Đáp án Ngữ văn 12 chân trời sáng tạo Bài 3: Văn Bản. Văn Tế Nghĩa Sĩ Cần Giuộc

BÀI 3. SÔNG NÚI LINH THIÊNG

VĂN BẢN. VĂN TẾ NGHĨA SĨ CẦN GIUỘC

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Bạn biết gì về vai trò của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu và thơ văn của ông đối với phong trào yêu nước chống thực dân Pháp của nhân dân Nam Bộ cuối thế kỉ XIX? Hãy chia sẻ với bạn cùng nhóm.

Hướng dẫn chi tiết:

• Thơ văn của Nguyễn Đình Chiểu thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn, thể hiện ý thức dân tộc sâu sắc.
• Ông ca ngợi những người anh hùng, nghĩa sĩ đã hy sinh vì nước, đồng thời vạch trần tội ác của thực dân Pháp.
• Những tác phẩm như "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc", "Chạy giặc", "Lục Vân Tiên" đã khơi dậy lòng căm thù giặc và ý chí quyết tâm chiến đấu của nhân dân.

=> Thơ văn của ông thể hiện khí phách anh hùng, ý chí quật cường của người Việt Nam. Ông khẳng định niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước, dù đang trong hoàn cảnh khó khăn. Từ ấy, kêu gọi lòng yêu nước, nâng cao tinh thần bất khuất.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Đọc từ câu 3 đến câu 9: Nghĩa sĩ Cần Giuộc xuất thân từ đâu? Điều gì thôi thúc họ ra trận?

Hướng dẫn chi tiết:

• Xuất thân: Là dân cày, những người nông dân yêu nước, không mơ mộng về danh vọng hay tài sản.
• Động lực thúc đẩy họ ra chiến trường: Lòng căm hận sâu sắc với kẻ thù, ý chí kiên định trong việc đánh bại địch, giữ vững tinh thần dũng cảm và quyết tâm không chùn bước trước mặt kẻ thù

Câu hỏi: Đọc từ câu 10 đến câu 15: Bạn hình dung như thế nào về điều kiện và tinh thần chiến đấu của những nghĩa sĩ Cần Giuộc?

Hướng dẫn chi tiết:

- Điều kiện chiến đấu: Thiếu thốn, thô sơ, vũ khí không bằng quân địch.

- Tinh thần chiến đấu: Dũng cảm, kiên cường, bất chấp nguy hiểm, quyết chiến quyết thắng.

Câu hỏi: Hai câu 24, 25 thể hiện tình cảm, cảm xúc của ai trước sự hi sinh của những người nghĩa sĩ?

Hướng dẫn chi tiết:

Tình cảm, cảm xúc:

• Nỗi đau xót, tiếc thương vô hạn trước tình cảm đau thương của dân tộc
• Lòng căm thù giặc sâu sắc
• Sự trân trọng, ngưỡng mộ trước những người phải hi sinh

Câu hỏi: Hai câu 28, 29 cho thấy tác giả quan niệm như thế nào về lẽ sống chết của người nghĩa sĩ?

Hướng dẫn chi tiết:

Quan niệm:

• Sống vì dân, vì nước, và hiến dâng mọi sức lực cho đại nghĩa là điều vinh quang nhất.
• Hy sinh vì quốc gia là hy sinh mang lại danh dự, không phí lãng cuộc đời.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Hình ảnh của người nghĩa sĩ đã được thể hiện khái quát trong hai câu đầu của văn bản như thế nào?

Hướng dẫn chi tiết:

• Giới thiệu hình ảnh người nghĩa sĩ Cần Giuộc oai hùng, lẫm liệt.
• Nêu cao khí thế hào hùng, sôi nổi của cuộc chiến đấu.

Câu 2: Phân tích hình tượng người nghĩa sĩ Cần Giuộc được miêu tả từ câu 3 đến câu 15 và làm rõ:

1. Những đặc điểm nổi bật của hình tượng người nghĩa sĩ (ví dụ: hoàn cảnh xuất thân, điều kiện chiến đấu, hành động và tinh thần chiến đấu…)
2. Những điểm đặc sắc trong cách miêu tả, thể hiện hình tượng người nghĩa sĩ.

Hướng dẫn chi tiết:

1. Đặc điểm nổi bật:

• Nguồn gốc: Sinh ra trong làng quê, trái tim của họ chứa đựng tình yêu dành cho đất nước, không mảy may về danh vọng hay lợi ích cá nhân.
• Điều kiện: Đối diện với sự thiếu thốn và vũ khí còn thô sơ, họ vẫn không ngừng chiến đấu. Hành động: Dũng cảm và kiên cường, họ chiến đấu với tinh thần quả cảm và bất khuất.
• Tinh thần: Quyết tâm tiêu diệt kẻ thù, lòng căm hận sâu sắc đối với kẻ xâm lược.
• Tình cảm: Sâu sắc yêu nước và ân cần đối với đồng bào

1. Điểm đặc sắc:

• Miêu tả: Sử dụng nhiều biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, điển tích điển cố
• Ngôn ngữ: Giọng văn bi tráng, thể hiện niềm tiếc thương và sự tôn vinh
• Thể hiện: Phối hợp miêu tả, biểu cảm, tự sự

Câu 3: Phân tích một đoạn hoặc một số câu trong bài mà theo bạn là đã thể hiện một cách sâu sắc, thấm thía tình cảm của nhân dân và của tác giả đối với sự hi sinh của người nghĩa sĩ Cần Giuộc.

Hướng dẫn chi tiết:

Trong bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” của Nguyễn Đình Chiểu, tác giả chia sẻ sâu sắc tình cảm của nhân dân và bản thân về sự hy sinh của những người nghĩa sĩ. Đoạn trích "Súng giặc đất rền; lòng dân trời tỏ. Mười năm công vỡ ruộng, chưa ắt còn danh nổi như phao; một trận nghĩa đánh Tây, thân tuy mất tiếng vang như mõ" thể hiện sự đau đớn và tự hào xen lẫn trong lòng nhân dân đối với những hy sinh của họ. Từ "súng giặc đất rền" mô tả âm thanh của trận chiến, còn "lòng dân trời tỏ" thể hiện ý chí kiên định của nhân dân. Câu thơ cũng thể hiện sự đánh đổi lớn lao: mười năm lao động cực nhọc trên ruộng đồng không thể sánh bằng một phút hi sinh vì nghĩa lớn, để lại tiếng thơm mãi mãi như tiếng mõ vang trong đêm tĩnh lặng. Đây là sự ca ngợi sự hi sinh anh dũng của những người nghĩa sĩ, đồng thời là lời nhắc nhở về giá trị của sự sống và cái chết trong bối cảnh lịch sử đầy biến động

Câu 4: Phân tích tác dụng của ngôn ngữ, giọng điệu trong việc thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả trước hành động chiến đấu và hi sinh của người nghĩa sĩ Cần Giuộc.

Hướng dẫn chi tiết:

Ngôn ngữ và giọng điệu trong “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” của Nguyễn Đình Chiểu đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện tình cảm và cảm xúc của tác giả. Ngôn ngữ của bài văn tế sử dụng những từ ngữ mộc mạc, gần gũi với đời sống hàng ngày của người dân, nhưng lại mang đầy sức mạnh biểu cảm và tình cảm sâu sắc.

Giọng điệu của bài văn tế thường là lâm li, thống thiết, phản ánh sự đau buồn, tiếc thương cho sự hy sinh của các nghĩa sĩ. Tác giả đã sử dụng nhiều thán từ và hình ảnh có giá trị biểu cảm mạnh để diễn tả lòng kính trọng và niềm tự hào về những người nghĩa sĩ đã không ngần ngại hi sinh vì tổ quốc.

Bài văn tế cũng thể hiện giọng điệu trầm hùng, bi thiết, với sức cổ vũ lớn, qua đó tôn vinh tinh thần yêu nước và lòng dũng cảm của những người nghĩa sĩ. Nguyễn Đình Chiểu đã dùng ngôn ngữ giàu chất trữ tình và tính hiện thực để xây dựng hình ảnh sống động của những người nông dân anh hùng, từ những người chỉ quen cày cuốc bỗng chốc trở thành những chiến sĩ cứu nước.

Như vậy, ngôn ngữ và giọng điệu trong bài văn tế không chỉ giúp thể hiện tình cảm của tác giả mà còn góp phần tạo nên giá trị nghệ thuật sâu sắc cho tác phẩm.

Câu 5: Nêu chủ đề và cảm hứng chủ đạo của bài văn tế.

Hướng dẫn chi tiết:

Chủ đề: Ca ngợi tinh thần yêu nước, dũng cảm, hy sinh của những người nghĩa sĩ Cần Giuộc trong cuộc chiến chống Pháp.

Cảm hứng chủ đạo: Lòng yêu nước nồng nàn, tinh thần yêu thương đồng bào sâu sắc và niềm tin vào sự bất tử của dân tộc.