Giáo án điện tử Lịch sử 10 cánh diều Bài 4: Khái niệm văn minh. Một số nền văn minh phương Đông thời cổ – trung đại (P1)

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC NGÀY HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

• Em hãy trình bày một vài hiểu biết của bản thân về kim tự tháp Kê-ốp.
• Theo em, kim tự tháp Kê-ốp là biểu trưng của nền văn minh nào?

Kim tự tháp Khê-ốp

• Là một trong những cấu trúc lịch sử nổi tiếng nhất trên thế giới.
• Vị trí: ằm ở Ai Cập cổ đại.
• Thời gian xây dựng: khoảng 4 500 năm trước.
• Là một trong bảy kì quan thế giới cổ đại.
• Được xây dựng nhằm chôn cất vua Kê-ốp.
• Được xem là biểu tượng của sức mạnh và vĩ đại của nền văn minh Ai Cập cổ đại.

Bức tượng của Khê-ốp tại bảo tàng Cairo

CHỦ ĐỀ 3:

MỘT SỐ NỀN VĂN MINH THẾ GIỚI THỜI CỔ - TRUNG ĐẠI

BÀI 4:

KHÁI NIỆM VĂN MINH – MỘT SỐ NỀN VĂN MINH PHƯƠNG ĐÔNG THỜI CỔ - TRUNG ĐẠI

NỘI DUNG BÀI HỌC

I

Khái niệm văn minh.

II

Một số nền văn minh phương Đông thời cổ - trung đại

• Thành tựu tiêu biểu của văn minh Ai Cập thời cổ đại.
• Thành tựu tiêu biểu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại.
• Thành tựu tiêu biểu của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

I

KHÁI NIỆM VĂN MINH.

Văn hóa là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử.

Văn minh có mối liên hệ chặt chẽ với văn hóa.

Văn hóa xuất hiện đồng thời cùng với loài người. Ngoài văn hóa vật chất, con người còn sáng tạo ra những giá trị tinh thần. Trên cơ sở nền văn hóa thời nguyên thủy, đến khi xuất hiện nhà nước và chữ viết, loài người tiến vào thời kì văn minh.

Em hãy đọc thông tin mục 1 SGK tr.18, 19 và thực hiện nhiệm vụ:

• Cho biết văn minh là gì?
• Lập bảng so sánh văn hóa và văn minh theo cách hiểu của em.

THẢO LUẬN NHÓM ĐÔI

Nền văn minh Maya (1000 TCN – 1521 SCN)

Nền văn minh Inca (1200 - 1532)

• Là những thành tựu cùng trạng thái tiến bộ về cả vật chất và tinh thần của xã hội loài người.
• Là sự phát triển cao của nền văn hóa.

1. Văn minh

Khái niệm:

Văn minh Ai Cập cổ đại – (3100 TCN)

Văn minh Lưỡng Hà – (4000 - 3500 TCN)

Văn minh Mesoamerica cổ đại – (1200 TCN)

Chữ Nôm được viết trên giấy dó của dân tộc Dao

Chữ viết của dân tộc Chăm trên lá cây Buông, trên vải, trên giấy

Thành phố La Mã cổ đại Thamugadi

Thành phố của đế quốc Byzantine

• Là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử.
• Xuất hiện đồng thời cùng loài người.
• Gồm: giá trị vật chất và tinh thần.

2. Văn hóa

Khái niệm:

Chữ tượng hình của người Ai Cập cổ đại

Kim tự tháp Ai Cập

Ví dụ

Văn minh

ai cập cổ đại

Phát triển các hệ thống nông nghiệp, kiến trúc độc đáo như các đền thờ và kim tự tháp, và hệ thống viết chữ hieroglyphics phức tạp.

Ví dụ

Văn minh

HY LẠP cổ đại

Các thành phố quan trọng như Athens và Sparta là nền tảng phát triển của văn minh phương Tây.

Với nền tảng dân chủ, triết học, nghệ thuật và khoa học, Hy Lạp cổ đại đã có ảnh hưởng sâu rộng đến nền văn minh thế giới.

Em hãy khai thác mục Em có biết – SGK tr.19 để mở rộng kiến thức: Khi nhà nước ra đời, chữ viết xuất hiện, văn hóa có bước phát triển nhảy vọt thì được coi là văn minh. Tuy nhiên, có một số trường hợp không điển hình thì khi nhà nước ra đời nhưng vẫn chưa có chữ viết.

EM CÓ BIẾT?

II

MỘT SỐ NỀN VĂN MINH

PHƯƠNG ĐÔNG THỜI CỔ - TRUNG ĐẠI

Thời cổ đại: hình thành 4 trung tâm văn minh lớn:

Ai Cập

Lưỡng Hà

Ấn Độ

Trung Hoa

Đặc điểm chung: đều hình thành trên lưu vực của các dòng sông lớn.

Nền văn minh Trung Hoa

Nền văn minh Ai Cập

Nền văn minh Lưỡng Hà

Nền văn minh Ấn Độ

Ai Cập cổ đại

Lưỡng Hà cổ đại

Ấn Độ cổ - trung đại

Trung Hoa cổ - trung đại

3200 – 30 TCN

Cuối IV – Giữa I TCN

Giữa III TCN – đầu 1857

Khoảng XXI TCN - 1911

1. Thành tựu tiêu biểu của văn minh thời Ai Cập cổ đại

Văn minh

ai cập cổ đại

Là một trong những nền văn minh ra đời sớm nhất và phát triển rực rỡ.

THÔNG TIN CHUNG

Được hình thành bên dòng sông Nin.

Có những điều kiện thuận lợi về tự nhiên và đạt nhiều thành tựu về kinh tế, chính trị, xã hội, dân cư.

Nhóm 1: Tìm hiểu về thành tựu và ý nghĩa của chữ viết.

Yêu cầu: Em hãy đọc thông tin mục 2a, tư liệu kết hợp quan sát Hình 2 – Hình 5 SGK tr.19, 20 và thực hiện nhiệm vụ:

THẢO

LUẬN

NHÓM

LỊCH

SỬ 10

Nhóm 2: Tìm hiểu về thành tựu và ý nghĩa của Toán học.

Nhóm 3: Tìm hiểu về thành tựu và ý nghĩa của kiến trúc, điêu khắc.

Nhóm 4: Nêu ý nghĩa của những thành tựu văn minh Ai Cập thời cổ đại.

a. Chữ viết

Sáng tạo ra chữ tượng hình mô phỏng vật chất để nói lên ý nghĩa của mình.

Phản ánh trình độ tư duy của cư dân Ai Cập.

Viết trên giấy Pa-pi-rút, khắc trên đá.

Là phương tiện chủ yếu lưu giữ thông tin từ đời này qua đời khác.

Là cơ sở để người đời sau nghiên cứu về văn hóa thời kì cổ đại.

Chữ tượng hình trong lăng mộ vua Seti I, thế kỉ 13 trước Công nguyên

Viên đá Rosetta là chìa khóa để giải mã chữ tượng hình Ai Cập cổ đại

Chữ viết Ai Cập cổ đại

Chữ tượng hình Ai Cập cổ đại trên trần của đại sảnh Hypostyle trong đền Hathor ở Ai Cập.

Sách về cõi chết, viết trên giấy Pa-pi-rút

Giấy cói Edwin Smith , tài liệu phẫu thuật lâu đời nhất còn tồn tại trên thế giới. Được viết bằng chữ viết hieratic ở Ai Cập cổ đại vào khoảng năm 1600 trước Công nguyên

Chữ số Ai Cập cổ đại

b. Toán học

Nghĩ ra phép đếm đến 10.

Giỏi về hình học.

Biểu hiện của tư duy, được sử dụng trong cuộc sống.

Là cơ sở cho nền toán học sau này.

Giấy cói toán học Rhind - một văn bản toán học Ai Cập cổ

Bia đá của công chúa Neferetiabet

c. Kiến trúc, điêu khắc

Xây dựng những công trình đồ sộ: kim tự tháp, tượng Nhân sư,...

Là biểu hiện đỉnh cao của tính chuyên chế.

Phản ánh quan niệm tôn giáo, trình độ tư duy, khả năng sáng tạo của con người và mang tính thẩm mĩ cao

Đại kim tự tháp Giza

Đền Mortuary của vị nữ Pharaoh đầu tiên

Trang trí cột trong đền Karnak

Đền Isis từ Philae

Trang trí trong Lăng mộ của Ramses V và Ramses VI (khoảng năm  1145 TCN) ở Thung lũng các vị vua

Các thành tựu khác như Lịch pháp, Thiên văn học, Văn học, Y học,…

Bản đồ thiên văn học trong mộ Senemut, Triều đại thứ 18

Bản sao một bộ lịch Ai Cập cổ đại.

Phù điêu trần thiên văn từ Dendera, Ai Cập

Đền Osireion ở Abydos cung cấp nhiều thông tin thiên văn.

Giấy cói phẫu thuật Edwin Smith mô tả giải phẫu và phương pháp điều trị y khoa

Giấy cói y khoa Ebers có về kiến ​​thức thảo dược  có niên đại khoảng năm 1550 TCN

Các thành tựu khác như Lịch pháp, Thiên văn học, Văn học, Y học,…

Bức họa bác sĩ Ai Cập cổ đại đang điều trị cho bệnh nhân

Những vật dụng kim loại được cho là dụng cụ phẫu thuật của người Ai Cập cổ, được trưng bày tại bảo tàng Imhotep (Ai Cập)

Để lại cho nhân loại nhiều thành tựu to lớn, rực rỡ.

d. Ý nghĩa:

Là sản phẩm của trí tuệ, của sự lao động sáng tạo

Là những đóng góp trực tiếp của cư dân Ai Cập đối với sự phát triển của nhiều lĩnh vực trong nền văn minh thế giới.

2. Thành tựu tiêu biểu của văn minh Ấn Độ thời cổ - trung đại

Văn minh ẤN ĐỘ

cổ TRUNG - đại

Là một trong những nền văn minh phát triển lâu đời và phát triển rực rỡ.

THÔNG TIN CHUNG

Là cơ sở quan trọng đối với sự hình thành và phát triển của văn minh Ấn Độ.

Sông Ấn và sông Hằng tạo ra những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của kinh tế, chính trị, xã hội, dân cư.

Nhóm 1: Tìm hiểu về chữ viết, văn học.

Nhóm 2: Tìm hiểu về kiến trúc, điêu khắc.

Nhóm 3: Tìm hiểu về toán học.

Nhóm 4: Tìm hiểu về tôn giáo.

Yêu cầu: Em hãy đọc thông tin mục 2b, tư liệu, quan sát Hình 6 – Hình 8 SGK tr.21, 22 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

--------------- Còn tiếp ---------------