Giáo án và PPT Ngữ văn 6 chân trời Bài 2: Em bé thông minh

BÀI 2: VĂN BẢN: EM BÉ THÔNG MINH

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV đặt câu hỏi, yêu cầu HS trả lời: 

• Người như thế nào được xem là người thông minh?

• Theo em, người thông minh có thể giúp ích gì cho mọi người?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu chung về văn bản

GV yêu cầu trao đổi và trả lời:

• Em bé thông minh thuộc thể loại truyện gì? Nhắc lại khái niệm?

• Xác định nhân vật chính của truyện?

• Tóm tắt văn bản Em bé thông minh

• Câu chuyện được kể bằng lời của nhân vật nào? Kể theo ngôi thứ mấy?

• GV yêu cầu HS xác định phương thức biểu đạt? Bố cục của văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

1. Thể loại: Truyện cổ tích sinh hoạt, thuộc loại truyện “Trạng”.

2. Đọc- kể tóm tắt

- Ngôi kể: ngôi thứ ba 

- PTBĐ: tự sự

3. Bố cục: 2 phần

- P1: Từ đầu đến lỗi lạc: Vua sai quan đi khắp nơi tìm người tài giỏi giúp nước. 

- P2: tiếp theo → láng giềng: Em bé vượt qua 4 lần thử thách

- P3: Còn lại: Em bé trở thành trạng nguyên

Hoạt động 2. Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Vua sai sứ thần đi tìm người tài

GV đặt câu hỏi gợi dẫn: 

• Để tìm người tài, nhà vua đã đưa ra hình thức gì?

• Mục đích của tìm người tài là gì? 

Sản phẩm dự kiến:

- Hình thức: ra những câu đố oái oăm.

- Mục đích: tìm người lỗi lạc.

Nhiệm vụ 2: Em bé thông minh và những lần giải đố

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm theo bảng thống kê sau:

+ Nhận xét về các tình huống thử thách đặt ra với em bé?

+ Các tình huống thử thách có ý nghĩa gì trong việc thể hiện phẩm chất của nhân vật em bé thông minh?

+ Trong 4 lần thử thách trên, em thú vị nhất với lần vượt thử thách nào?

Sản phẩm dự kiến:

* Lần 1:

- Viên quan hỏi: Trâu cày một ngày …?

-> câu hỏi oái oăm hóc búa.

- Em bé hỏi vặn lại: “Ngựa của ông đi một ngày được mấy bước?”

-> Em bé thông minh đã dùng goai câu đố để giải đố, đẩy viên quan vào thế bị động … không thể trả lời …

* Lần 2: Người thử thách là nhà vua. 

- Câu đố dưới hình thức lệnh vua ban: nuôi 3 con trâu đực … đẻ goai 9 con.

-> mức độ và goa chất thử của lần thách này khó khăn hơn.

- Em bé bảo cả làng xẻ thịt trâu để ăn, rồi diễn một vở kịch khiến nhà vua phải tự nói ra sự vô lý trong câu đố của goai goa.

* Lần 3: 

- Vua ban một con chim sẻ, yêu cầu làm goai 3 mâm cỗ.

- Em bé giải đố bằng cách đố lại nhà vua: Yêu cầu rèn chiếc kim may goai con dao để xẻ thịt chim.

* Lần 4: Giải câu đố của sứ thần nước ngoai. Đây là thử thách khó khăn, phức tạp nhất.

- Câu đố: Xỏ sợi chỉ qua ruột ốc. 

- Quần thần đều bó tay.

- Em bé giải đố bằng cách vận dụng kinh nghiệm dân gian qua một câu hát đồng dao

* Nhận xét:

- Hình thức: sử dụng câu đố mẹo, một mô típ quen thuộc trong các truyện dân gian.

- Nghệ thuật: sử dụng nghệ thuật tăng tiến (tính chất oái oăm của câu đố, đối tượng ra câu đó, cấp độ so sánh).

* Tác dụng: 

- Tạo ra thử thách để nhân vật bộc lộ tài năng

- Tạo tình huống cho truyện phát triển.

- Gây hứng thú, hồi hộp cho người nghe.

Nhiệm vụ 3: Em bé trở thành trạng nguyên

- GV yêu cầu HS trả lời:

• Sau bốn lần thử thách, cuối cùng cậu bé sống như thế nào?

• Theo em, kết quả ấy có xứng đáng với em bé không

Sản phẩm dự kiến:

- Nhà vua phong em bé là trạng nguyên, cho xây dinh thự.

-> Phần thưởng đích đáng để khẳng định, tôn vinh vị thần đồng.

Hoạt động 3. Tổng kết

- GV đặt câu hỏi: 

• Thông qua truyện Em bé thông minh, hãy rút ra nội dung và ý nghĩa của truyện.

• Biện pháp nghệ thuật chính được sử dụng trong văn bản này là gì? Tác dụng của nó?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nội dung – Ý nghĩa:

* Nội dung: Truyện kể về những thử thách mà em bé thông minh đã trải qua. 

* Ý nghĩa: Đề cao trí thông minh, đề cao kinh nghiệm dân gian, tạo tiếng cười hài hước.  

2. Nghệ thuật

- Hình thức giải đố oái oăm tạo sức hấp dẫn cho truyện.

- Sử dụng nghệ thuật tăng tiến (tính chất oái oăm của câu đố, đối tượng ra câu đó, cấp độ so sánh).

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1: Yếu tố kì ảo có vai trò gì trong truyện Em bé thông minh?

A. Giúp truyện hấp dẫn hơn

B. Giải quyết khó khăn mà em bé không vượt qua được

C. Không tồn tại trong truyện

D. Giúp câu chuyện về em bé thông minh trở thành truyện cổ tích

Câu 2: Yếu tố góp phần vào chiến thắng của em bé thông minh là gì?

A. Năng lực trí tuệ

B. Hiểu biết

C. Nhạy cảm

D. Kinh nghiệm

Câu 3: Khi kể về tài năng của em bé, tác giả nhằm ca ngợi trí thông minh của ai?

A. Trẻ em

B. Dân tộc

C. Nhân vật em bé trong truyện

D. Nhân dân lao động

Câu 4: Tiếng cười trong truyện Em bé thông minh mang ý nghĩa gì?

A. Đả kích, phê phán quan lại, vua chúa

B. Thể hiện sự yêu quý nhân vật chính và niềm vui sướng trước chiến thắng của các nhân vật

C. Ca ngợi tài trí của nhân dân lao động

D. 3 ý kiến trên

Câu 5: Cái hay trong truyện cổ tích Em bé thông minh được tạo nên bởi?

A. Xây dựng nhân vật

B. Phóng đại

C. Tạo tình huống bất ngờ, xâu chuỗi sự kiện

D. Đối lập

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: A

Câu 3: D

Câu 4: C

Câu 5: C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em có suy nghĩ gì về câu nói “Cần cù bù thông minh”

Câu 2: Theo em, yếu tố nào là quan trọng nhất để trở nên thông minh như em bé trong câu chuyện? Hãy giải thích lý do tại sao.

Câu 3: Em nghĩ rằng sự thông minh của em bé trong câu chuyện có thể áp dụng vào việc học tập và cuộc sống của em như thế nào? Hãy cho ví dụ cụ thể.