Đáp án Kinh tế pháp luật 12 chân trời sáng tạo bài 9: Quyền và nghĩa vụ của công dân về sở hữu tài sản và tôn trọng tài sản của người khác

BÀI 10. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN VỀ SỞ HỮU TÀI SẢN VÀ TÔN TRỌNG TÀI SẢN CỦA NGƯỜI KHÁC

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy chia sẻ hiểu biết của bản thân về quyền, nghĩa vụ của công dân trong sở hữu tài sản và tôn trọng tài sản của người khác.

Hướng dẫn chi tiết:

Công dân có quyền sở hữu và sử dụng tài sản theo quy định của pháp luật.

Công dân có nghĩa vụ phải tuân thủ quy định của pháp luật về sở hữu tài sản, không thực hiện hành vi trái pháp luật gây thiệt hại hoặc làm ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. Bên cạnh đó, công dân có nghĩa vụ tôn trọng, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường, nếu làm ô nhiễm môi trường thì phải bồi thường thiệt hại.

KHÁM PHÁ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết hành vi của anh H và anh B trong các trường hợp 1, 2 vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền sở hữu và giải thích.

- Cho biết hành vi vi phạm này có thể dẫn tới hậu quả gì.

Hướng dẫn chi tiết:

- Hành vi của anh H và anh B:

+ Trường hợp 1: Hành vi của anh H vi phạm quy định về quyền sở hữu tài sản khi yêu cầu cùng đứng tên trong Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bởi mảnh đất này là tài sản riêng của chị K hình thành trước thời kỳ hôn nhân, việc chị K có quyền không chấp nhận yêu cầu của anh H là hoàn toàn có cơ sở.

+ Trường hợp 2: Căn cứ theo quy định tại Điều 188, Bộ luật dân sự 2015, hành vi của anh B là hành vi vi phạm về quyền chiếm hữu của người được giao tài sản thông qua giao dịch dân sự. Trong đó, anh B chỉ có quyền chiếm hữu nhưng việc cầm cố đã vượt quá quyền hạn cho phép. Bên cạnh đó anh B cũng không tuân thủ quy định về quyền sở hữu và trách nhiệm đối với tài sản thuê.

- Hậu quả của hành vi:

+ Trường hợp 1: Hành vi của anh H có thể tạo ra mâu thuẫn và xung đột trong mối quan hệ gia đình, mâu thuẫn này nếu không được giải quyết một cách hòa bình thì có thể ảnh hưởng tiêu cực, gây ra căng thẳng đến mối quan hệ giữa chị K và anh H. 

+ Trường hợp 2: Hành vi của anh B có thể gây ra việc mất lòng tin giữa anh C và anh B. Đồng thời, việc anh B cầm cố chiếc xe ô tô cũng có thể gây ra các vấn đề pháp lý khác.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết hành vi của anh B, ông Q trong các trường hợp 1, 2 đã vi phạm quy định nào của pháp luật về nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác và giải thích.

- Cho biết hành vi vi phạm này có thể dẫn tới hậu quả gì.

Hướng dẫn chi tiết:

- Hành vi của anh B, ông Q:

+ Trường hợp 1: Hành vi của anh B vi phạm quy định về nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác và quy định về quản lý kinh doanh. Anh B lấn chiếm không gian công cộng là bờ kè và lòng đường để mở rộng kinh doanh quán ăn mặc dù đã có biển cấm kinh doanh buôn bán từ chính quyền địa phương. Hành vi này là vi phạm quy định về sử dụng và bảo vệ tài sản công cộng, gây cản trở giao thông và làm ảnh hưởng đến trật tự công cộng.

+ Trường hợp 2: Hành vi của ông Q vi phạm quy định về nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác khi không đồng ý hỗ trợ anh T làm thủ tục để anh T nhận lại tiền đã bị chuyển nhầm. Ông Q có trách nhiệm phối hợp để giải quyết vấn đề này vì tiền đã bị chuyển nhầm vào tài khoản của ông.

- Hậu quả của hành vi:

+ Trường hợp 1: Hành vi của anh B có thể làm ảnh hưởng đến an toàn giao thông và môi trường sống của cư dân trong khu vực. Việc lấn chiếm lòng đường gây cản trở giao thông có thể dẫn đến nguy cơ tai nạn giao thông. Ngoài ra, việc sử dụng không gian công cộng một cách không phù hợp có thể làm mất mỹ quan của khu vực và gây ảnh hưởng tiêu cực đến quy hoạch đô thị.

+ Trường hợp 2: Hành vi của ông Q có thể làm anh T gặp khó khăn trong việc lấy lại số tiền đã bị chuyển nhầm. Việc không có sự hợp tác từ ông Q có thể kéo dài thời gian và làm phức tạp thủ tục giải quyết vấn đề, ảnh hưởng đến tài chính và công việc của anh T.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình với nhận định nào sau đây về quyền sở hữu của công dân?

a. Quyền sở hữu là một quyền tài sản của công dân.

b. Công dân có quyền sở hữu đối với các loại tài nguyên khoáng sản trong lòng

đất thuộc phạm vi thửa đất do mình đứng tên.

c. Chỉ chủ sở hữu mới có đầy đủ ba quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt đối với tài sản. 

d. Các phát minh, các để tài khoa học, các sáng kiến cải tiến khoa học kĩ thuật 

không phải là tài sản nên mọi người đều có thể sử dụng chung miễn phí.

e.Trong trường hợp cần thiết, vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích quốc gia,

Nhà nước có thể trưng mua hoặc trưng dụng tài sản của công dân.

Hướng dẫn chi tiết:

a. Quyền sở hữu là một quyền tài sản của công dân.

Các lựa chọn còn lại không hoàn toàn đúng với quan điểm về quyền sở hữu của công dân:

b. Câu này chỉ đề cập đến quyền sở hữu đối với tài nguyên khoáng sản trong lòng đất, không nói đến quyền sở hữu đối với các loại tài sản khác.

c. Câu này chỉ nói về quyền của chủ sở hữu, trong khi quyền sở hữu cũng có thể thuộc về người khác nhưng không đầy đủ ba quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt.

d. Câu này không phản ánh đúng về việc các phát minh, sáng kiến khoa học cũng có thể được bảo vệ và sở hữu bởi cá nhân hoặc tổ chức, thường được quy định bởi luật sở hữu trí tuệ.

e. Mặc dù Nhà nước có thể có quyền trưng mua hoặc trưng dụng tài sản của công dân vì lợi ích quốc gia, nhưng câu này không nói đến quyền sở hữu của công dân mà chỉ đề cập đến quyền của Nhà nước.

Câu 2: Em hãy đánh giá hành vi của chủ thể sau:

a. Anh H làm nghề tài xế taxi. Trong một lần sau khi trả khách, anh phát hiện trên ghế sau có chiếc túi bị bỏ quên, anh liền liên hệ và xác minh các thông tin để trao trả.

b. Anh P mượn xe máy của anh T đi chơi, không may bị xe khác đâm làm vỡ gương chiếu hậu. Anh P không sửa mà trả lại xe máy cho anh T trong tình trạng hư hỏng.

c.Trong quá trình đào ao, gia đình chị B phát hiện một chiếc bình cổ không rõ

nguồn gốc, niên đại. Chị đã nộp lại chiếc bình này cho chính quyền địa phương.

Hướng dẫn chi tiết:

Đánh giá hành vi của các chủ thể:

a. Hành vi của anh H là tích cực và đáng khen ngợi. Anh ta đã thể hiện sự trách nhiệm và tôn trọng đối với tài sản của người khác bằng cách liên hệ và xác minh thông tin để trao trả chiếc túi bị bỏ quên. Điều này phản ánh lòng tốt và ý thức công dân tốt của anh H.

b. Hành vi của anh P là không tốt. Anh ta không chỉ mượn xe máy của người khác mà còn không chú ý bảo quản và làm hư hại nó. Thay vào đó, anh trả lại xe máy trong tình trạng hư hỏng mà không thông báo hay chu cấp sửa chữa. Hành vi này thiếu trách nhiệm và không tôn trọng tài sản của người khác.

c. Hành vi của chị B là tích cực và đáng khen ngợi. Chị ta đã phát hiện một tài sản không rõ nguồn gốc và niên đại trong quá trình đào ao, và thực hiện hành động đúng đắn bằng việc nộp lại chiếc bình cổ này cho chính quyền địa phương. Hành vi này không chỉ thể hiện sự trách nhiệm của chị B mà còn góp phần bảo vệ tài sản cổ vật và gìn giữ di sản văn hóa của địa phương.

Câu 3: Chủ thể trong trường hợp sau thực hiện đúng hay thực hiện sai quyền của mình? Vì sao?

Là hàng xóm láng giềng thân thiết của nhau, ông A đã cho bà B vay 2 lượng vàng để bà bán đi lấy tiền hỗ trợ con trai xây dựng nhà mới. Thời hạn vay là 6 tháng (có giấy viết tay của bà B), con trai của bà B cũng biết mẹ mình vay 2 lượng vàng của ông A là để hỗ trợ cho mình. Ba tháng sau, trong một tai nạn giao thông, bà B đột ngột qua đời. Đến thời hạn trả nợ, ông A đã yêu cầu con trai bà B trả lại cho mình 2 lượng vàng đó. Nhưng con trai bà B không trả vì việc vay vàng là do mẹ anh vay chứ anh không vay. Mẹ anh đã mất nên anh không có nghĩa vụ phải trả nợ thay.

Hướng dẫn chi tiết:

Trong trường hợp này, ông A đã thực hiện đúng quyền của mình khi yêu cầu con trai bà B trả lại số vàng mà bà B đã vay. Lý do là vì ông A đã cho vay vàng dưới dạng một giao kèo hoặc hợp đồng vay nợ, và bà B đã chấp nhận điều kiện trả nợ sau 6 tháng.

Mặc dù bà B đã qua đời, nhưng nghĩa vụ trả nợ không mất đi và vẫn tồn tại. Trong trường hợp này, con trai của bà B phải thừa nhận và thực hiện nghĩa vụ pháp lý của mẹ mình trước khi qua đời. Dù bà B đã mất, nhưng khoản nợ vẫn là trách nhiệm của gia đình hoặc di sản của bà B, và con trai bà B cần phải thực hiện trả nợ đó. Do đó, ông A có quyền yêu cầu con trai của bà B trả lại số vàng đã vay.

Câu 4: Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

Ông G cho vợ chồng chị P thuê một căn nhà để ở. Trong hợp đồng thuê, hai bên đã thoả thuận rằng vợ chồng chị P không được tự ý sửa chữa, thay đổi cấu trúc của căn nhà. Sau đó hai tháng, vợ chồng chị P đã tự ý cải tạo, sửa chữa, làm thay đổi cấu trúc căn nhà để phục vụ nhu cầu sử dụng mà không thông báo, xin ý kiến ông G. 

- Ông G và vợ chồng chị P có quyền và nghĩa vụ gì về tài sản và tôn trọng tài sản của người khác?

- Vợ chồng chị P có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại cho ông G không? Vì sao?

Hướng dẫn chi tiết:

- Quyền và nghĩa vụ của ông G và vợ chồng chị P về tài sản và tôn trọng tài sản của người khác:

+ Ông G, là chủ sở hữu của căn nhà, có quyền sở hữu và quản lý tài sản này. Ông G cũng có quyền thiết lập các điều khoản trong hợp đồng thuê, bao gồm cả việc không được tự ý sửa chữa hoặc thay đổi cấu trúc của căn nhà.

+ Vợ chồng chị P, là người thuê nhà, có nghĩa vụ tuân thủ các điều khoản trong hợp đồng thuê, bao gồm cả việc không tự ý sửa chữa hoặc thay đổi cấu trúc của căn nhà mà không có sự đồng ý của chủ nhà.

- Nghĩa vụ bồi thường thiệt hại của vợ chồng chị P: Vợ chồng chị P có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại cho ông G. Lý do là vì họ đã vi phạm điều khoản trong hợp đồng thuê bằng việc tự ý sửa chữa, cải tạo, thay đổi cấu trúc căn nhà mà không có sự đồng ý của ông G. Hành động này không chỉ vi phạm hợp đồng mà còn là việc vi phạm quyền sở hữu của ông G đối với tài sản của mình. Do đó, vợ chồng chị P có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho ông G để khắc phục những sự thay đổi không được phép trên tài sản của ông.

Câu 5: Em hãy nhận xét hành vi của chủ thể trong các trường hợp sau và cho biết nếu là chủ thể đó, em sẽ làm gì để thực hiện đúng nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác.

a. Anh D là nhân viên khách sạn. Trong một lần khi đang dọn phòng, anh phát hiện khách có để quên một chiếc đồng hồ. Anh đã không báo lại với quản lí mà đem giấu đi. Sau đó, anh D mang chiếc đồng hồ đến một tiệm cầm đồ để bán lấy tiền.

b. Chị S vay của anh N số tiền 500 triệu đồng để đầu tư sản xuất kinh doanh. Một thời gian sau, kinh doanh không thành, bị thua lỗ, không có khả năng trả nợ nên chị S đã bỏ trốn. Anh N đã đến nhà của bố mẹ chị S để đòi nợ. Anh đã đập phá đồ đạc và uy hiếp tinh thần bố mẹ chị S nếu không chịu trả nợ thay cho con gái. 

Hướng dẫn chi tiết:

a. Hành vi của Anh D là hoàn toàn không đúng và vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác. Anh đã không tuân thủ nguyên tắc đạo đức và quy định pháp luật khi giấu giếm và mang đi một vật phẩm cá nhân của người khác. Thay vào đó, Anh D nên báo cáo vụ việc cho quản lí của khách sạn để họ có thể thực hiện các biện pháp cần thiết để trả lại đồng hồ cho khách hàng bị quên đồ.

b. Hành vi của Anh N trong việc đến nhà bố mẹ chị S và uy hiếp họ để đòi nợ là không chấp nhận được và vi phạm nghiêm trọng quyền và nghĩa vụ của một công dân. Anh N không nên sử dụng bạo lực hoặc đe dọa để giải quyết một vấn đề pháp lý. Thay vào đó, Anh N nên tìm đến các cơ quan pháp luật để giải quyết tranh chấp về nợ nần một cách hợp pháp và công bằng. Đối xử đúng đắn và tôn trọng với bố mẹ chị S cũng là điều cần thiết trong quá trình giải quyết vấn đề.

Câu 6: Em sẽ làm gì trong các trường hợp sau để bảo vệ quyền sở hữu và tôn trọng tài sản của người khác?

a. Khi em phát hiện bạn em có hành vi trộm cắp tài sản của người khác.

b. Một người bạn mượn xe đạp điện của chị em nhưng sau đó đi cầm cố để lấy tiền tiêu.

Hướng dẫn chi tiết:

Để bảo vệ quyền sở hữu và tôn trọng tài sản của người khác, em sẽ thực hiện những hành động sau:

a. Trường hợp bạn em có hành vi trộm cắp tài sản của người khác:

- Em sẽ trò chuyện một cách trực tiếp và chân thành với bạn em, làm rõ về hành vi trộm cắp và nhấn mạnh về hậu quả xấu mà nó có thể gây ra.

- Nếu cần, em sẽ báo cáo vụ việc cho cơ quan chức năng hoặc người có thẩm quyền để họ xử lý tình huống và đảm bảo rằng công lý được thực thi và tài sản của người khác được bảo vệ.

b. Trường hợp người bạn mượn xe đạp điện của chị em để đi cầm cố:

- Em sẽ yêu cầu người bạn trả lại xe đạp điện ngay lập tức.

- Nếu người bạn không tuân thủ yêu cầu, em sẽ giải quyết vấn đề một cách hợp tác và nhân đạo, tìm hiểu nguyên nhân và cố gắng tìm cách giúp đỡ nếu có thể.

- Nếu tình hình không thể giải quyết một cách hòa bình, em có thể tìm sự trợ giúp từ cơ quan pháp luật hoặc người có thẩm quyền để xử lý vấn đề một cách công bằng và pháp lý.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Em hãy sưu tầm một câu chuyện về việc nhặt được của rơi trả lại người đánh mất, sau đó, chia sẻ cho bạn bè cùng lớp.

Hướng dẫn chi tiết:

Câu chuyện: "Tấm lòng nhân ái của cậu bé nhặt được ví vàng"

Cậu bé Minh, một học sinh lớp 5, mỗi ngày đi học đều phải đi qua một con đường đông đúc. Một ngày nọ, khi đang trên đường đi học, cậu bỗng nhìn thấy một chiếc ví nằm bên lề đường. Cậu bèn bước lại và mở ra, ngạc nhiên khi bên trong có một số tiền lớn và một tấm thẻ danh tính.

Thay vì giữ lại hoặc sử dụng số tiền đó cho mục đích cá nhân, Minh quyết định đem chiếc ví vàng đến văn phòng công chứng gần đó để trả lại cho chủ sở hữu. Ông chủ văn phòng công chứng đã thực hiện quy trình kiểm tra và xác minh thông tin, sau đó liên lạc với người đánh mất ví.

Chủ sở hữu của chiếc ví vô cùng bất ngờ và hạnh phúc khi biết rằng đã có một người như Minh tử tế và trung thực. Họ tỏ ra rất biết ơn và gửi lời cảm ơn chân thành đến cậu bé. 

Trong buổi học sau đó, Minh đã chia sẻ câu chuyện này với bạn bè trong lớp của mình. Mọi người đều rất ngưỡng mộ và khen ngợi tấm lòng nhân ái và trung thực của cậu bé. Câu chuyện của Minh đã truyền cảm hứng và tạo ra một làn sóng tích cực, khuyến khích mọi người hành động đúng đắn và tử tế như cậu bé.