HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành các nhóm nhỏ, mỗi nhóm 3 - 4 HS.

- GV yêu cầu các nhóm thảo luận trả lời câu hỏi Hoạt động tr.159 SGK:

Một cặp vợ chồng đều có tóc xoăn, người con thứ nhất của họ có tóc xoăn, đây là một ví dụ về hiện tượng di truyền; người con thứ hai của họ có tóc thẳng, đây là một ví dụ về hiện tượng biến dị.

Đọc thông tin trên và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Cho biết di truyền và biến dị là gì?

2. Lấy thêm ví dụ về hiện tượng di truyền và biến dị trong thực tế.

- GV giới thiệu về khái quát về lĩnh vực di truyền học và một số ứng dụng:

+ Kĩ thuật nhân bản vô tính để tạo cừu Dolly:

+ Dự án giải mã hệ gene người:

- GV yêu cầu HS đọc hiểu mục I và trả lời câu hỏi: Yếu tố nào quy định hiện tượng di truyền và biến dị?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS thảo luận, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện nhóm xung phong trả lời câu hỏi.

- Các HS nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của các nhóm HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép vào vở.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo.

I. Di truyền và biến dị

- Di truyền là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu.

Ví dụ: Bố tóc đen, mẹ tóc đen → con cũng tóc đen.

Bố mắt xanh, mẹ mắt xanh → con cũng mắt xanh.

- Biến dị là hiện tượng con sinh ra có các đặc điểm khác nhau và khác bố mẹ.

Ví dụ: bố da đen, tóc đen; mẹ da đen, mẹ tóc đen → con da trắng, tóc vàng.

- Di truyền học là khoa học nghiên cứu về tính di truyền và biến dị ở các sinh vật.

- Hiện tượng di truyền và biến dị do nhân tố di truyền nằm trong tế bào (sau này gọi là gene) quy định, do đó, gene được xem là trung tâm của di truyền học.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV sử dụng kĩ thuật dạy học theo trạm, tổ chức cho các nhóm HS tiếp tục hoạt động.

- GV yêu cầu các nhóm đọc hiểu mục II, quan sát video và hình 36.1, thực hiện nhiệm vụ từ trạm 1 → trạm 3:

+ Trạm 1: Đọc hiểu mục II.1 tr.159 - 160, quan sát video và trả lời câu 1 Phiếu học tập.

+ Trạm 2: Đọc hiểu mục II.1 tr.160, quan sát video và hình 36.1, trả lời câu 2, 3 Phiếu học tập.

+ Trạm 3: Đọc hiểu mục II.2 tr.160 và trả lời câu 4 Phiếu học tập.

(Video giới thiệu về Mendel và quy luật di truyền: https://youtu.be/HjEtKfpkxN4).

- GV củng cố kiến thức, yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Tại sao Mendel lại chọn các cặp tính trạng tương phản khi thực hiện phép lai?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS đọc hiểu mục II tr.159 - 160 SGK, quan sát video và hình 36.1, thực hiện nhiệm vụ được giao.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- Đại diện một số nhóm trình bày kết quả thảo luận (Đính kèm dưới hoạt động).

- HS xung phong trả lời câu hỏi củng cố: Để thuận tiện cho việc theo dõi sự di truyền của từng cặp tính trạng qua các thế hệ.

- HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét kết quả thảo luận của HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức, yêu cầu HS ghi chép vào vở.

- GV dẫn dắt sang hoạt động tiếp theo.

II. Mendel - người đặt nền móng cho di truyền học

1. Thí nghiệm của Mendel

- Grego Johann Mendel (1822 - 1884) là người đầu tiên vận dụng phương pháp khoa học vào việc nghiên cứu di truyền.

- Đối tượng nghiên cứu: đậu hà lan (Pisum sativum).

- Các bước tiến hành thí nghiệm về tính trạng màu hoa ở cây đậu hà lan:

Bước 1: Lai hoa tím thuần chủng với hoa trắng thuần chủng.

Bước 2: F₁ tạo thành tiếp tục tự thụ phấn để cho ra F₂.

- Kết quả thí nghiệm: F₂ thu được cả cây hoa tím và cây hoa trắng với tỉ lệ 3 hoa tím : 1 hoa trắng.

2. Ý tưởng của Mendel về nhân tố di truyền

- Ý tưởng về nhân tố di truyền của Mendel là cơ sở cho những nghiên cứu về gene sau này.

Ví dụ: Chữa chứng rối loạn di truyền bằng liệu pháp gene.

PHIẾU HỌC TẬP: Mendel - người đặt nền móng cho di truyền học

Câu 1. Hãy giới thiệu khái quát về nhà khoa học Grego Johann Mendel. Vì sao ông Mendel lựa chọn đậu hà lan (Pisum sativum) làm đối tượng nghiên cứu?

................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................

Câu 2. Quan sát thí nghiệm trong Hình 36.1 và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Trình bày các bước tiến hành và kết quả thí nghiệm.

2. Ở thế hệ F₁ và F₂ có xuất hiện dạng màu hoa pha trộn giữa hoa tím và hoa trắng hay không? Yếu tố quy định tính trạng hoa trắng (ở thế hệ P) có biến mất trong phép lai không?

................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ ................................................................................................................................

Câu 3. Thế nào là nhân tố di truyền? Hãy chỉ ra tính trạng tương phản, tính trạng trội, tính trạng lặn trong phép lai của Mendel.

............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................

Câu 4. Vì sao ý tưởng của Mendel về nhân tố di truyền là cơ sở cho việc nghiên cứu về gene sau này?

............................................................................................................................... ...............................................................................................................................

PHIẾU HỌC TẬP: Mendel - người đặt nền móng cho di truyền học

Câu 1. Hãy giới thiệu khái quát về nhà khoa học Grego Johann Mendel. Vì sao ông Mendel lựa chọn đậu hà lan (Pisum sativum) làm đối tượng nghiên cứu?

- Grego Johann Mendel (1822 - 1884) là người đầu tiên vận dụng phương pháp khoa học vào việc nghiên cứu di truyền.

- Mendel lựa chọn đối tượng nghiên cứu là cây đậu hà lan vì có các đặc điểm phù hợp với phương pháp nghiên cứu như tự thụ phấn nghiêm ngặt; thời gian sinh trưởng, phát triển ngắn; có nhiều cặp tính trạng tương phản dễ nhận biết,...

Câu 2. Quan sát thí nghiệm trong Hình 36.1 và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Trình bày các bước tiến hành và kết quả thí nghiệm.

2. Ở thế hệ F₁ và F₂ có xuất hiện dạng màu hoa pha trộn giữa hoa tím và hoa trắng hay không? Yếu tố quy định tính trạng hoa trắng (ở thế hệ P) có biến mất trong phép lai không?

1. Các bước tiến hành thí nghiệm:

Bước 1: Lai hoa tím thuần chủng với hoa trắng thuần chủng.

Bước 2: F₁ tạo thành tiếp tục tự thụ phấn để cho ra F₂.

* Kết quả thí nghiệm: F₂ thu được cả cây hoa tím và cây hoa trắng với tỉ lệ 3 hoa tím : 1 hoa trắng.

2. Không xuất hiện dạng màu hoa pha trộn giữa hoa tím và hoa trắng ở thế hệ F₁ và F₂.

- Yếu tố quy định tính trạng hoa trắng (ở thế hệ P) không biến mất trong phép lai, vì đời F₂ vẫn xuất hiện hoa trắng.

Câu 3. Thế nào là nhân tố di truyền? Hãy chỉ ra tính trạng tương phản, tính trạng trội, tính trạng lặn trong phép lai của Mendel.

- Mỗi tính trạng do cặp nhân tố di truyền quy định (sau này gọi là gene), mỗi nhân tố di truyền là một allele, các nhân tố di truyền không hòa trộn vào nhau.

- Trong phép lai của Mendel:

+ Tính trạng tương phản là hoa tím × hoa trắng.

+ Tính trạng trội là hoa tím.

+ Tính trạng lặn là hoa trắng.

Câu 4. Vì sao ý tưởng của Mendel về nhân tố di truyền là cơ sở cho việc nghiên cứu về gene sau này?

Vì Mendel cho rằng đơn vị quy định sự di truyền của một tính trạng tồn tại thành từng cặp, gọi là cặp nhân tố di truyền (ngày nay gọi là cặp gene hay cặp allele, kí hiệu bằng cùng một chữ cái); các nhân tố di truyền không pha trộn vào nhau.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổ chức cho các nhóm tiếp tục hoạt động.

- GV yêu cầu HS đọc hiểu mục III tr.160 - 161 SGK và thực hiện các nhiệm vụ sau:

Nhiệm vụ 1: Vẽ sơ đồ tư duy về một số thuật ngữ dùng trong nghiên cứu di truyền. Lấy ví dụ về tính trạng, tính trạng tương phản, kiểu hình, kiểu gene ở đậu hà lan.

Nhiệm vụ 2: Trả lời câu hỏi tr.161 SGK

Ở đậu hà lan, tiến hành nghiên cứu giữa các cá thể thuần chủng thân cao và thân thấp. F₁ thu được 100% cây thân cao. F₂ thu được cả cây thân cao và cây thân thấp với tỉ lệ 3 cây thân cao : 1 cây thân thấp.

1. Hãy sử dụng các kí hiệu và thuật ngữ để mô tả thí nghiệm trên bằng sơ đồ lai.

2. Dự đoán tính trạng trội, tính trạng lặn trong phép lai trên.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS đọc hiểu mục III tr.160 - 161 và thực hiện nhiệm vụ.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 - 2 nhóm đại diện trình bày kết quả thảo luận.

Nhiệm vụ 1:  Sơ đồ tư duy - cột DKSP.

Nhiệm vụ 2 (Đính kèm dưới hoạt động). 

- HS các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo.

III. Một số thuật ngữ và kí hiệu dùng trong nghiên cứu di truyền

1. Một số thuật ngữ

Ví dụ: ở đậu hà lan

- Tính trạng: màu hoa, màu hạt, hình dạng hạt,...

- Tính trạng tương phản: hoa tím - hoa trắng, hạt xanh - hạt vàng, hạt trơn - hạt nhăn, thân cao - thân thấp,...

- Kiểu hình: cây hoa tím, thân cao, hạt vàng, nhăn;...

- Kiểu gene: hoa tím - AA, Aa; hoa trắng - aa;...

2. Một số kí hiệu

- P: cặp bố mẹ thế hệ xuất phát.

- ×: kí hiệu phép lai.

- G: giao tử.

- ♀: con cái, ♂: con đực.

- F: thế hệ con, F₁: thế hệ con lai đời thứ nhất, F₂: thế hệ con sinh ra từ F₁ tự thụ phấn hoặc giao phấn giữa các cá thể F₁,...

Gợi ý trả lời câu hỏi tr.161 SGK:

1. Sơ đồ lai:

P_tc:                     Cây thân cao          ×           Cây thân thấp

F₁:                                       100% cây thân cao

F₂:                              3 cây thân cao: 1 cây thân thấp

2. Tính trạng trội là cây thân cao, tính trạng lặn là cây thân thấp.