Giáo án Lịch sử 9 chân trời Bài 9: Chiến tranh lạnh (1947 - 1989)

Thông tin 1: Ông là ai?

- Tổng thống thứ 32 của Hoa Kỳ từ năm 1933 cho đến khi qua đời (năm 1945). 

- Thành viên Đảng Dân chủ, là tổng thống duy nhấ trong lịch sử Hoa Kỳ đã đắc cử 4 nhiệm kỳ liên tiếp và trở thành nhân vật trung tâm trong các sự kiện thế giới vào nửa đầu thế kỷ XX. 

- Đã chỉ đạo chính phủ liên bang trong phần ln thời kì Đại khủng hoảng, thực hiện chương trình nghị sự nội địa New Deal nhằm đối phó với cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. 

Thông tin 2: Ông là ai?

- Nhà hoạt động chính trị, nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản và Nhà nước Liên Xô, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô (1922 - 1953). 

- Dưới sự lãnh đạo của ông và Đảng Cộng sản Liên Xô, nhân dân Liên Xô đã giành thắng lợi trong cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại, chống phát xít Đức (1941 - 1945), giải phóng nhiều nước ở Trung và Đông Âu dẫn tới sự thành lập hệ thống xã hội chủ nghĩa.

Thông tin 3: Ông là ai?

- Tổng thống thứ 33 của Hoa Kỳ (1945 – 1953).

- Thực hiện Kế hoạch Mác-san, tái thiết nền kinh tế Tây Âu, sáng lập NATO.

- Ngày 12/3/1947, ông đọc diễn văn trước Quốc hội, chính thức phát động Chiến tranh lạnh chống Liên Xô.

Thông tin 4: Ông là ai?

- Là một trong những nhân vật cực kì có sức ảnh hưởng nửa sau thế kỉ thứ XX. 

- Được phương Tây khen ngợi vì vai trò mấu chốt trong việc chấm dứt Chiến tranh lạnh, mở ra một thời kì chính trị mới ở Liên Xô.

- Có vai trò đối với sự sụp đổ của các chính quyền theo chủ nghĩa Mác – Lê-nin ở Đông và Trung Âu, dẫn đến sự thống nhất nước Đức.

Thông tin 1: Ru-dơ-ven.

Thông tin 2: G. Xta-lin. 

Thông tin 3: He-ri S.Tru-man.

Thông tin 4: Goóc-ba-chốp.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 

- GV dẫn dắt: 

+ Sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, Mỹ và Liên Xô bước ra khỏi cuộc chiến với tư cách là những quốc gia mạnh nhất thế giới. 

+ Năm 1945 – 1947, hai nước vẫn cố duy trì mối quan hệ hợp tác thời chiến.

+ Tuy nhiên, giữa hai nước ngày càng nảy sinh nhiều bất đồng trong quá trình giải quyết những hậu quả của cuộc chiến.

Vậy đó là những bất đồng gì?

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, khai thác tư liệu 9.2, mục Nhân vật lịch sử, thông tin mục 1 SGK tr.44, 45 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN CHIẾN TRANH LẠNH   Mỹ Liên Xô Quan điểm giải quyết hậu quả chiến tranh      Động thái của Mỹ và phản ánh của Liên Xô trong năm 1947

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu về nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh lạnh.

Tư liệu 1: “Theo Tơ-ru-man, các nước Đông Âu “vừa mới bị cộng sản thôn tính”… Vì vậy, Mỹ phải đứng ra “đảm nhiệm sứ mệnh lãnh đạo thế giới tự do”… chống lại “sự đe dọa” của chủ nghĩa cộng sản, chống lại sự “bành trướng” của Liên Xô”.

(Nguyễn Anh Thái (Chủ biên), Lịch sử thế giới hiện đại 

từ 1945 đến 1995, Quyển A, NXB Đại học Quốc gia 

Hà Nội, 1999, tr.34)

Tổng thống Tơ-ru-man đọc diễn văn

trước Quốc hội Mỹ (T3/1947)

- GV mở rộng kiến thức, yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và trả lời câu hỏi: Em có nhận xét gì về mục đích phát động Chiến tranh lạnh của Mỹ?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS khai thác tư liệu, thông tin trong mục, hoàn thành Phiếu học tập số 1 và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện 2 HS lần lượt trình bày về nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh lạnh theo Phiếu học tập số 1.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trả lời câu hỏi mở rộng:

(HS nêu quan điểm cá nhân)

Gợi ý: Mục đích phát động Chiến tranh lạnh của Mỹ: bao vây, cô lập, tiêu diệt Liên Xô và nhà nước xã hội chủ nghĩa. 

(Mở rộng: Ngay từ thời nước Nga Xô viết, Mỹ và các nước đế quốc khác đã tìm cách tiêu diệt nhà nước xã hội chủ nghĩa non trẻ thông qua việc hình thành liên quân 14 nước đế quốc trong giai đoạn 1918 – 1929. Mỹ và các nước tư bản đã bao vây, cô lập Liên Xô trong suốt thập niên 20, đầu thập niên 30 của thế kỉ XX). Sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, quan hệ thù địch giữa Liên Xô với Mỹ và các nước tư bản ngày càng căng thẳng). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, hoàn chỉnh Phiếu học tập số 1.

- GV kết luận:

Nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh lạnh:

+ Sự khác biệt trong quan điểm giữa Mỹ và Liên Xô về quá trình giải quyết hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai (từ Hội nghị I-an-ta).

+ Quan điểm của Tổng thống He-ri S.Tru-man đối đầu với chủ nghĩa cộng sản, phản ứng của Liên Xô và quan điểm của Giờ-đa-nốp chia thế giới thành hai phe.

→ Quan hệ giữa Mỹ và Liên Xô rơi vào tình trạng căng thẳng kéo dài (Chiến tranh lạnh): Mỹ tiến hành chính sách thù địch về mọi mặt chống Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa.

→ Chạy đua vũ trang giữa 2 phe, bùng nổ chiến tranh cục bộ. 

- GV mở rộng: Thuật ngữ “lạnh” được sử dụng vì không có sự chiến đấu trực tiếp diện rộng giữa hai siêu cường, nhưng họ đã ủng hộ những nước đồng minh đang có xung đột nhằm gia tăng vị thế chính trị, nó được gọi là những cuộc chiến tranh ủy nhiệm.

- GV chuyển sang nội dung mới. 

1. Nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh lạnh

Kết quả Phiếu học tập số 1 về nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh lạnh đính kèm phía dưới Hoạt động 1. 

KẾT QUẢ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt: Không có bất kì cuộc giao tranh trực tiếp nào nhưng bầu không khí ngờ vực và thù địch luôn tồn tại thường trực giữa Mỹ và Liên Xô. Vậy, để giữ các nước châu Âu trong quỹ đạo của chủ nghĩa tư bản, ngăn chặn ảnh hưởng của Liên Xô, Mỹ đã có hành động gì? 

- GV chia HS cả lớp thành 6 nhóm, yêu cầu các nhóm khai thác tư liệu 9.3 – 9.5, thông tin mục 2 SGK tr.46, 47 và hoàn thành Phiếu học tập số 2.

9.3. Chuyến hàng đầu tiên chở đường vào nước Anh theo kế hoạch Mác-san Kế hoách Mác-san thực hiện trong 3 năm bắt đầu từ từ năm 1948. Mỹ tài trợ cho nước Tây Âu 13,3 tỉ đô la, Anh là nước nhận nhiều nhất.

9.5. Một bé gái cõng em, lê bước qua chiếc xe tăng M26 của quân đội Mỹ tại Heng-chu, Hàn Quốc vào T6/1951 Cuộc chiến tranh Triều Tiên đã dẫn đến cái chết của 3 triệu người chỉ trong vòng 3 năm.

9.4. Các sự kiện quan trọng trong Chiến tranh lạnh

- GV cung cấp thêm cho HS một số tư liệu về biểu hiện và hậu quả của Chiến tranh lạnh (Đính kèm phía dưới Hoạt động 2).

- GV hướng dẫn HS đọc mục Em có biết SGK tr.47, kết hợp khai thác tư liệu 9.2 và mở rộng kiến thức về biểu hiện của Chiến tranh lạnh (có 2 vấn đề phản ánh đặc điểm của Chiến tranh lạnh):

+ Bức tường Béc-lin: được xây dựng vào năm 1961 - biểu tượng của sự chia cắt thế giới thành hai phe - đế quốc chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa.

Bức tường Béc-lin ngăn cách Đông Đức và Tây Đức

– một biểu hiện của Chiến tranh lạnh

Video: Đức tưởng niệm ngày xây dựng Bức tường Béc-lin.

https://www.youtube.com/watch?v=p3OPQ2EOvXw

+ Cuộc khủng hoảng tên lửa ở Cu-ba năm 1962: đặt Mỹ và Liên Xô trước khả năng xung đột trực tiếp nhưng hai nước đã kiềm chế để đi đến giải pháp có tính tương nhượng nhau. 

→ Trong Chiến tranh lạnh, thế giới bị phân thành hai phe, không xảy ra giao tranh trực tiếp giữa hai cường quốc trụ cột là Mỹ và Liên Xô.

+ Chiến tranh lạnh là sự đối đầu giữa hai siêu cường (Mỹ - Liên Xô) và hai hệ thống (tư bản chủ nghĩa - xã hội chủ nghĩa) trên các biểu hiện: sự thành lập các liên minh kinh tế; sự thành lập các liên minh quân sự; các cuộc chiến tranh cục bộ.

+ Chiến tranh lạnh dẫn tình trạng thế giới luôn căng thẳng, bùng nổ chiến tranh, xung đột cục bộ ở khắp các khu vực; chia cắt lãnh thổ, chia rẽ tình cảm dân tộc,… với hệ lụy sâu sắc, lâu dài. 

- GV mở rộng: Nguy cơ và những hậu quả nặng nề của một cuộc chiến tranh mới khi có vũ khí hạt nhân có thể xảy ra. Do đó, vũ khí hạt nhân cho đến nay vẫn là mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh thế giới. 

………………….

2. Biểu hiện và hậu quả của Chiến tranh lạnh

Kết quả Phiếu học tập số 2 về biểu hiện và hậu quả của Chiến tranh lạnh đính kèm phía dưới Hoạt động 2. 

………………..