Đáp án Lịch sử 10 chân trời Bài 12: Văn minh Văn Lang – Âu Lạc

CHƯƠNG VI. MỘT SỐ NỀN VĂN MINH TRÊN ĐẤT NƯỚC VIỆT NAM (TRƯỚC NĂM 1858)

BÀI 12. VĂN MINH VĂN LANG – ÂU LẠC

Câu 1. Nêu những ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đến sự hình thành văn minh Văn Lang – Âu Lạc.

Trả lời:

- Địa hình đồng bằng châu thổ rộng lớn, đặc biệt là vùng đồng bằng sông Hồng và sông Mã, tạo điều kiện thuận lợi cho việc trồng lúa nước, phát triển nông nghiệp.

- Khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm, mưa nhiều giúp cây lúa sinh trưởng tốt, thúc đẩy sự phát triển của sản xuất nông nghiệp.

- Hệ thống sông ngòi dày đặc không chỉ cung cấp nguồn nước mà còn là tuyến giao thông, giao lưu giữa các bộ lạc.

- Tài nguyên thiên nhiên phong phú, đặc biệt là rừng rậm, khoáng sản, đất phù sa màu mỡ giúp phát triển nhiều ngành nghề.

Câu 2. Nêu cơ sở kinh tế - xã hội hình thành nền văn minh Văn Lang – Âu Lạc.

Trả lời:

Về kinh tế: Văn minh Văn Lang – Âu Lạc hình thành ở nơi có địa lí thuận lợi để phát triển nền nông nghiệp trồng lúa nước, phát triển chăn nuôi, săn bắt, đánh cá và thủ công nghiệp (làm gốm, đúc đồng).

Về xã hội: Ban đầu chỉ là các bộ lạc (bộ) nhỏ, sau đó do nhu cầu khai hoang, chống thiên tai và ngoại xâm mà liên kết lại thành liên minh bộ lạc. Nhà nước sơ khai đầu tiên của nước ta được hình thành là Văn Lang. Tổ chức nhà nước ban đầu còn đơn giản với vua (Hùng Vương, An Dương Vương) là người đứng đầu.

Câu 3. Trình bày và nhận xét về tổ chức bộ máy Nhà nước Văn Lang và Âu Lạc.

Trả lời:

Nhà nước Văn Lang (Cách khoảng 2 700 năm và tồn tại đến năm 208 TCN)

• Nhà nước Văn Lang có kinh đô là Phong Châu (thuộc Việt Trì, Phú Thọ ngày nay). 

• Đứng đầu là vua Hùng, nắm quyền tối cao.

• Dưới vua là các lạc hầu, lạc tướng cai quản các bộ lạc, bộ tộc.

• Các bộ (vùng đất) là đơn vị hành chính cơ bản.

• Xã hội duy trì chế độ quân chủ sơ khai, chưa có luật pháp chặt chẽ.

Nhà nước Âu Lạc (208 - 179 TCN)

• Kinh đô ở Cổ Loa (Đông Anh, Hà Nội ngày nay). 

• Đứng đầu là An Dương Vương.

• Có sự phân chia rõ hơn về quân đội và hành chính.

• Tổ chức quân sự tiến bộ hơn, thể hiện qua việc xây dựng thành Cổ Loa – trung tâm chính trị, quân sự của đất nước.

=> Nhận xét: Bộ máy nhà nước thời Văn Lang và Âu Lạc còn đơn giản. Tuy nhiên, sự ra đời của các nhà nước sơ khai này đã đánh dấu bước phát triển lớn trong tổ chức xã hội, từ xã hội nguyên thủy sang xã hội có giai cấp và nhà nước. Đây là nền tảng quan trọng cho sự phát triển của các nhà nước phong kiến sau này.

Câu 4. Sản phẩm nào cho thấy nghề đúc đồng của người Việt cổ đạt đến đỉnh cao về kĩ thuật luyện kim và mĩ thuật?

Trả lời:

Kỹ thuật luyện kim, đúc đồng của người Đông Sơn đã đạt tới trình độ cao đáng kinh ngạc mà những chiếc trống đồng, thạp đồng với kích thước lớn, hình dáng cân đối, hoa văn trang trí hoàn hảo, sắc nét đến từng chi tiết… là những minh chứng tiêu biểu nhất.

Câu 5. Lưỡi cày đồng có tác dụng như thế nào trong việc thúc đẩy nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước của cư dân Văn Lang – Âu Lạc?

Trả lời:

Với việc chế tạo ra lưỡi cày và nông nghiệp dùng cày đã thay thế cho nền nông nghiệp dùng cuốc, đánh dấu bước phát triển mới, mạnh mẽ trong nền kinh tế thời Hùng Vương. Với việc ra đời nhiều loại hình công cụ sản xuất bằng đồng còn chứng tỏ bước tiến về kỹ thuật canh tác của cư dân bấy giờ. Nông nghiệp dùng cày là nguồn cung cấp lương thực chính nuôi sống xã hội, trở thành cơ sở chủ yếu của mọi hoạt động khác.

Câu 6. Nêu đời sống vật chất của người Việt cổ.

Trả lời:

Nguồn lương thực chính là thóc gạo (gạo nếp và gạo tẻ), ngoài ra còn có khoai, sắn. Thức ăn có các loại cá, thịt, rau, củ.

Về trang phục, nữ mặc áo, váy. Nam đóng khố. Họ đều biết làm đẹp và sử dụng đồ trang sức.

Phương tiện đi lại và vận chuyển phổ biến là thuyền và xe kéo bởi vật nuôi như trâu, bò, ngựa,...

Câu 7. Nêu những nét đặc trưng về ấm thực của người Việt cổ.

Trả lời:

+ Người Việt cổ nấu nhiều món ăn phù hợp với khí hậu;

+ Người Việt cổ sử dụng nhiều hương liệu, gia vị trong nấu ăn; làm đường, làm mật…

+ Gạo là nguồn lương thực chính;

+ Người Việt cổ biết làm nhiều loại bánh, độc đáo nhất là bánh chưng, bánh giầy, nguyên liệu đều là sản phẩm nông nghiệp, chứa đựng nhiều ý nghĩa về thế giới quan, nhân sinh quan, thể hiện đạo lí của người Việt.

+ Người Việt cổ có tục uống chè, ăn trầu.

Câu 8. Nêu những đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang – Âu Lạc.

Trả lời:

- Về tín ngưỡng:

+ Sùng bái tự nhiên (thờ thần Mặt Trời, thần Sông, thần Núi và tục phồn thực).

+ Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, sùng kính các anh hùng, người có công với làng nước là nét đặc sắc của người Việt cổ.

- Trong xã hội Văn Lang – Âu Lạc dần hình thành một số tục lệ: cưới xin, ma chay. Lễ hội khá phổ biến, nhất là hội mùa.

- Người Việt cổ có tập quán nhuộm răng đen, nhai trầu, xăm mình; cả nam lẫn nữ đều thích đeo đồ trang sức.

LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG 

Câu 1. Lập bảng thống kê những thành tựu tiêu biểu của văn minh Văn Lang – Âu Lạc theo gợi ý sau vào vở: 

Trả lời:

Câu 2. Sưu tầm một số tư liệu phản ánh thành tựu tiêu biểu của văn minh Văn Lang – Âu Lạc.

Trả lời:

Trống đồng Đông Sơn

Là biểu tượng tiêu biểu nhất cho sự phát triển rực rỡ về kỹ thuật đúc đồng và nghệ thuật trang trí.

Trên mặt trống có các hoa văn như hình người múa hát, săn bắn, chèo thuyền, chim hạc… khắc họa đời sống sinh hoạt và tín ngưỡng của cư dân Văn Lang – Âu Lạc.

Thành Cổ Loa

Là công trình quân sự với kỹ thuật xây dựng thành kiên cố, có nhiều vòng thành xoáy tròn, hào nước bao quanh.

Thể hiện trình độ kỹ thuật quân sự và tổ chức xã hội cao.