Đáp án Ngữ văn 12 chân trời sáng tạo Bài 6: San-va-đô đa-li và sự dai dẳng của kí ức

BÀI 6. TRONG THẾ GIỚI CỦA GIẤC MƠ

VĂN BẢN. SAN-VA-ĐO ĐA-LI VÀ SỰ DAI DẲNG CỦA KÍ ỨC

II. SAU KHI ĐỌC   

Câu 1: Văn bản trên đề cập đến những chi tiết nào trong bức tranh Sự dai dẳng của kí ức? Đặc trưng và ý nghĩa của các chi tiết đó là gì?

Hướng dẫn chi tiết: 

• Văn bản đề cập đến những chi tiết: 

+ Không khí trong tranh kì bí, tĩnh mịch và im ắng

+ Phong cảnh bờ biển đá phía xa xa

+ Mắc cạn trên bãi biển là sinh vật kì quặc, ẻo lả nằm vắt qua tảng đá hoặc gờ đá. Hàng mi quá cỡ che con mắt nhắm nghiền của nó và một vật giống như lưỡi thò ra từ mũi nó.

+ Ba chiếc đồng hồ tan chảy đều chỉ giờ khác nhau.

+ Lũ kiến bâu trên một chiếc đồng hồ quả quýt bằng kim loại

+ Một cây ô-liu có vẻ cằn cỗi, chỉ còn một cành và không có lá, trông như đang mọc ra từ mặt bàn gỗ chứ không phải từ đất trần.

• Những chi tiết đó đều thể hiện những đặc trưng và ý nghĩa hàm ẩn về sự sống – cái chết và sự chảy trôi nhanh chóng của thời gian. Các mặt đồng hồ và những con kiến – kiến là biểu tượng của sự phân rã – ám chỉ thời gian trôi và cái chết. Những chiếc đồng hồ tan chảy phản ánh nhận định là các sự kiện trong mơ không tuân theo trình tự chặt chẽ, rằng thời gian trong mơ là phi lí. 

Câu 2: Sự liên kết giữa những hình ảnh hoàn toàn khác biệt, cách xa với nhau trong cùng một không gian tranh cho thấy điều gì về những ám ảnh vô thức trong tâm hồn của tác giả? Liên hệ với tiêu đề bức tranh, bạn có suy nghĩ gì về thế giới tâm hồn của Đa-li?

Hướng dẫn chi tiết: 

Từ sự liên kết giữa các hình ảnh khác biệt, xa cách trong cùng một không gian, nó như một giấc mơ, ảo giác về những ám ảnh vô thức trong tâm hồn tác giả. Liên hệ với tiêu đề bức tranh, thấy được thế giới tâm hồn tác giả vô cùng phong phú, tĩnh tại, có tầm nhìn không giới hạn, xen lẫn sự hoài nghi thực tại. Đây được xem là một kiệt tác siêu thực, mang tính biểu tượng tạo ra liên tưởng mới, tái cấu trúc cơ chế toàn năng của thời gian, mang đến cảm giác phi lý trí, kinh ngạc đầy mộng mị. Đa-li cũng từng tuyên bố rằng mình vẽ bức tranh nhằm "hệ thống hóa sự hỗn độn và qua đó góp phần bác bỏ hoàn toàn sự đáng tin cậy của thế giới thực tại"

Câu 3: Tìm một bức tranh hoặc tác phẩm văn học cùng đề tài về kí ức, chẳng hạn bài Chiếc lá đầu tiên của Hoàng Nhuận Cầm (Ngữ văn 10, bộ sách Chân trời sáng tạo) hoặc bài Thời gian của Văn Cao (Ngữ văn 11, bộ sách Chân trời sáng tạo). So sánh cách sử dụng các hình ảnh trong tác phẩm đó với bức tranh Sự dai dẳng của kí ức.

Hướng dẫn chi tiết: 

Nếu như ở bài “Thời gian” của nhà thơ Văn Cao là một bức tranh với những hình ảnh được thể hiện để gợi mở một cách mạnh mẽ ý nghĩa của thời gian. Thời gian ở đó chảy trôi nhanh chóng nhưng cũng lặng lẽ. Đồng thời bằng việc khắc họa những hình ảnh “thời gian qua kẽ tay”, “làm khô những chiếc lá” để ta thấy được sự trôi đi cùng những tác động của thời gian lên vạn vật và con người, khiến họ trở nên yếu đuối và mất đi sức sống. Câu thơ "Rơi" với sự ngắt quãng đột ngột thể hiện sự chuyển động của cảnh vật, trong khi so sánh "như tiếng sỏi" đánh dấu một cách độc đáo và mạnh mẽ. Cuối cùng, hình ảnh "trong lòng giếng cạn" tượng trưng cho sự trống rỗng và tiêu điều do thời gian mang lại. Tuy nhiên, tiếp theo đó là sự thay đổi trong cảm xúc của nhân vật. "Những câu thơ" và "những bài hát" trở thành biểu tượng cho nghệ thuật và trái tim con người, thể hiện sự rung động và tương tác của họ. Hình ảnh "còn xanh" biểu thị sức sống và sự tồn tại của nghệ thuật và tình yêu. Cuối cùng, "Và đôi mắt em" liên quan đến vẻ đẹp của con người và tình yêu, trong khi hình ảnh "như hai giếng nước" gợi lên sự lấp lánh, trong lành và đầy sức sống. Qua đó thấy được bài thơ “Thời gian” của Văn Cao là một tác phẩm đa chiều, sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật khắc họa lên một bức tranh thể hiện sự biến đổi của thời gian và tình yêu. 

Đến bức tranh “Sự dai dẳng của kí ức” của Đa-li mở ra trên nền phong cảnh đầy bất an và lạnh lẽo, phía xa là bờ biển và một hòn đảo hoang vu, những chiếc đồng hồ rũ rượi. Chiếc thì vắt trên cành cây giả tưởng mọc lên từ bàn tiệc khô khan; trên đó một chiếc đồng hồ đang tan chảy xuống. Chiếc thì vắt trên khuôn mặt nhìn nghiêng nhắm nghiền đầy mê hoặc trượt lướt trên một tảng đá. Một giấc mơ siêu thực hiện ra đầy ám ảnh. Phạm trù thời gian ở đây như thấm đẫm thuyết “Tương đối” để trở nên tương thích với tâm trạng.