Giáo án điện tử Lịch sử 10 cánh diều Bài 14: Các dân tộc trên đất nước Việt Nam (P1)

CHÀO ĐÓN CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC MÔN LỊCH SỬ!

GIỚI THIỆU: Năm 2005, nhân dịp kỉ niệm 60 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Bộ Bưu chính, Viễn thông (nay là Bộ Thông tin và Truyền thông) đã phát hành bộ tem Cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Tính đến thời điểm phát hành, đây là bộ tem có quy mô đồ sộ nhất, cũng là bộ tem phổ thông có nhiều mẫu nhất trong lịch sử tem bưu chính cách mạng Việt Nam với 54 mẫu, thể hiện hình ảnh đặc trưng của 54 dân tộc sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam.

KHỞI ĐỘNG

• Em hãy kể tên dân tộc Việt Nam mà em biết xuất hiện trong Hình 1.
• Trình bày một số hiểu biết của em về dân tộc đó.

KHỞI ĐỘNG

Hình 1. Bộ tem “Cộng đồng các dân tộc Việt Nam” phát hành năm 2005

DÂN TỘC KINH

• Dân tộc hình thành tại miền Bắc Việt Nam và miền Nam Việt Nam.
• Dân tộc chính, chiếm khoảng 86,2% dân số Việt Nam và được gọi chính thức là dân tộc Kinh để phân biệt với những dân tộc thiểu số tại Việt Nam.

DÂN TỘC TÀY

• Sinh sống chủ yếu ở vùng miền núi thấp phía Bắc Việt Nam
• Là một trong số 54 dân tộc tại Việt Nam
• Dân tộc lớn thứ:

2

sau người Kinh

DÂN TỘC MƯỜNG

• Dân tộc sống ở khu vực trung du và miền núi phía Bắc Việt Nam.
• Người Mường được công nhận là một thành viên của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.

DÂN TỘC Ê - ĐÊ

• Dân tộc có vùng cư trú truyền thống là miền trung Việt Nam.
• Người Ê-đê được công nhận trong số 54 dân tộc tại Việt Nam.

DÂN TỘC KHƠ - ME

• Dân tộc bản địa sinh sống lâu đời nhất ở Đồng bằng Sông Cửu Long.
• Người Khmer được công nhận là một dân tộc trong số 54 dân tộc tại Việt Nam.

DÂN TỘC CHĂM

• Cư trú ở các tỉnh Phú Yên, Bình Định, Gia Lai,…
• Người Chăm được công nhận là một dân tộc trong số 54 dân tộc tại Việt Nam.

CÁC DÂN TỘC TRÊN ĐẤT NƯỚC VIỆT NAM

BÀI 14

NỘI DUNG BÀI HỌC

I

Thành phần dân tộc theo dân số

II

Thành phần dân tộc theo ngữ hệ

III

Tìm hiểu về đời sống vật chất

III

Tìm hiểu về đời sống tinh thần

THÀNH PHẦN DÂN TỘC THEO DÂN SỐ

I

• Kể tên các dân tộc thiểu số ở việt Nam có số dân trên 1 triệu người và các dân tộc thiểu số có số dân dưới 5 nghìn người.
• Nhận xét về cơ cấu dân số theo dân tộc ở Việt Nam hiện nay.

Đọc thông tin mục 1 kết hợp quan sát Hình 1, 2 và Bảng 1 SGK tr.80, 81 để thực hiện nhiệm vụ:

Hình 1. Bộ tem “Cộng đồng các dân tộc Việt Nam” phát hành năm 2005

Hình 2: Cơ cấu dân số theo dân tộc ở Việt Năm (2019)

Dân tộc Kinh (chiếm khoảng 82,1 triệu người)

• Theo kết quả của cuộc Tổng điều tra dân số năm 2019, tổng số dân Việt Nam là 96,2 triệu người

DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở VIỆT NAM

• Có số dân trên 1 triệu người:

DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở VIỆT NAM

• Có số dân dưới 5 nghìn người:

Bố Y

KẾT LUẬN

Các dân tộc cư trú phân tán và đan xen, đặc biệt ở miền núi phía bắc, các tỉnh Tây Nguyên và đồng bằng sông Cửu Long.

Video về thành phần dân tộc theo dân số

(số liệu tính đến ngày 29-4-2019)

Vòng xòe (dân tộc Lự, Lai Châu, 2020) - Nguyễn Văn Thắng

Nhịp chày trên buôn (dân tộc Ê-đê, Đắk Lắk) - Nguyễn Hồng Quang Phương

Nụ cười Khơ Mú - Nguyễn Hồng Nga

Tết Hà Nhì (xã Y Tý, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai) – Bùi Quốc Sỹ

Phút nghỉ ngơi (dân tộc H'Mông, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, 2018) - Ngô Thanh Bình

Vòng đại Xòe dân tộc Thái sẽ có hơn 1.500 người tham gia biểu diễn. (Ảnh: Trung tâm Văn hóa Thể thao và Truyền thông huyện Than Uyên)

II

THÀNH PHẦN DÂN TỘC THEO NGỮ HỆ

• Trình bày khái niệm ngữ hệ.
• Trình bày việc phân chia tộc người theo ngữ hệ ở Việt Nam.

NGỮ HỆ

Đọc thông tin mục 2 kết hợp quan sát Hình 3 SGK tr.81 để thực hiện nhiệm vụ:

• Là một nhóm các ngôn ngữ có cùng nguồn gốc với nhau. Quan hệ đó được xác định bởi những đặc điểm giống nhau về ngữ pháp, hệ thống từ vị trí cơ bản, âm vị và thanh điệu.
• Ngữ hệ còn được gọi là dòng ngôn ngữ.

Ngữ hệ Thái – Ka-đai

Ngữ hệ là gì?

Có 5 ngữ hệ:

Nam Á

Thái – Ka-đai

Mông – Dao

Nam Đảo

Hán – Tạng

• Việc phân chia tộc người theo ngữ hệ ở Việt Nam: được xếp vào 8 nhóm, thuộc 5 ngữ hệ khác nhau:

III

TÌM HIỂU VỀ ĐỜI SỐNG VẬT CHẤT

1. Hoạt động kinh tế

THẢO

LUẬN

NHÓM

LỊCH

SỬ 10

Đọc thông tin mục 3 kết hợp quan sát Hình 4 – Hình 10 SGK tr.82-86 để thực hiện nhiệm vụ:

a. Nông nghiệp

Chia lớp thành 8 nhóm và thực hiện nhiệm vụ:

Tìm hiểu hoạt động kinh tế nông nghiệp, thủ công nghiệp của các dân tộc ở Việt Nam.

Nhóm 1, 2:

Người Kinh

Kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước được hình thành và phát triển từ rất sớm.

Chăn nuôi gia súc, gia cầm, nuôi trồng thủy sản,... là hoạt động kinh tế phổ biến.

• Hoạt động sản xuất chủ yếu là trồng trọt, chăn nuôi:

Các dân tộc thiểu số

Chuyển sang hình thức canh tác định canh

Trồng nhiều loại cây lương thực và cây ăn quả.

b. Thủ công nghiệp

Chia lớp thành 4 nhóm và thực hiện nhiệm vụ:

Trình bày hoạt động kinh tế thương nghiệp của các dân tộc ở Việt Nam.

Nhóm 3, 4:

Làng gốm Bát Tràng (Hà Nội)

Làng hương Thủy Xuân (Thừa Thiên Huế)

Làng hương Quảng Phú Cầu:

• Vùng Tây Bắc: làm các nghề như dệt thổ cẩm, dệt lanh, chế tác đồ trang sức, làm mộc,...

nghề mộc

nghề làm trang sức

Các dân tộc

Người Kinh

• Phát triển các nghề thủ công như nghề gốm, dệt, đúc đồng, rèn sắt, làm giấy,... từ sớm.
• Một số nghề đạt đến trình độ cao, nhiều làng nghề thủ công có truyền thống lâu đời và nổi tiếng

nghề gốm

nghề đan

nghề rèn

nghề mộc

khảm trai

đúc đồng

• Vùng Tây Nguyên: dân tộc như Mnông, Gia Rai, Ê Đê phát triển các nghề dệt thổ cẩm, mây tre đan, điêu khắc tượng, làm rượu cần,...

nghề gốm

nghề rèn, đúc

Các dân tộc

Làng nghề chằm nón là Thới Tân (Cần Thơ)

Nghề truyền thống làm rượu cần

• Vùng Tây Nam Bộ: các dân tộc Khmer, Chăm giỏi nghề dệt lụa, dệt chiếu, làm gốm,...

nghề dệt

nghề đan

Các dân tộc

Làng gốm Bàu Trúc của đồng bào người Chăm

Làng nghề dệt thổ cẩm Tà Lai, Đồng Nai của hai dân tộc Châu Mạ và S'tiêng

Làng nghề thêu thổ cẩm của người Mông, Dao, Xa Phó (Lào Cai)

Làng nghề dệt lanh thổ cẩm của người Mông ở Lùng Tám, Quản Bạ, Hà Giang

Làng nghề đan lát của người Nùng tại Phương Tiến, Vị Xuyên, Hà Giang

Làng nghề làm trống nêm của người Dao Đỏ ở Sa Pa, Lào Cai

c. Thương nghiệp

Chia lớp thành 4 nhóm và thực hiện nhiệm vụ:

Nêu những nét chính về ăn, mặc, ở trong đời sống của các dân tộc ở Việt Nam.

Nhóm 5, 6:

Người Kinh

Tổ chức các hình thức:

Chợ làng

Chợ huyện

Chợ trong các khu phố

Chợ đầu mối

Họp chợ trên sông

Cư dân Nam Bộ

Hình thành các khu

chợ nổi

Các dân tộc vùng cao

Mông, Dao, Tày, Nùng,...

Họp chợ phiên

• Các cửa hàng tiện lợi, siêu thị, trung tâm thương mại,... xuất hiện khắp mọi miền đất nước.

Người Kinh

Các dân tộc ít người ở Tây Bắc

• Bữa ăn truyền thống thường có các món cơm, canh, rau,...
• Ưa dùng nước mắm, các loại mắm (tôm, tép, cá, cáy,...), cà muối, dưa muối và nhiều loại gia vị.
• Thường ăn xôi, ngô trong bữa ăn hằng ngày.
• Các dịp lễ tết, họ uống rượu cần như một hình thức sinh hoạt văn hóa chung.

2. Đời sống vật chất

a. Ăn, mặc, ở

• Ăn:

Mâm cơm của người Kinh ở ba miền Bắc – Trung – Nam

Mâm cơm của người Dao xã Hồ Thầu. Trong đó nổi bật món ăn "Thịt chuột rừng xào gừng núi"

Dân tộc Lào xã Bản Bo với cá suối nướng và nộm rau sắn, cà gai

Dân tộc Thái xã Bình Lư với xôi 7 màu, thịt treo gác bếp xào rau cải, nộm thịt lợn bản với lá sủng phát

Mâm cơm của dân tộc Lự xã Bản Hon với cá chép nướng, cá bống vùi tro

Đồng bào Mường bày biện mâm cỗ

Những món ăn hấp dẫn của người Nùng

Mâm cơm của đồng bào dân tộc Tày

Ẩm thực của đồng bào dân tộc Dao

Đặc sắc món ăn dân tộc trong ngày Tết của người Ê Đê:

--------------- Còn tiếp ---------------