Giáo án chuyên đề Ngữ văn 11 cánh diều CĐ3 Phần 2: Yêu cầu và cách thức đọc một tác giả văn học

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Yêu cầu về cách đọc một tác giả văn học

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-     GV đặt câu hỏi để HS có thể suy nghĩ trả lời:

+ Khi đọc về một tác giả văn học cần đảm bảo các yêu cầu nào?

-     HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-  Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Yêu cầu về cách đọc một tác giả văn học

- Xác định rõ mục đích đọc: Ví dụ đọc để biết thêm thông tin về đời sống văn học, đọc để hiểu về quy luật của sáng tác văn học, về mối quan hệ giữa cuộc sống và văn chương, hay để phân tích làm sáng tỏ các vấn đề lý luận về phong cách nghệ thuật trào lưu, xu hướng văn học.

-  Xác định rõ tác giả và những sáng tác cần đọc của tác giả đó, theo mục tiêu nhu cầu đọc của banrt hân. Bên cạnh đó có thể tìm đọc những bài viết của các nhà nghệ cứu về tác giả văn học đó.

- Đọc tác phẩm. Tùy từng trường hợp việc đọc các bài nghiên cứu về tác giả tác phẩm có thể có hoặc không nhưng việc đọc trực tiếp các văn bản cần phải thực hiện vì đây là căn cứ chính xác để hiểu và đưa ra các đánh giá hợp lý đúng đắn về tác giả.

- Chuẩn bị các phương tiện cần thiết đê có thể tìm đọc và ghi chép thông tin về những sáng tác tiêu biểu hoặc toàn bộ các tác phẩm của tác giả cũng như các bài viết.

- Ghi lại những nội dung đã đọc được; suy nghĩ và đưa ra những nhận xét đánh giá về tác giả văn học….

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Đọc một tác giả văn học

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-     GV đặt câu hỏi để HS có thể suy nghĩ trả lời:

+ Em hiểu thế nào là đọc về một tác giả văn học?

-     HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-  Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Các bước đọc một tác giả văn học

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-     GV cho Hs đọc các đoạn trích thơ của Xuân Diệu và thực hiện yêu cầu bên dưới:

(1)   Hãy tìm trong ba đoạn trích trên những dòng thơ hình ảnh thơ cho thấy tình cảm nồng nàn, tha thiết, thậm chí đến mãnh liệt của Xuân Diệu với thiên nhiên, cảnh vật?

(2)   Những dòng thơ nào giúp em thấy Xuân Diệu đã có cảm nhận tinh tế trước những rung động nhỏ bé,không  dễ nhận ra của tạo vật?

(3)   Các dòng thơ “Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang/ tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng” ( Đây mùa thu tới); “Tháng giêng ngon như một cặp môi gần” ( Vội vàng) thể hiện quan niệm nào của Xuân Diệu về cái đẹp?

(4)   Ca ba đoạn trích trên đều có ít nhất một dòng thơ thể hiện cách tân nghệ thuật của Xuân Diệu cụ thể là biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Em hãy tìm các dòng thơ đó và chỉ ra biểu hiện nghệ thuật trên.

(5)   Hãy tìm và phân tích các dòng thơ trong ba đoạn trích trên cho thấy cảm nhận của Xuân Diệu về sự chảy trôi của thời gian?

(6)   Từ các nội dung trả lời trên em hãy thử rút ra nhận xét của mình về đặc điểm phong cách nghệ thuật thơ Xuân Diệu.

-     HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-  Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 3: Đọc văn bản và nêu suy nghĩ

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

-     GV cho Hs đọc hai văn bản và nêu suy nghĩ

(1) Sau khi đọc 2 văn bản hãy nêu suy nghĩ của em:

·      Đồng tình hay không đồng tình? Vì sao?

·      Ý kiến khác?

(2)Khi thực hiện đọc một tac giả văn học cần tiến hành các bước nào?

-     HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

-  Các nhóm thảo luận để trả lời câu hỏi

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện  nhóm lên trả lời câu hỏi

- Các nhóm khác lắng nghe nhận xét và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức

I. Đọc một tác giả văn học

- Đọc tác giả văn học trước hết là đọc để biết thêm về tác giả và tác phẩm trong đời sống văn học trong và ngoài nước, để bổ sung, cập nhật thông tin về văn học nói riêng và đời sống văn nghệ nói chung. Đây là những hiểu biết văn hóa phổ thông đối với mỗi người trưởng thành, nhất là trong xu thế hội nhập quốc tế hóa mạnh mẽ như hiện tại.

- Đọc tác giả văn học còn là đọc hiểu tư tưởng, quan niệm suy nghĩ, thái độ của tác giả đó thông qua các sáng tác văn học nhất là tác phẩm tiêu biểu.

- Đọc một tác giả văn học là đọc ra khả năng, tài năng nghệ thuật của người viết từ đó thấy được thế mạnh, đóng góp riêng của mỗi cây bút.

- Đọc một tác giả văn học là nhận ra phẩm chất, nhân cách của người viết trong văn bản văn học và trên hết là nhân cách của một con người chân chính, có tầm vóc, tư tưởng lớn lao, là tấm gương để mọi người học tập.

- Đọc tác giả văn học là tìm hiểu, xác định nhận diện một phong cách nghệ thuật một cá tính sáng tạo

- Đọc tác giả văn học là đồng cảm, đồng sáng tạo với nhà văn nhà thơ… dựa trên văn bản tác phẩm.

II. Các bước đọc một tác giả văn học

(1)          Những dòng thơ, hình ảnh thơ cho thấy tình cảm nồng nàn, thiết tha, thậm chí đến mãnh liệt của Xuân Diệu với thiên nhiên, cảnh vật: Những luồng run rẩy runh rinh lá…/ Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh/ Đã nghe rét mướt luồn trong gió…( Đây mùa thu tới); Mây biếc về đâu bay gấp gấp/ Con cò trên ruộng cánh phân vân/ Chom nghe trời rộng giang thêm cánh/ Hoa lạnh chiều thưa sương xuống dần ( Thơ duyên); Tôi muốn tắt nắng đi cho mày đừng nhạt mất/ Tôi muốn buộc gió lại cho hương đừng bay đi/ Tháng giêng ngon như một cặp môi gần… (Vội vàng)

(2)          Những dòng thơ cho thấy Xuân Diệu đã có những cảm nhận tinh tế trước những rung động nhỏ bé, không dê dàng nhận ra của tạo vật; Hơn một loài hoa đã rụng cành/ Trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh ( Đây mùa thu tới); Mây biếc về đâu bay gấp gấp/ Con cò trên ruộng cánh phân vân/ Chm nghe trời rộng giang thêm cánh/ Hoa lạnh chiều thưa sương xuống dần ( Thơ duyên).

(3)          Các dòng thơ: Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang/ tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng ( Đây mùa thu tới); Tháng giêng ngon như một cặp môi gần ( Vội vàng) thể hiện sự quan niệm mới mẻ của Xuân Diệu về cái đẹp: Tiêu chuẩn của cái đẹp thuộc về con người, vẻ đẹp của con người là thước đo của tạo hóa. Điều này trái ngược với quan niệm thẩm mỹ của nhà thơ, nhà văn trung đại coi thiên nhiên là chuẩn mực thẩm mỹ.

(4)          Cả ba văn bản trên đều có ít nhất một dòng thư thể hiện cách tân nghệ thuật của Xuân Diệu. Đã nghe rét mướt luồn trong gió… Lòng anh thôi đã cưới lòng em…. Tháng giêng ngon như một cặp môi gần. Cả ba dòng thơ trên đều cho thấy thủ pháp chuyển đổi cảm giác. Xuân Diệu đã tạo ra những kết hợp khác lạ, không theo logic thông thường; nghe rét mướt, lòng anh cưới lòng em, tháng giêng ngon,… đây là cách làm mới cảm xúc và sự thể hiện cảm xúc trong thơ.

(5)          Cảm nhận của Xuân Diệu về sự chảy trôi của thời gian được thể hiện trong cả ba văn bản:

+ Đây mùa thu tới: Cảm nhận về sự chảy trôi của thời gian được thể hiện qua cái nhìn của thi nhân về những dấu hiệu quen thuộc của mùa thu, những tín hiệu báo hiệu mùa thu đã về qua quan sát và cảm nhận bươc đi của mùa thu trong những biến chuyển của cây lá; hay những tín hiệu của thời tiết trong những cơn gió cuối thu.

+ Thơ duyên: Thời gian dịch chuyển từ đầu giờ chiều đến chiều tối cũng được thể hiện qua cảm nhận về cảnh sắc thiên nhiên. Nếu buổi chiều sớm còn tràn ngập ánh sáng và âm thanh rộn rã của cảnh vật thì chiều muôn đến qua Mây biếc về đầu bay gấp gấp qua cái đập cánh phân vân của Con cò trên ruộng và nhất là hoa lạnh chiều thưa sương xuống dần.

+ Vội vàng: Cảm nhận về sự chảy trôi của thời gian được thể hiện qua khát vọng níu giữ tạo hóa, không muốn con tạo xoay vần hay cái vội vàng hối hả “Không chờ nắng hạ mới hoài xuân”

Xuân Diệu được coi là nhà thơ của cảm thức thời gian. Rất nhiều bài thơ của ôn cho thấy cái điệu hồn này của thi nhân trong đó có ba đoạn văn bản trên. Tất nhiên sự thể hiện của mỗi bài khác nhau đó là biểu hiện của sự thống nhất trong đa dạng. Đây là một nét đặc trưng về nội dung trong phong cách thơ Xuân Diệu.

(6)          HS có thể rút ra một số đặc điểm sau về phong cách nghệ thuật thơ Xuân Diệu:

-  Xuân Diệu là nhà thơ yêu mến và gắn bó mật thiết với cuộc sống

-  Xuân Diệu là nhà thơ của cảm thức thời gian

-  Xuân Diệu thể hiện một quan niệm thẩm mỹ mới mẻ với con người là chuẩn mực của cái đẹp

-  Xuân Diệu tận dụng tối đa thủ pháp chuyên đổi cảm giác để tìm đến những tình điệu mới và cách thể hiện cảm xúc mới.

I.              Đọc văn bản và nêu suy nghĩ

(1)    HS có thể thoải mái thể hiện suy nghĩ của mịnh. Tuy nhiên về cơ bản cả hai ý kiến của hai nhà phê bình đều đã nói đúng và trúng đặc điểm con người của nhà thơ Xuân Diệu trong thơ ca. Đó là một khát khao giao cảm với đời, yêu đời, yêu sống đến cuồng nhiệt cả trong những hành động mạnh mẽ, quyết liệt lẫn những rung cảm tinh tế trước  những biến động thi vị của đời sống.

(2)    PHỤ LỤC