Giáo án KHTN 9 kết nối bài 49: Khái niệm tiến hóa và các hình thức chọn lọc

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS quan sát Hình 49.1, thảo luận cặp đôi thực hiện Hoạt động SGK tr.211 - 212: Quan sát Hình 49.1, thực hiện các yêu cầu sau:

1. Nhận xét sự thay đổi kích thước và hình thái xương chi ở ngựa qua thời gian.

2. Những thay đổi đó phù hợp với nơi sống và cách di chuyển của ngựa như thế nào?

- Trên cơ sở đó, GV rút ra nhận xét: Sự thay đổi các đặc tính của ngựa qua thời gian để phù hợp với điều kiện sống của chúng được gọi là tiến hóa.

- GV yêu cầu HS tìm hiểu thông tin mục I và phát biểu khái niệm tiến hóa.

- GV mở rộng, kết nối lại kiến thức đã học về di truyền và biến dị: Di truyền giúp đạt các đặc tính của sinh vật từ thế hệ này sang thế hệ khác, giúp giữ lại các đặc trưng của cá thể, của loài. Bên cạnh đo, biến dị là những sai khác giữa các cá thể, các sai khác này có ý nghĩa như thế nào đối với sinh vật? 

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tìm hiểu thông tin mục I, quan sát Hình 49.1 và thực hiện nhiệm vụ.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện nhóm HS trả lời câu hỏi Hoạt động SGK tr.212: 

1. Qua thời gian, ngựa có kích thước lớn hơn, xương chi từ bốn ngón tiêu giảm còn một ngón.

2. Kích thước cơ thể và xương chi của ngựa thay đổi theo thời gian phù hợp với môi trường sống. Với môi trường sống là thảo nguyên rộng lớn, các cá thể ngựa có kích thước lớn hơn và chạy nhanh hơn sẽ thích nghi hơn. Sự thay đổi của ngựa hướng đến việc phi bước dài, sau nhiều thế hệ và thời gian, xương chi của ngựa chỉ còn một ngón thay vì nhiều ngón để tiếp xúc.

- HS xung phong trả lời câu hỏi mở rộng: Biến dị làm đa dạng đặc tính của sinh vật, giúp sinh vật thích nghi với môi trường.

- Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của các nhóm HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức, yêu cầu HS ghi chép.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo. 

I. Khái niệm tiến hóa

- Tiến hóa sinh học là quá trình thay đổi các đặc tính di truyền của quần thể sinh vật qua các thế hệ nối tiếp nhau theo thời gian.

- Ví dụ:

Sự tiến hóa ở người

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành các nhóm, mỗi nhóm 3 - 4 HS.

- GV yêu cầu nhóm HS tìm hiểu thông tin mục II SGK tr.212 và hoàn thành Phiếu học tập số 1 (Đính kèm dưới hoạt động).

- Trên cơ sở đó, GV yêu cầu HS rút ra khái niệm chọn lọc nhân tạo và nêu thêm ví dụ về chọn lọc nhân tạo trong đời sống hàng ngày.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS đọc hiểu mục II tr.212 SGK, thực hiện nhiệm vụ được giao.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện nhóm HS trình bày Phiếu học tập số 1 (Đính kèm dưới hoạt động).

- HS xung phong trả lời câu hỏi.

- HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét kết quả thảo luận của HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép. 

- GV dẫn dắt sang hoạt động tiếp theo.

II. Chọn lọc nhân tạo

- Chọn lọc nhân tạo là phương pháp con người sử dụng nguyên lí tiến hóa nhằm tạo ra các giống vật nuôi, cây trồng, các chủng vi sinh vật phù hợp với nhu cầu cụ thể của con người.

- Ví dụ:

Chọn lọc do con người tiến hành ở một số giống chó

Thông tin bổ sung

* Trong một quần thể vật nuôi hay cây trồng, các biến dị có thể có lợi hoặc bất lợi đối với con người, do đó sự chọn lọc nhân tạo diễn ra theo hướng vừa đào thải biến dị bất lợi, vừa tích lũy biến dị có lợi phù hợp với nhu cầu của con người. Sự chọn lọc của con người đáp ứng mục đích của con người đôi khi mang lại bất lợi cho sinh vật.

* Chọn lọc nhân tạo là nhân tố chính quy định chiều hướng và tốc độ thay đổi các giống vật nuôi, cây trồng. Cơ chế này giải thích vì sao giống vật nuôi, cây trồng đa dạng và phù hợp với nhu cầu nhất định của con người.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Tìm hiểu về chọn lọc nhân tạo

Câu 1. Trong Hình 49.2, cây nào là nguồn gốc của các loại rau cải phổ biến ngày nay? Tại sao lại có nhiều rau cải như ngày nay?

……………………………………………………

Câu 2. Mục đích chọn lọc của con người ở đối tượng trong Hình 49.3 là gì?

……………………………………………………

Câu 3. Kể tên ba loại cây trồng cũng đã được chọn lọc nhân tạo làm thực phẩm mà em biết.

……………………………………………………

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Tìm hiểu về chọn lọc nhân tạo

Câu 1. Trong Hình 49.2, cây nào là nguồn gốc của các loại rau cải phổ biến ngày nay? Tại sao lại có nhiều rau cải như ngày nay?

Nguồn gốc của các loại rau cải phổ biến ngày nay là cây mù tạc hoang dại. Con người chọn lọc theo nhiều hướng khác nhau (chọn lá, chọn hoa,...), phù hợp mục đích của con người đã tạo ra nhiều loại rau cải như ngày nay.

Câu 2. Mục đích chọn lọc của con người ở đối tượng trong Hình 49.3 là gì?

Ở hình 49.3, con người chọn lọc gà thịt với mục đích nâng cao khối lượng gà.

Câu 3. Kể tên ba loại cây trồng cũng đã được chọn lọc nhân tạo làm thực phẩm mà em biết.

Chọn lọc giống gà siêu trứng từ giống gà rừng, chọn lọc các giống ngô từ cỏ teosinte, chọn lọc lúa gạo từ giống lúa hoang,...