Giáo án KHTN 9 kết nối bài 42: Nhiễm sắc thể và bộ nhiễm sắc thể

M

Ã

D

I

T

R

U

Y

Ề

N

A

M

I

N

O

A

C

I

D

A

L

L

E

L

E

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV sử dụng kĩ thuật mảnh ghép, tổ chức hoạt động cho HS tìm hiểu về nhiễm sắc thể.

* GĐ 1: Hình thành nhóm chuyên gia

- GV chia lớp thành 3 nhóm chuyên gia, mỗi nhóm chuyên gia chia thành các nhóm nhỏ (mỗi nhóm 3 - 5 HS) thực hiện nhiệm vụ như sau:

Nhóm chuyên gia 1: Đọc hiểu nội dung mục I.1, quan sát Hình 42.1, trả lời câu 1 Phiếu học tập số 1.

Nhóm chuyên gia 2: Đọc hiểu nội dung mục I.2a, quan sát Hình 42.2 và 42.3, trả lời câu 2 Phiếu học tập số 1.

Nhóm chuyên gia 3: Đọc hiểu nội dung mục I.2b, quan sát Hình 42.4, trả lời câu 3 Phiếu học tập số 1.

* GĐ 2: Hình thành nhóm mảnh ghép

- GV tiến hành tạo nhóm mới từ ba nhóm chuyên gia, sao cho mỗi nhóm có 3 - 4 HS.

- GV yêu cầu thành viên các nhóm mảnh ghép thảo luận, chia sẻ thông tin để hoàn thành Phiếu học tập số 1 vào bảng nhóm.

- Để củng cố kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi sau: 

1. (Câu hỏi phần khởi động) Các nghiên cứu khoa học công bố gần đây cho thấy hệ gene của người gồm nhiều phân tử DNA kích thước lớn, cấu tạo từ khoảng 3 tỉ cặp nucleotide và có tổng chiều dài lên tới hàng mét. Bằng cách nào, với tổng kích thước DNA lớn như vậy có thể sắp xếp ở trong nhân có đường kính chỉ 5μm?

2. Vì sao cần quan sát NST ở kì giữa của quá trình phân bào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV, đọc hiểu nội dung mục I, quan sát Hình 42.1 - 42.4 SGK tr.181 - 182 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện một số nhóm mảnh ghép trình bày kết quả thảo luận của nhóm (Đính kèm dưới Hoạt động 1).

- GV mời một số HS trả lời câu hỏi củng cố: 

1. Mỗi NST kép gồm hai chromatid chị em gắn với nhau ở tâm động.

+ Mỗi chromatid gồm một phân tử DNA liên kết với nhiều phân tử protein histone tạo thành sợi nhiễm sắc, sợi nhiễm sắc được cuộn xoắn qua nhiều mức độ khác nhau tạo nên NST.

→ Nhờ cách cấu trúc đặc biệt mà phân tử DNA có kích thước lớn, mang nhiều gene được “đóng gói” bên trong mỗi NST và nằm gọn trong nhân tế bào.

2. Vì khi đó các NST ở trạng thái kép và đóng xoắn cực đại → Thể hiện hình dạng đặc trưng của NST.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của các nhóm HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức và yêu cầu HS ghi chép vào vở.

- GV kết luận: 

+ NST là cấu trúc mang gene nằm trong nhân tế bào, là cơ sở vật chất chủ yếu của tính di truyền ở cấp độ tế bào của sinh vật nhân thực. 

+ NST được cấu tạo bởi chất nhiễm sắc. Mỗi NST đơn chứa một phân tử DNA và nhiều phân tử histone. Khi DNA tái bản, NST đơn biến đổi thành NST kép. 

+ Trong nhân tế bào, NST là cấu trúc mang gene, các gene sắp xếp theo chiều dọc trên NST.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo. 

I. Nhiễm sắc thể

1. Khái niệm nhiễm sắc thể

- NST là cấu trúc mang gene nằm trong nhân tế bào, là cơ sở vật chất chủ yếu của tính di truyền ở cấp độ tế bào của sinh vật nhân thực.

2. Hình dạng và cấu trúc của nhiễm sắc thể

a) Hình dạng nhiễm sắc thể

- Hình dạng NST được quan sát ở kì giữa của quá trình phân bào.

- NST thường có dạng hình que, hình chữ V, hình chữ X hoặc hình hạt,...

- Mỗi NST kép gồm hai chromatid (nhiễm sắc tử) chị em, gắn với nhau ở tâm động.

- Tâm động giúp NST gắn vào thoi phân bào khi tế bào phân chia.

- Vị trí của tâm động: ở giữa (tâm cân) hoặc đầu mút (tâm mút) hoặc ở các vị trí còn lại của NST (tâm lệch).

- Ở các NST tâm lệch, tâm động là điểm giới hạn giữa một bên cánh ngắn và một bên cánh dài của NST đó.

b) Cấu trúc nhiễm sắc thể

- NST được cấu tạo bởi chất nhiễm sắc, bao gồm DNA và protein histone.

- Mỗi NST đơn chứa một phân tử DNA và nhiều phân tử protein histone.

- Sợi nhiễm sắc được cuộn xoắn qua nhiều mức độ khác nhau tạo nên NST.

- Khi DNA tái bản, NST đơn biến đổi thành NST kép.

- Trong nhân tế bào, NST là cấu trúc mang gene, các gene sắp xếp theo chiều dọc trên NST.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: Nhiễm sắc thể

Câu 1. Đọc thông tin trên kết hợp quan sát Hình 42.1, trả lời các câu hỏi sau:

1. NST phân bố ở đâu trong tế bào?

.................................................................................................................... 

2. Nêu khái niệm NST.

.................................................................................................................... 

Câu 2. 

1. Mô tả hình dạng và gọi tên vị trí tâm động của mỗi NST trong Hình 42.2a, b, c, d.

.................................................................................................................... 

2. Các vị trí A, B, C ở Hình 42.2d tương ứng với những bộ phận nào của NST?

.................................................................................................................... 

Câu 3. 

1. Mỗi NST trong tế bào ở Hình 42.2 chứa bao nhiêu phân tử DNA?

.................................................................................................................... 

2. Các gene được sắp xếp như thế nào trên NST?

.................................................................................................................... 

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: Nhiễm sắc thể

Câu 1. Đọc thông tin trên kết hợp quan sát Hình 42.1, trả lời các câu hỏi sau:

1. NST phân bố ở đâu trong tế bào?

- NST phân bố trong nhân tế bào.

2. Nêu khái niệm NST.

- NST là cấu trúc mang gene nằm trong nhân tế bào, là cơ sở vật chất chủ yếu của tính di truyền ở cấp độ tế bào của sinh vật nhân thực.

Câu 2. 

1. Mô tả hình dạng và gọi tên vị trí tâm động của mỗi NST trong Hình 42.2a, b, c, d.

- Hình 42.2a: NST dạng hình que, tâm mút.

- Hình 42.2b: NST dạng hình chữ V, tâm mút.

- Hình 42.2c: NST dạng hình hạt, tâm cân.

- Hình 42.2d: NST dạng hình chữ X, tâm lệch.

2. Các vị trí A, B, C ở Hình 42.2d tương ứng với những bộ phận nào của NST?

A - Cánh ngắn; B - Tâm động; C - Cánh dài.

Câu 3. 

1. Mỗi NST trong tế bào ở Hình 42.2 chứa bao nhiêu phân tử DNA?

- Mỗi NST trong tế bào chứa một phân tử DNA.

2. Các gene được sắp xếp như thế nào trên NST?

- Các gene được sắp xếp theo chiều dọc trên NST.