để kiếm thu nhập mà còn phải phụ trách việc chăm sóc các em và làm việc nhà. Đồng thời, sự hiểu biết và sự ngoan ngoãn của hai em gái cũng là một phản ánh của sự tôn trọng và ủng hộ của họ đối với anh trai. Hành vi này thể hiện sự đoàn kết và sự chăm sóc lẫn nhau trong gia đình, đồng thời cũng là một biểu hiện của sự chấp nhận và trách nhiệm gia đình.

Câu 5: Em hãy sắm vai xử lý tình huống sau:

Chị V có chuỗi cửa hàng kinh doanh trang sức. Vì thu nhập của chồng thấp hơn của mình nên chị V tự cho mình quyền quyết định mọi công việc trong gia đình mà không bàn bạc với chồng. Nhiều lần, chị V yêu cầu chồng nghỉ việc ở công ty để hỗ trợ mình trong kinh doanh nhưng chồng chị không đồng ý. Mỗi lần bàn đến vấn đề này, vợ chồng chị đều phát sinh tranh cãi.

- Phân tích hậu quả của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ trong hôn nhân và gia đình trong tình huống trên.

- Em hãy đưa ra hướng giải quyết cho tình huống này.

Hướng dẫn chi tiết:

- Trong tình huống này, chị V vi phạm quyền và nghĩa vụ trong hôn nhân và gia đình bằng cách tự quyết định mọi công việc trong gia đình mà không bàn bạc với chồng và yêu cầu chồng nghỉ việc để hỗ trợ kinh doanh mà không được chồng chị đồng ý. Hành vi này gây ra những hậu quả tiêu cực sau:

1. Gây mất cân bằng quyền lực trong hôn nhân: Việc chị V tự quyết định mọi công việc trong gia đình mà không bàn bạc với chồng làm mất cân bằng trong quyền lực giữa hai bên. Điều này có thể dẫn đến cảm giác bất mãn và không hài lòng từ phía chồng chị.

2. Gây ra tranh cãi và căng thẳng: Sự không đồng ý giữa vợ chồng về việc chồng nghỉ việc để hỗ trợ kinh doanh có thể gây ra tranh cãi và căng thẳng trong mối quan hệ gia đình.

- Hướng giải quyết cho tình huống này là:

1. Thảo luận và tôn trọng ý kiến của nhau: Chị V cần thảo luận với chồng và tôn trọng ý kiến của anh ấy trong mọi quyết định gia đình. Họ cần phải cùng nhau tìm ra giải pháp phù hợp cho cả hai.

2. Chia sẻ trách nhiệm: Chị V có thể thảo luận với chồng về việc chia sẻ trách nhiệm trong kinh doanh và công việc gia đình. Họ có thể tìm ra cách để cả hai đều có thể tham gia vào kinh doanh mà không làm ảnh hưởng đến thu nhập và sự phát triển cá nhân của mỗi người.

3. Sự linh hoạt và sẵn lòng thay đổi: Cả hai phải sẵn lòng linh hoạt và thay đổi để đáp ứng nhu cầu và mong muốn của nhau. Điều này giúp họ duy trì mối quan hệ hôn nhân mạnh mẽ và hạnh phúc.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Dựa vào quy định pháp luật, em hãy nêu những việc em nên/không nên làm để thực hiện tốt trách nhiệm của công dân trong gia đình.

Hướng dẫn chi tiết: