Giáo án KHTN 9 kết nối bài 43: Nguyên phân và giảm phân

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nêu một số ví dụ về quá trình nguyên phân trong thực tiễn:

                   a)                                 b) 

Sinh trưởng ở sinh vật (a) và tái tạo da, làm lành vết thương (b)     

- GV dẫn dắt HS tìm hiểu về quá trình nguyên phân.

- GV chia lớp thành các nhóm, mỗi nhóm 3 – 5 HS.

- GV yêu cầu các nhóm tìm hiểu thông tin mục I, quan sát Hình 43.1, kết hợp video về quá trình nguyên phân (1:10 - 2:58), thảo luận thực hiện Hoạt động SGK tr.186 - 187: 

Đọc thông tin trên kết hợp quan sát Hình 43.1, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Cho biết từ một tế bào mẹ, qua một lần nguyên phân tạo ra bao nhiêu tế bào con.

2. So sánh bộ NST ở các tế bào con với bộ NST ở tế bào mẹ.

3. Cho biết nguyên phân là gì.

- Sau khi hình thành về khái niệm nguyên phân, GV đặt câu hỏi: Nguyên phân diễn ra ở những tế bào nào? Từ một tế bào mẹ tạo ra hai tế bào con trải qua những giai đoạn nào?

- GV dẫn dắt HS tìm hiểu nội dung mục I.2: Bộ NST giống nhau ở các tế bào con hình thành sau nguyên phân có ý nghĩa gì về mặt di truyền?

- Để củng cố kiến thức, GV yêu cầu cá nhân HS trả lời Câu hỏi và bài tập SGK tr.187: Nêu thêm ví dụ về nguyên phân mà em biết. 

- GV yêu cầu HS chốt câu trả lời chính xác cho câu hỏi Khởi động SGK tr.186.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS thảo luận, quan sát hình ảnh, video và thực hiện nhiệm vụ.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời nhóm đại diện trình bày kết quả thảo luận.

- GV mời HS xung phong trả lời câu hỏi Khởi động SGK tr.186: Thông qua nguyên phân, kết hợp với sự biệt hóa tế bào đã hình thành các mô, cơ quan, hệ cơ quan tạo nên một cơ thể gà con hoàn chỉnh gồm hàng tỉ tế bào.

- Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của các nhóm HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức, yêu cầu HS ghi chép.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo. 

I. Nguyên phân

1. Khái niệm nguyên phân

- Xảy ra ở hầu hết tế bào sinh dưỡng và tế bào sinh sản đang ở giai đoạn sinh trưởng.

- Quá trình nguyên phân diễn ra qua hai giai đoạn: 

+ Phân chia nhân: kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối.

+ Phân chia tế bào chất: diễn ra đồng thời với kì cuối của phân chia nhân.

- Kết quả của quá trình nguyên phân: 

Từ một tế bào mẹ tạo ra hai tế bào con có bộ NST giống nhau và giống tế bào mẹ.

→ Khái niệm: Nguyên phân là hình thức phân chia tế bào mà trong đó các tế bào con được tạo ra có bộ NST giống nhau và giống tế bào mẹ ban đầu.

- Ví dụ: 

Nguyên phân diễn ra mạnh ở đỉnh chồi và đỉnh rễ là cây cao lên, rễ dài ra

Đuôi tái sinh nhờ quá trình nguyên phân ở thạch sùng

2. Ý nghĩa di truyền học của nguyên phân

- Đối với cơ thể đa bào:

+ Đảm bảo duy trì ổn định vật chất di truyền qua các thế hệ tế bào.

+ Cơ sở của quá trình sinh trưởng và phát triển.

+ Cơ sở của sinh sản vô tính.

  Sinh sản ở thủy tức        Giâm cành

- Đối với cơ thể đơn bào nhân thực, nguyên phân là hình thức sinh sản tạo ra cá thể mới.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nêu một số ví dụ về quá trình giảm phân trong thực tiễn: Sự hình thành tinh trùng và trứng ở người khi đến tuổi dậy thì

- GV chia lớp thành các nhóm, mỗi nhóm 6 - 8 HS. 

- GV sử dụng kĩ thuật dạy học theo trạm, yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ như sau:

+ Trạm 1. Khái niệm giảm phân: Đọc mục II.1, quan sát Hình 43.2, kết hợp video về quá trình giảm phân và tìm hiểu về khái niệm và kết quả của quá trình giảm phân.

+ Trạm 2. Ý nghĩa di truyền học của giảm phân: Đọc mục II.2, quan sát Hình 43.3 kết hợp kiến thức đã học, tìm hiểu về ý nghĩa di truyền học của giảm phân.

- Các nhóm thực hiện nhiệm theo thứ tự từ trạm 1 → trạm 2 và thảo luận hoàn thành Phiếu học tập số 1 (Đính kèm dưới hoạt động).

- Sau khi HS trình bày Phiếu học tập số 1, GV yêu cầu HS khái quát kiến thức về khái niệm, kết quả và ý nghĩa di truyền học của giảm phân.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS đọc hiểu mục II tr.187 - 188 SGK, thực hiện nhiệm vụ được giao.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời một số nhóm đại diện trình bày Phiếu học tập số 1 (Đính kèm dưới hoạt động).

- HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét kết quả thảo luận của HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép. 

- GV dẫn dắt sang hoạt động tiếp theo.

II. Giảm phân

1. Khái niệm giảm phân

- Xảy ra ở các tế bào sinh dục giai đoạn chín.

- Quá trình giảm phân gồm hai phần phân chia tế bào kế tiếp nhau (giảm phân I và giảm phân II).

- NST chỉ nhân đổi một lần trước khi tế bào bước vào giảm phân I.

- Kết quả của quá trình giảm phân: từ một tế bào mẹ tạo ra bốn tế bào con có số lượng NST giảm đi một nửa.

→ Khái niệm: Giảm phân là hình thức phân bào diễn ra ở các tế bào tham gia sinh sản hữu tính, từ một tế bào mẹ tạo ra bốn tế bào con có số lượng NST giảm đi một nửa, các tế bào con chứa tổ hợp NST khác nhau.

- Ví dụ:

Hình thành giao tử ở cây thông

2. Ý nghĩa di truyền học của giảm phân

- Giảm phân kết hợp với thụ tinh giúp duy trì ổn định bộ NST của loài.

- Giảm phân tạo ra các giao tử chứa tổ hợp NST khác nhau nên trong thụ tinh, các giao tử đực và cái kết hợp với nhau một cách ngẫu nhiên tạo ra các biến dị tổ hợp. 

- Sự đa dạng về kiểu gene và kiểu hình cung cấp nguồn biến dị di truyền phong phú cho quần thể sinh vật.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: Giảm phân

Câu 1: Quan sát Hình 43.2 và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Cho biết từ một tế bào mẹ, qua giảm phân tạo ra bao nhiêu tế bào con.

2. So sánh bộ NST ở các tế bào con so với bộ NST ở tế bào mẹ.

3. Bộ NST ở trạng thái đơn hay trạng thái kép khi kết thúc giảm phân I và khi kết thúc giảm phân II?

4. Cấu trúc các NST ở trong các tế bào con khi kết thúc giảm phân có giống nhau không?

3. Cho biết giảm phân là gì.

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

Câu 2: Nêu thêm ví dụ về giảm phân mà em biết.

……………………………………………………………………………………………

Câu 3: Quan sát Hình 43.3 kết hợp kiến thức đã học, trả lời các câu hỏi sau:

1. Thế hệ F₁ có bao nhiêu loại kiểu gene và kiểu hình mới được tạo thành do tổ hợp lại các allele của bố mẹ?

2. Những quá trình nào đã làm xuất hiện các biến dị tổ hợp ở phép lai này? Giải thích.

……………………………………………………………………………………………..