Giáo án KHTN 9 kết nối bài 45: Di truyền liên kết

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV sử dụng kĩ thuật dạy học theo trạm, chia lớp thành các nhóm, mỗi nhóm 6 - 8 HS. 

- Tại mỗi trạm, GV yêu cầu nhiệm vụ như sau:

Trạm 1. Tìm hiểu thí nghiệm của Morgan:  HS quan sát thí nghiệm của Morgan mục I.1, thảo luận và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

Trạm 2. Giải thích thí nghiệm: HS tìm hiểu thông tin mục I.2, quan sát Hình 45.1, thảo luận và hoàn thành Phiếu học tập số 2. 

-   Để củng cố kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi sau: Tại sao không xuất hiện thêm kiểu hình thân xám, cánh cụt và kiểu hình thân đen, cánh dài?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Nhóm HS thảo luận, quan sát hình ảnh và thực hiện nhiệm vụ theo thứ tự trạm 1 → trạm 2.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời nhóm đại diện trình bày kết quả thảo luận (Đính kèm dưới hoạt động).

- HS xung phong trả lời câu hỏi củng cố: Tính trạng thân xám luôn di truyền cùng cánh dài, tính trạng thân đen luôn di truyền cùng cánh cụt, hai cặp gene quy định hai tính trạng này không phân li độc lập, nghĩa là hai cặp gene này cùng nằm trên một cặp NST tương đồng và di truyền cùng nhau.

- Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá câu trả lời của các nhóm HS, thái độ làm việc của HS trong nhóm.

- GV chuẩn kiến thức, yêu cầu HS ghi chép.

- GV chuyển sang hoạt động tiếp theo. 

I. Quy luật di truyền liên kết

1. Thí nghiệm của Morgan

- Đối tượng nghiên cứu: ruồi giấm.

- Cách tiến hành và kết quả thí nghiệm:

2. Giải thích thí nghiệm

- P thuần chủng, F₁ thu được 100% ruồi thân xám, cánh dài.

→ Thân xám, cánh dài là tính trạng trội; thân đen, cánh cụt là tính trạng lặn.

- Tỉ lệ kiểu hình ở phép lai phân tích là 1 : 1 → tính trạng màu thân và chiều dài không di truyền theo quy luật phân li độc lập.

- Tính trạng thân xám luôn đi cùng tính trạng cánh dài, tính trạng thân đen luôn đi cùng với tính trạng cánh cụt → hai gene quy định tính trạng này cùng nằm trên một cặp NST tương đồng và di truyền cùng nhau.

- Hai cặp gene quy định tính trạng màu thân và chiều dài cánh di truyền theo quy luật liên kết gene.

→ Khái niệm: Di truyền liên kết là hiện tượng các gene quy định các tính trạng cùng nằm trên một NST có xu hướng di truyền cùng nhau trong quá trình giảm phân.

- Di truyền phân li độc lập làm xuất hiện các biến dị tổ hợp, tạo ra sự đa dạng cho sinh giới, còn di truyền liên kết hạn chế biến dị tổ hợp, đảm bảo cho sự di truyền bền vững của nhóm tính trạng.

Thông tin bổ sung

1. Đối tượng nghiên cứu của Morgan

Hiện tượng di truyền liên kết do nhà di truyền học nổi tiếng người Mĩ là Thomas Hunt Morgan phát hiện đầu tiên trên ruồi giấm vào năm 1910. Morgan lựa chọn ruồi giấm là đối tượng nghiên cứu di truyền vì dễ nuôi trong ống nghiệm, số lượng con lớn, vòng đời ngắn (từ 10 đến 14 ngày đã cho 1 thế hệ), có nhiều biến dị dễ quan sát, số lượng NST ít (2n = 8).

2. Sự di truyền liên kết

Trong tế bào, số lượng NST ít trong khi số lượng gene rất nhiều, do đó mỗi NST chứa rất nhiều gene. Khi hai hay nhiều gene nằm trên một NST di truyền cùng nhau gọi là sự di truyền liên kết. Các gene có thể liên kết với nhau trên NST thường hoặc NST giới tính. Di truyền liên kết giới tính là sự di truyền của gene nằm trên NST giới tính; còn di truyền liên kết là hai hoặc nhiều gene trên cùng một NST có xu hướng liên kết (di truyền cùng nhau). Không phải các gene cùng nằm trên một NST luôn luôn liên kết với nhau mà còn xảy ra hiện tượng đổi chỗ cho nhau trên cặp NST tương đồng, gọi là hoán vị gene (hiện tượng hoán vị gene HS sẽ được học ở lớp 12).

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: Thí nghiệm của Morgan

Cách tiến hành và kết quả thí nghiệm của Morgan được trình bày dưới đây:

Dựa vào kết quả thí nghiệm, trả lời các câu hỏi sau:

1. Phép lai trên gồm những tính trạng nào?

2. Trong phép lai trên, nếu các tính trạng di truyền theo quy luật di truyền của Mendel thì kết quả phép lai sẽ có bao nhiêu kiểu hình?

3. Em có nhận xét gì về sự di truyền của các tính trạng trong phép lai trên.

………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2: Giải thích thí nghiệm của Morgan

1. Vì sao cơ thể F₁ trong thí nghiệm của Morgan giảm phân chỉ hình thành hai loại giao tử?

………………………………………………………

…………………………………………………………

………………………………………………………………………

2. Trình bày khái niệm di truyền liên kết.

…………………………………………………………………………

…………………………………………………………

……………………………………………………

3. Dựa vào kiến thức đã học, phân biệt quy luật di truyền liên kết với quy luật di truyền phân li độc lập bằng cách hoàn thành vào vở theo mẫu sau Bảng 45.1.

Bảng 45.1. Phân biệt di truyền liên kết với di truyền phân li độc lập

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: Thí nghiệm của Morgan

Cách tiến hành và kết quả thí nghiệm của Morgan được trình bày dưới đây:

Dựa vào kết quả thí nghiệm, trả lời các câu hỏi sau:

1. Phép lai trên gồm những tính trạng nào?

2. Trong phép lai trên, nếu các tính trạng di truyền theo quy luật di truyền của Mendel thì kết quả phép lai sẽ có bao nhiêu kiểu hình?

3. Em có nhận xét gì về sự di truyền của các tính trạng trong phép lai trên.

1. Phép lai trên là phép lai hai tính trạng: tính trạng màu sắc thân và tính trạng kích thước cánh.

2. Trong phép lai trên, nếu các tính trạng di truyền theo quy luật di truyền của Mendel thì kết quả phép lai sẽ có bốn loại kiểu hình với tỉ lệ 1 : 1 : 1 : 1. Nhưng kết quả thí nghiệm của Morgan chỉ thu được hai loại kiểu hình với tỉ lệ 1 : 1.

3. Tính trạng thân xám luôn di truyền cùng tính trạng cánh dài, tương tự tính trạng thân đen luôn di truyền cùng cánh cụt.