Đáp án Kinh tế pháp luật 12 chân trời sáng tạo bài 4: An sinh xã hội

BÀI 4. AN SINH XÃ HỘI

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy kể một số chính sách, hoạt động an sinh xã hội và cho biết ý nghĩa của các chính sách đó đối với xã hội.

Hướng dẫn chi tiết:

Một số hoạt động an sinh xã hội:

- Bảo hiểm xã hội/Bảo hiểm y tế

- Bảo hiểm thất nghiệp

- Chế độ hưu trí

- Dịch vụ công như trường học, bệnh viện, cơ quan công an,…

Ý nghĩa: Các chính sách này nhằm góp phần giảm thiểu tối đa mức độ nghèo đói, những tổn thương, rủi ro xã hội mà người dân gặp phải. Tất cả đều nhằm mục đích tăng cường sự công bằng, sự bình đẳng và phát triển bền vững của xã hội. 

KHÁM PHÁ

Câu hỏi: Cho biết thế nào là an sinh xã hội. Nhận xét kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia. Kể tên các chính sách an sinh xã hội và nêu ý nghĩa của từng chính sách.

Hướng dẫn chi tiết:

- An sinh xã hội là hệ thống các chính sách, chương trình do Nhà nước và các lực lượng xã hội thực hiện giải quyết các vấn đề xã hội nhằm hỗ trợ, giúp đỡ toàn xã hội, các cá nhân gặp phải rủi ro hoặc biến cố xã hội; bảo đảm cho mọi người dân có được mức tối thiểu về thu nhập, cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, thiết yếu, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống, đem lại hạnh phúc, an bình cho nhân dân.

- Chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) là một chương trình quan trọng của Chính phủ Việt Nam nhằm tập trung vào việc phát triển kinh tế và cải thiện điều kiện sống cho người dân. Những chính sách này đã có những đóng góp tích cực vào việc nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, giảm bớt bất bình đẳng xã hội và thúc đẩy phát triển bền vững của đất nước. Tuy vậy, việc thực hiện còn đòi hỏi sự đồng thuận và nỗ lực liên tục từ tất cả các bên liên quan.

- Một số chính sách an sinh xã hội mà MTQG đã triển khai:

+ Chính sách Bảo hiểm Y tế, xã hội: Chính sách này nhằm mục đích cung cấp dịch vụ y tế cho toàn bộ người dân, đặc biệt là những người nghèo và những người có hoàn cảnh khó khăn. Bảo hiểm y tế giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho người dân khi phải trả chi phí y tế và đồng thời tạo điều kiện cho mọi người tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng. 

+ Chính sách Phát triển Giáo dục và Đào tạo: MTQG tập trung vào việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và miền núi. Chính sách này giúp mở rộng cơ hội học tập cho tất cả các tầng lớp, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng và cơ hội nghề nghiệp cho người dân, từ đó tăng cường khả năng cạnh tranh của đất nước. 

+ Chính sách Phát triển Hạ tầng Xã hội: Việc đầu tư vào hạ tầng xã hội như đường xá, cầu cống, trường học, bệnh viện... giúp cải thiện điều kiện sống và làm việc của người dân, đồng thời tạo ra cơ sở vật chất để phát triển kinh tế và xã hội địa phương.

+ Chính sách Phát triển Nông thôn và Miền núi: Qua MTQG, Chính phủ đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ phát triển nông thôn và miền núi như chính sách về hỗ trợ vốn, chính sách phát triển nông nghiệp bền vững, chính sách giáo dục và y tế miễn phí cho người dân vùng này. Điều này giúp cải thiện điều kiện sống và giảm bớt khoảng cách phát triển giữa nông thôn và thành thị. 

Chính sách Bảo vệ Môi trường: Chính sách này nhằm mục đích bảo vệ và tôn trọng môi trường, đảm bảo sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Việc thực hiện chính sách này giúp bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, tăng cường sức khỏe cho cộng đồng và bảo vệ môi trường sống.

Câu hỏi: Nhận xét kết quả thực hiện chính sách an sinh xã hội của Việt Nam. Cho biết an sinh xã hội có vai trò gì đối với các đối tượng được hưởng chính sách an sinh xã hội; sự phát triển kinh tế, xã hội và Nhà nước.

Hướng dẫn chi tiết:

- Việt Nam đã đạt được một số kết quả đáng kể trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội, tuy nhiên vẫn còn một số thách thức cần được giải quyết. Dưới đây là một số nhận xét về kết quả thực hiện chính sách an sinh xã hội của Việt Nam:

* Mặt tích cực:

+ Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong việc cung cấp các dịch vụ cơ bản như y tế, giáo dục, nhà ở, và bảo hiểm xã hội cho người dân. 

+ Sự tiến bộ trong việc giảm tỷ lệ nghèo và bất bình đẳng về mặt kinh tế và xã hội đã được ghi nhận, phần lớn là nhờ vào các chính sách an sinh xã hội được triển khai. 

* Thách thức và nhược điểm:

+ Một số khu vực, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và miền núi, vẫn chưa đạt được sự tiếp cận hoặc chất lượng dịch vụ an sinh xã hội tương đương với các khu vực thành thị.

+ Các chính sách thường gặp phải vấn để về tính hiệu quả và công bằng trong việc phân phối lợi ích cho các đối tượng.

- Vai trò của an sinh xã hội:

* Đối với các đối tượng được hưởng chính sách: 

+ Hỗ trợ người dân chủ động ngăn ngừa, giảm thiểu, khắc phục rủi ro do các biến cố trong cuộc sống.

+ Trợ giúp xã hội cho những đối tượng yếu thể, dễ bị tổn thương khi không có khả năng tạo thu nhập.

* Đối với sự phát triển kinh tế, xã hội và Nhà nước:

+ Góp phần nâng cao chất lượng đời sống người dân, từng bước thúc đẩy

kinh tế - xã hội phát triển

+ Đóng góp vào sự ổn định chính trị - xã hội và phát triển kinh tế bền vững, thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình với nhận định nào sau đây về an sinh xã hội?

a. Mọi người dân đều có quyền hưởng an sinh xã hội thông qua các chương trình, kế hoạch của Nhà nước. 

b. An sinh xã hội hướng tới đảm bảo mức tối thiểu về thu nhập, cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản cho mọi người dân. 

c. Nhằm đảm bảo chất lượng cuộc sống của người dân, đem lại hạnh phúc, an bình cho nhân dân, Nhà nước thực hiện các chính sách xã hội.

d. Hệ thống an sinh xã hội chỉ tập trung vào giải quyết vấn đề giảm nghèo.

Hướng dẫn chi tiết:

b. An sinh xã hội hướng tới đảm bảo mức tối thiểu về thu nhập, cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản cho mọi người dân. 

Giải thích:

- An sinh xã hội không chỉ đảm bảo mức sống tối thiểu mà còn đảm bảo một loạt các dịch vụ và quyền lợi cơ bản như y tế, giáo dục, nhà ở, và bảo hiểm xã hội.

- Mục tiêu của an sinh xã hội là tạo ra một xã hội công bằng, nơi mọi người dân có cơ hội tiếp cận các dịch vụ và quyền lợi cơ bản mà không phụ thuộc vào điều kiện tài chính cá nhân.

- An sinh xã hội nhấn mạnh vào việc tăng cường sự bình đẳng và sự công bằng trong xã hội, không chỉ giải quyết vấn đề giảm nghèo mà còn tạo ra điều kiện thuận lợi cho mọi người dân phát triển và tham gia vào cuộc sống xã hội một cách tích cực.

Câu 2: Em nhận xét gì về hoạt động thực hiện chính sách an sinh xã hội sau?

a. Ngành y tế đã triển khai nhiều giải pháp giải quyết tình trạng quá tải bệnh viện tuyến trên và tăng cường nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh; phát triển và nhân rộng mô hình bác sĩ gia đình. 

b. Chính sách tín dụng đối với học sinh, sinh viên được áp dụng hỗ trợ cho học sinh, sinh viên quy định tại Điều 2 Quyết định 157/2007/QĐ-TTg và khoản 1 Điều 1 Quyết định 05/2022/QĐ-TTg đã hỗ trợ học sinh, sinh viên trang trải chi phí học tập, sinh hoạt, phương tiện học tập, chi phí ăn, ở, đi lại,... 

c. Các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, phong trào "Toàn dân chăm sóc các gia đình thương binh, liệt sĩ và người có công với cách mạng”, các quỹ "Đền ơn đáp nghĩa" ngày càng phát triển sâu rộng, được xã hội hưởng ứng, trở thành nét đẹp truyền thống của dân tộc.  

d. Nhiều địa phương tổ chức các hoạt động nâng cao đời sống tinh thần, sức khoẻ cho người cao tuổi bằng các nguồn lực xã hội hoá, duy trì các hoạt động thăm khám, chăm sóc sức khoẻ, các phong trào văn hoá, thể dục thể thao dành cho người cao tuổi. Những hoạt động này có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng dân số trong cả nước.

Hướng dẫn chi tiết:

Tất cả các hoạt động trên đều đem lại những đóng góp tích cực vào việc thực hiện chính sách an sinh xã hội. 

a. Hoạt động của ngành y tế như triển khai giải pháp giải quyết tình trạng quá tải bệnh viện, tăng cường chất lượng khám chữa bệnh và phát triển mô hình bác sĩ gia đình đều là những biện pháp tích cực. Điều này giúp cải thiện sức khỏe cho người dân, giảm bớt áp lực cho hệ thống y tế và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế cơ bản.

b. Chính sách tín dụng hỗ trợ cho học sinh và sinh viên giúp giảm bớt gánh nặng tài chính đối với gia đình và tạo điều kiện cho họ tiếp cận giáo dục. Điều này không chỉ tạo ra cơ hội học tập công bằng mà còn góp phần vào phát triển nhân lực và tăng cường khả năng cạnh tranh của quốc gia.

c. Hoạt động đền ơn đáp nghĩa và phong trào "Toàn dân chăm sóc các gia đình thương binh, liệt sĩ và người có công với cách mạng” đóng vai trò quan trọng trong việc gìn giữ và phát triển truyền thống tôn kính các anh hùng, liệt sĩ, và gia đình có công với cách mạng. Điều này giúp tạo ra một xã hội đoàn kết, lòng yêu nước sâu sắc hơn.

d. Các hoạt động nâng cao đời sống tinh thần và sức khỏe cho người cao tuổi giúp tạo ra một môi trường sống tích cực cho nhóm dân số này. Điều này không chỉ giúp họ duy trì sức khỏe tốt mà còn tạo ra một cộng đồng chăm sóc và ủng hộ cho người cao tuổi.

Tóm lại, các hoạt động trên đều có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển xã hội và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Chúng góp phần tạo ra một xã hội công bằng, an toàn và phát triển bền vững.

Câu 3: Em hãy trình bày bài thuyết trình về vai trò của chính sách an sinh xã hội và nêu ví dụ để làm rõ vai trò của chính sách đó.

Hướng dẫn chi tiết:

I. Giới thiệu

- Lời chào: “Xin chào quý vị! Hôm nay, tôi xin được chia sẻ với quý vị về vai trò quan trọng của chính sách an sinh xã hội và cách nó đóng góp vào việc xây dựng một xã hội công bằng và phát triển bền vững…”

II. Định nghĩa và ý nghĩa của chính sách an sinh xã hội

- Định nghĩa

- Ý nghĩa

III. Ví dụ về vai trò của chính sách an sinh xã hội

- Chính sách về bảo hiểm

- Chính sách về giáo dục

- Chính sách về xóa đói giảm nghèo…

IV. Kết luận

- Chính sách an sinh xã hội không chỉ là biện pháp quản lý mà còn là biểu hiện của sự quan tâm, tình cảm và trách nhiệm của Nhà nước đối với người dân. Chúng không chỉ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn góp phần vào việc xây dựng một xã hội công bằng, nhân đạo và phát triển bền vững.

- Lời chào, cảm ơn: “Cảm ơn quý vị đã lắng nghe! Chúng ta hãy cùng nhau hợp tác và đóng góp để xây dựng một xã hội an sinh và phồn thịnh hơn. Trân trọng!”

Câu 4: Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

a. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại tỉnh B tích cực hỗ trợ người dân vùng lũ lụt tiền, quà cứu trợ sớm vượt qua khó khăn, ổn định đời sống và sản xuất.

b. Chủ doanh nghiệp A đã tham gia đóng góp vào Quỹ xoá đói giảm nghèo của địa phương. Đồng thời, vận động người thân giúp đỡ các hộ gia đình gặp khó khăn, giúp họ vươn lên trong cuộc sống.

c. Doanh nghiệp T không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động làm việc tại doanh nghiệp.

- Em có nhận xét gì về việc làm của các chủ thể qua các trường hợp trên?

- Theo em, học sinh thực hiện trách nhiệm của công dân về an sinh xã hội như thế nào?

Hướng dẫn chi tiết:

a. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại tỉnh B: Hành động tích cực hỗ trợ người dân vùng lũ lụt là một biểu hiện của trách nhiệm xã hội cao cả. Họ đã nhanh chóng cung cấp quà cứu trợ để giúp người dân vượt qua khó khăn, ổn định đời sống và sản xuất. Hành động này giúp tạo ra sự đoàn kết và hỗ trợ trong cộng đồng, đồng thời thể hiện lòng yêu nước và tinh thần nhân ái. 

b. Chủ doanh nghiệp A: Việc tham gia đóng góp vào Quỹ xoá đói giảm nghèo và vận động người thân giúp đỡ các hộ gia đình gặp khó khăn là một hành động đáng khích lệ. Chủ doanh nghiệp không chỉ chú trọng vào phát triển kinh doanh mà còn quan tâm và hỗ trợ cộng đồng, tạo ra một môi trường xã hội tích cực và phát triển bền vững. 

c. Doanh nghiệp T: Việc không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp là một hành động không đúng đắn và không tương xứng với trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi và an sinh xã hội của người lao động mà còn gây ra những hậu quả tiêu cực cho cả doanh nghiệp và xã hội. 

- Trách Nhiệm của Học Sinh về An Sinh Xã Hội:

Học sinh cũng có trách nhiệm của mình trong việc đóng góp vào an sinh xã hội, bằng cách:

- Tham gia các hoạt động tình nguyện và từ thiện trong cộng đồng.

- Chia sẻ kiến thức và kỹ năng với những người có hoàn cảnh khó khăn.

- Tham gia các chiến dịch nâng cao ý thức cộng đồng về các vấn đề xã hội như bảo vệ môi trường, phòng chống bạo lực, và giáo dục.

- Tôn trọng và hỗ trợ những người xung quanh, đồng thời thúc đẩy sự đoàn kết và hòa bình trong cộng đồng.

Tóm lại, việc thực hiện trách nhiệm của công dân về an sinh xã hội không chỉ là trách nhiệm của các chủ thể như chính phủ, doanh nghiệp, mà còn là trách nhiệm của tất cả mọi người trong xã hội, bao gồm cả học sinh.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Em hãy kể tên một số hoạt động thực hiện chính sách an sinh xã hội, kết quả thực hiện và nêu vai trò của chính sách an sinh xã hội ở địa phương.

Hướng dẫn chi tiết:

Chính sách an sinh xã hội trong xây dựng nông thôn mới:

+ Thực hiện các chính sách bảo hiểm y tế đối với người nghèo

+ Chăm sóc trẻ em dưới 6 tuổi

+ Thực hiện chế độ cứu trợ đối với hộ thiếu đói, vùng khó khăn

+ Cấp học bổng cho học sinh nghèo, cận nghèo

+ Thí điểm bảo hiểm nông nghiệp, bảo đảm mức sống tối thiểu cho cư dân nông thôn

+ Rà soát, giảm thiểu các khoản đóng góp có tính chất bắt buộc đối với nông dân

Các chính sách giúp cải thiện đáng kể trong điều kiện sống và chất lượng cuộc sống của người dân địa phương. Đồng thời, chúng cũng góp phần vào sự phát triển toàn diện của đất nước và xây dựng một xã hội công bằng, nhân văn.

Tóm lại, các chính sách an sinh xã hội trong xây dựng nông thôn mới không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của nông thôn và cả đất nước.