K

W

L

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về biện pháp tu từ đảo ngữ, câu hỏi tu từ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học về hai biện pháp tu từ là đảo ngữ và câu hỏi tu từ, trả lời câu hỏi:

-  Lấy ví dụ biện pháp đảo ngữ  từ bài thơ “Qua Đèo Ngang” – Bà huyện Thanh Quan. Nêu tác dụng.

- Lấy ví dụ biện pháp đảo ngữ từ bài thơ “Chạy giặc” – Nguyễn Đình Chiểu ở phần đọc mở rộng. Nêu tác dụng.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động

- GV mời 1 – 2 HS trình bày các nội dung:

+ Lấy ví dụ biện pháp đảo ngữ từ bài thơ “Qua Đèo Ngang” – Bà huyện Thanh Quan. Nêu tác dụng.

+ Lấy ví dụ biện pháp đảo ngữ từ bài thơ “Chạy giặc” – Nguyễn Đình Chiểu ở phần đọc mở rộng. Nêu tác dụng.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm.

- GV yêu cầu các nhóm trả lời câu hỏi:

Nhóm 1: Chỉ ra biện pháp tu từ đảo ngữ và nêu tác dụng trong những ví dụ dưới đây:

1.

Bạc phơ mái tóc người cha

Ba mươi năm Đảng nở hoa tặng Người

(Tố Hữu)

2.

Đã tan tác những bóng thù hắc ám

Đã sáng lại trời thu tháng Tám

Trên đường ta về lại Thủ đô

Cờ đỏ bay quanh tóc bạc Bác Hồ!

(Tố Hữu)

3. Đã qua rồi cái thời túp lều nửa sàn nửa đất, xiêu vẹo dựa vào lưng núi. Ngày nay, bốn mươi ngôi nhà, cột gỗ kê đá tảng, nằm giữa các vườn hoa quả.

(Đặng Quang Tình)

Nhóm 2: Biện pháp câu hỏi tu từ trong đoạn thơ sau có tác dụng gì đối với việc miêu tả hình tượng trong đoạn thơ sau?

Em là ai? Cô gái hay nàng tiên
Em có tuổi hay không có tuổi
Mái tóc em đây hay là mây là suối
Đôi mắt em nhìn hay chớp lửa đêm giông
Thịt da em hay là sắt là đồng?

(“Người con gái Việt Nam” - Tố Hữu)

Nhóm 3: Dùng biện pháp đảo ngữ hoặc câu hỏi tu từ cho phù hợp để diễn đạt lại những câu văn dưới đây cho sinh động, gợi cảm.

1. Nước sông Hương xanh biếc, màu hoa phượng vĩ đỏ rực hai bên bờ.

2. Giữa trời khuya tịch mịch, một vầng trăng vằng vặc trên sông, một giọng hò mái đẩy thiết tha, dịu dàng.

3. Xa xa, những ngọn núi nhấp nhô, mấy ngôi nhà lơ thơ sau rặng tre ngà, vài cánh chim chiều bay về tổ.

4. Cũng bởi tinh thần yêu nước và ý chí kiên cường mà dân tộc ta đã chiến thắng mọi kẻ thù.

5. Thế hệ trẻ chính là tương lai của đất nước, là người đóng góp công sức để nâng tầm vị thế của đất nước trên trường quốc tế.

6. Với những người con xa quê, mỗi dịp có cơ hội trở về thăm quê hương bản quán là trong trái tim lại dâng lên một niềm xúc động nghẹn ngào, vừa về thôi mà đã nhớ da diết.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ các nhóm (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 3 nhóm lần lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu các nhóm lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, tổng kết, rút ra lưu ý khi sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ và câu hỏi tu từ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, rút ra lưu ý khi sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ và câu hỏi tu từ.

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 – 2 HS trình bày một số lưu ý khi sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ và câu hỏi tu từ.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Hiểu biết chung về biện pháp tu từ đảo ngữ, câu hỏi tu từ

a. Biện pháp đảo ngữ trong bài “Qua Đèo Ngang” – Bà Huyện Thanh Quan

- “Lom khom dưới núi, tiều vài chú

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà”.

- Tác dụng: Nhấn mạnh hình sự xuất hiện thưa thớt, ít ỏi của con người, tạo nên cách diễn đạt sinh động, gợi cảm, giàu âm hưởng. Khung cảnh hoang vắng, đìu hiu càng làm khắc sâu nỗi cô đơn trong tâm hồn thi nhân.

b. Biện pháp câu hỏi tu từ trong bài “Chạy giặc” – Nguyễn Đình Chiểu

- “Nỡ để dân đen mắc nạn này?”

- Tác dụng: nhấn mạnh tâm tư, tình cảm mà nhà thơ gửi gắm. Câu hỏi chính là mối nặng lòng của thi nhân, đứng trước cảnh đất nước lâm nguy, nhân dân bị giặc dày xéo, vậy mà không ai đứng lên bảo vệ người dân. Câu hỏi xoáy sâu vào trách nhiệm của những người đứng đầu, vừa chính là sự xót xa của thi sĩ.

2. Nhắc lại kiến thức bài học

a. Biện pháp tu từ đảo ngữ và tác dụng

1. Đảo ngữ ở từ “bạc phơ”

Tác dụng: nhấn mạnh tuổi giả của Bác, đó là những năm tháng Bác đã cống hiến cho non sông đất nước, hi sinh cả cuộc đời cho dân tộc, thể hiện lòng biết ơn của nhà thơ đối với Người.

2. Đảo ngữ ở từ “đã tan tác”, “đã sáng lại”.

Tác dụng: nhấn mạnh sự thất bại của kẻ thù và nhấn mạnh sự thành công của Cách mạng tháng Tám. Qua đó, thể hiện niềm vui sướng, phấn khởi của nhà thơ khi mà sau những năm tháng chìm trong đêm đen, chúng ta đã giành thắng lợi bước đầu, mở đường cho những thắng lợi tiếp nối sau đó.

3. Đảo ngữ ở từ “đã qua ròi”.

Tác dụng: nhấn mạnh việc “những túp lều tranh nửa sàn nửa đất, siêu vẹo” chỉ còn là quá khứ, thay thế vào đó là những ngôi nhà cột gỗ kê đá tảng. Đó là sự phát triển, đi lên, sự thay đổi tích cực của cuộc sống con người.

b. Biện pháp câu hỏi tu từ và tác dụng trong đoạn thơ trích “Người con gái Việt Nam”

- Biện pháp câu hỏi tu từ: “Em là ai? Cô gái hay nàng tiên?”…

Tác dụng: nhấn mạnh vẻ đẹp của người con gái, cô xinh đẹp, duyên dáng làm nhà thơ ngất ngây mà tự hỏi rằng liệu có phải nàng tiên bước ra từ trong truyện cổ tích hay không mà lại xinh đẹp như vậy?

- Biện pháp câu hỏi tu từ: “Thịt da em hay là sắt là đồng?”.

Tác dụng: nhấn mạnh sự mạnh mẽ, kiên cường đến kinh ngạc của người con gái Việt Nam.

=> Tóm lại, câu hỏi tu từ trong đoạn thơ có tác dụng nhấn mạnh vẻ đẹp của người con gái Việt Nam, vừa có nét dịu dàng, xinh đẹp như “tiên” nhưng trong chiến tranh, gian khó, “em” lại mạnh mẽ, can trường đến không ngờ. Bằng biện pháp câu hỏi tu từ, hình tượng người con gái Việt Nam được khắc họa, tô đậm, thể hiện tình cảm của nhà thơ vừa yêu mến, trân trọng, vừa nể phục, biết ơn.

c. Diễn đạt lại câu sử dụng biện pháp đảo ngữ hoặc câu hỏi tu từ

1. Xanh biêng biếc nước sông Hương, đỏ rực hai bên bờ màu hao phượng vĩ.

2. Giữa trời khuya tịch mịch, vằng vặc trên sông một vầng trăng, thiết tha, dịu dàng.

3. Xa xa, nhấp nhô những ngọn núi, lơ thơ mấy ngôi nhà sau rặng tre ngà, vài cánh chim chiều bay về tổ.

4. Dân tộc ta đã chiến thắng mọi kẻ thù là do đâu? Phải chăng là do tinh thần yêu nước và ý chí kiên cường?

5. Liệu thế hệ trẻ, tương lai của đất nước, sẽ góp công nâng tầm đất nước trên trường quốc tế hay không?

6. Với những người con xa quê, sao mà mỗi dịp có cơ hội trở về thăm quê hương bản quán là trong trái tim lại dâng lên một niềm xúc động nghẹn ngào, vừa về thôi mà đã nhớ da diết đến vậy?

3. Tổng kết

- Khi đảo ngữ, cần xác định đúng thành phần câu để tránh việc biến thành câu vô nghĩa sau khi đảo.

- Cần phân biệt được câu nghi vấn thông thường và biện pháp tu từ câu hỏi tu từ.