Đáp án Ngữ văn 12 kết nối Bài 2: Tây Tiến

BÀI 2. NHỮNG THẾ GIỚI THƠ

VĂN BẢN. TÂY TIẾN

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Bạn đã học, đã đọc những bài thơ nào viết về đề tài người lính cách mạng Việt Nam? Đọc diễn cảm một đoạn thơ mà bạn yêu thích. 

Soạn chi tiết: 

- Một số bài thơ viết về đề tài người lính trong cách mạng Việt Nam:

+ Bài thơ về tiểu đội xe không kính – Phạm Tiến Duật

+ Dáng đứng Việt Nam – Lê Anh Xuân

+ Đồng chí – Chính Hữu

+ Thư gửi mẹ - Trần Đăng Khoa

+ Việt Bắc – Tố Hữu

…

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chú ý

- Hình ảnh khơi nguồn cảm xúc.

- Các từ ngữ gợi bối cảnh không gian và ấn tượng về đoàn quân Tây Tiến. 

Soạn chi tiết: 

- Hình ảnh khơi nguồn cảm xúc: "Sông Mã". Đây là con sông lưu giữ nhiều kỷ niệm về đồng đội cũ, được nhắc đến như một cái cớ khơi gợi cảm xúc. 

- Các từ ngữ gợi bối cảnh không gian và ấn tượng về đoàn quân Tây Tiến. 

• Cụm từ "xa rồi", gợi lên cảm giác tiếc nuối, xót xa đến quặn lòng như bị mất mát một điều gì lớn lao. Lời thơ cảm thán "Tây Tiến ơi", là tiếng kêu xé lòng, day dứt về đồng đội.

• Điệp từ "nhớ" lặp lại hai lần làm cho nỗi nhớ cháy bỏng, da diết đến quặn lòng, day dứt về đồng động. Nhớ rừng núi là nhớ về thiên nhiên Tây Bắc, nhớ về con đường hành quân cũng là nhớ về Tây Tiến. 

• Từ láy chơi vơi diễn tả cảm giác bồng bềnh, huyền ảo, lơ lửng. Đó là nỗi nhớ của xóa nhòa không gian, thời gian, đưa con người đắm vào quá khứ, sống với kỷ niệm. Với cách sử dụng điệp vần ơi trong các tiếng ơi, chơi, vơi tạo âm hưởng mênh mang như kéo dài thêm nỗi nhớ.

Câu hỏi: Nhận diện các yếu tố: nhịp điệu, nhạc điệu, đối và những kết hợp từ ngữ khác lạ trong đoạn thơ.

Soạn chi tiết: 

Các yếu tố: nhịp điệu, nhạc điệu, đối và những kết hợp từ ngữ khác lạ trong đoạn thơ.

-Điệp từ "dốc" và từ láy "khúc khuỷu", "thăm thẳm" diễn tả sự quanh co, hiểm trở của dốc núi, đường lên rất cao và xuống rất sâu. 

- Câu thơ có 5 thanh trắc tạo nên âm điệu trúc trắc, vừa gợi đường gập ghềnh cheo leo, vừa gợi hơi thở gấp gáp của người lính khi vượt dốc. 

- Từ láy "heo hút" gợi nét hoang sơ, vắng vẻ đồng thời vẽ ra thế hùng vĩ. Núi cao ngập vào trong những cồng mây.

- Hình ảnh "súng ngửi trời" là cách nói nhân hóa thú vị, vừa tả núi, dốc như cao đến tận trời, vừa thể hiện nét tinh nghịch của người lính. Từ "ngửi": thể hiện tư thế hiên ngang, vững chãi của người lính bảo vệ vùng trời, vùng đất của Tổ quốc.

- Điệp ngữ "ngàn thước" chỉ độ cao vô cùng, vô tận của núi. Câu thơ "Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống" như bị bẻ đôi, diễn tả hai sườn núi dốc dựng đứng, vút lên cao rồi đổ xuống sâu rất nguy hiểm. 

- Câu thơ: "Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi" mở ra một không gian rộng, thoáng đãng. Người lính tạm dừng chân bên dốc núi, phóng tầm mắt ra xa. Trong màn mưa giăng mịt mù, những ngôi nhà sàn như bồng bềnh ẩn hiện. Câu thơ toàn thanh bằng gợi tả niềm vui, một chút bình yên trong tâm hồn người lính. 

Câu hỏi: Chú ý những hình ảnh gây ấn tượng về thiên nhiên, con người miền Tây Bắc. 

Soạn chi tiết: 

a, 4 câu đầu

- Kỷ niệm về đêm liên hoan văn nghệ mang đậm tình quân dân: hình ảnh một đêm liên hoan văn nghệ được tổ chức tại doanh trại bộ đội được gợi lên vừa hiện thực lại vừa huyền ảo. 

- Vẻ đẹp lãng mạn và tinh thần lạc quan của những người lính Tây Tiến thể hiện rõ nét qua tâm hồn lãng mạn và lạc quan của họ. Cách cảm nhận về cảnh và người của người lính Tây Tiến mang đậm màu sắc lãng mạn.

+ "bừng": Bừng là bừng sáng lên bởi ánh lửa từ ngọn đuốc trong đêm của bộ đội liên hoan văn nghệ cùng nhân dân; hay là tưng bừng rộn rã của niềm vui của tiếng khèn bản nhạc man điệu, cùng giọng hát vừa ngọt ngào vừa mê say, tình tứ của các cô gái dân tộc. 

- Không chỉ cảm nhận về cảnh lãng mạn mà còn là say đắm trước vẻ đẹp của những bóng hồng sơn cước - những thiếu nữ Tây Bắc: Kia em xiêm áo tự bao giờ. Câu thơ như một tiếng trầm trồ đầy trìu mến, thích thú vui sướng đến ngỡ ngàng trước vẻ đẹp vừa e ấp, vừa tính tứ với bộ xiêm y lộng lấy đủ mọi sắc màu trong một vũ điệu mang màu sắc xứ lạ (man điệu)..

=> Tác giả cho chúng ta thấy được vẻ đẹp bản sắc phong phú của văn hóa đồng bào miền núi biên cương Tổ quốc, đồng thời, phác họa nên bức tranh chân dung thân tình, đằm thắm keo sơn và tâm hồn lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống kháng chiến gian khổ mà vui tươi của người lính Tây Tiến. 

b, 4 câu sau:

- Cảnh sông nước Tây Bắc lại gợi lên được cảm giác mênh mang hoang dại mờ ảo tĩnh lặng và chứa chan thi vị. Ở đây một lần nữa càng khẳng định rõ hơn nét tài hoa lãng mạn giàu mộng ảo của người lính Tây Tiến. Thiên nhiên ở nơi chốn chỉ có bản sương giăng, đèo mây phủ, khi chiều về vốn mờ ảo lại càng mờ ảo hơn khi có lớp sương mờ bảng lẳng choáng lên như thực như mơ.

Câu hỏi: Hình dung dáng vẻ, tư thế, cốt cách của đoàn quân Tây Tiến.

Soạn chi tiết: 

- Tác giả đối mặt trực diện với sự thật: cảnh cơ cực, cái chết ("Tóc không mọc", "quần xanh như lá", "rải rác biên cương mộ viễn xứ", "áo bào thay chiếu anh về đất"...). 

- Nhưng cảm hứng lãng mạn đã làm tan biến những khổ cực, sự lạc lõng, và bi thảm, tạo nên ở người lính Tây Tiến một vẻ đẹp oai hùng, dữ dội, vừa uy nghi và hào hoa. Do đó, bi mặc không làm tình cảm suy sụp, nỗi buồn có nhưng không hạ hồi. Không phải che giấu sự thật mà là cách nhìn nhận sự thật từ tình yêu quê hương và lòng kính trọng đối với những con người sẵn sàng hy sinh tuổi trẻ, hy sinh những ước mơ lãng mạn, hy sinh cả tính mạng, sẵn lòng hi sinh bản thân ở biên cương 'viễn xứ' hoang vắng, cô đơn, vì đất nước mình.

Câu hỏi: Ý nghĩa biểu tượng hình ảnh "người đi". 

Soạn chi tiết: 

- “Người đi không hẹn ước”: ra đi chiến đấu không một lời hới ngày trở về. Đó là tinh thần chiến đấu tự nguyện, quả cảm, quên mình vì nước. Họ không tiếc “đời xanh” để hi sinh cho đất nước.

=> Lí tưởng cứu nước, tinh thần xả thân ấy vô cùng đẹp đẽ, thiêng liêng.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Cảm hứng chủ đạo của bài thơ Tây Tiến là gì?

Soạn chi tiết: 

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Nỗi nhớ da diết của nhà thơ Quang Dũng về Tây Tiến. 

Câu 2: Đọc đoạn thơ 1 và thực hiện các yêu cầu sau: 

a. Nêu ấn tượng về trạng thái cảm xúc được tác giả thể hiện ở hai câu thơ mở đâu.

b. Cho biết hình dung của bạn về bức tranh thiên nhiên và con đường hành quân của đoàn binh Tây Tiến. 

c. Phân tích những hình ảnh thể hiện ấn tượng ban đầu của tác giả về đoàn quân Tây Tiến.

d. Nêu cảm nhận về nhạc điệu trong bốn câu thơ sau:

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm

Heo hút cồn mây súng ngửi trời

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.

Soạn chi tiết: 

a. Trạng thái cảm xúc của tác giả: Nỗi nhớ Tây Bắc dâng trà, không gì có thể kiểm soát được nên đã cất lên thành tiếng gọi:

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!

Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi

b. Vẻ đẹp hùng vĩ, dữ dội của thiên nhiên núi rừng Tây Bắc chủ yếu được thể hiện trong các câu thơ tả sương núi dày đặc, dối núi hiểm trở và sự hoang sơ, bí hiểm của núi rừng. Cụ thể là:

- “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi“: Màn sương ở Sài Khao mênh mông, dày đặc có thể che kín cả một đoàn quân, trùm phủ núi rừng.

- “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm – Heo hút cồn mây súng ngửi trời – Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống“: Dốc núi quanh co, trùng điệp như vô tận, một bên vút lên cao ngất trời, một bên vụt đổ xuống vực sâu.

- “Chiều chiều oai linh thác gầm thét – Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người“: Núi rừng miền Tây hoang sơ, bí hiểm bởi tiếng thác oai linh, tiếng cọp hú gầm. Sức mạnh thiên nhiên khủng khiếp ấy đã ngự trị nơi núi rừng miền Tây từ bao đời.

Vẻ đẹp lãng mạn, nên thơ của thiên nhiên núi rừng miền Tây chủ yếu được thể hiện trong các câu thơ miêu tả hoa, mưa rừng, chiều sương,… Cụ thể là:

- “Mường Lát hoa về trong đêm hơi“: Hoa rừng tỏa hương, vương vấn trong đêm sương.

- “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi“: Thung lũng mờ mịt, nhạt nhòa trong mưa.

c. Những ấn tượng ban đầu:

- Những người lính xuất thân từ Hà Nội, phần lớn là học sinh, sinh viên

- Tinh thần nỗ lực, vượt lên khó khăn gian khổ.

- Những người lính hào hoa, lãng mạn

d. Chính sự đa thanh, đa giọng điệu đã làm cho bài thơ có được một nhạc tính phong phú, trong đó sự trầm hùng là chủ đạo. Tây Tiến khi trắc trở, lúc dịu êm; khi chất ngất vút cao, lúc trữ tình tha thiết. 

- Nhạc tính hùng tráng trong cuộc hành quân của người lính khi vượt qua đèo cao, vựa thẳm: "Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm/ Heo hút cồn mây súng ngửi trời". Các thanh trắc đi liền nhau và chiếm số lượng lớn, các từ láy tạo hình kết hợp với thủ pháp đối lập đã vẽ ra một địa hình hiểm trở, dữ dội để người lính vượt qua đến "heo hút cồn mây" mà đưa khẩu súng "ngửi" cả trời xanh. 

- Có lúc như để cân bằng, đồng thời chắp thêm đôi cánh cho hình tượng người lính lãng mạn, hào hoa, Quang Dũng tạo ra nhạc điệu dặt dìu, êm ái, lửng lơ bằng sự phối hợp nhiều thanh bằng (B) đi liền nhau trong một câu thơ nhằm tạo âm hưởng về sự thanh bình, mơ mộng. Đây là sự chiêm cảm hồn nhiên của người lính trước những cánh hoa nở về đêm trên đường hành quân: "Mường Lát hoa về trong đêm hơi". Câu thơ bảy tiếng mà đã có sáu tiếng thuộc thanh bằng, chỉ một tiếng là trắc, nhờ thế nhạc điệu của câu thơ là tiếng nhạc lòng ngân nga, vui sướng mà người lính sau một chặng đường hành quân mỏi mệt nay được ngắm một cánh hoa rừng xinh đẹp như thơ. Hay sự hào hứng, bình yên giữa một vùng mưa bay dịu nhẹ khi nhìn thấy thấp thoáng những mái nhà ở Pha Luông lúc người lính dừng chân: "Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi".

Câu 3: Trong kí ức của nhân vật trữ tình, hình ảnh đêm lửa trại và con người, cuộc sống miền Tây Bắc hiện lên với những nét đặc sắc gì? Những hình ảnh đó đã góp phần làm nổi bật hình tượng người lính Tây Tiến như thế nào?

Soạn chi tiết: