Giáo án và PPT Ngữ văn 6 chân trời Bài 2: Sọ Dừa

BÀI 2: VĂN BẢN: SỌ DỪA

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- GV đặt câu hỏi, yêu cầu HS trả lời: 

• Đã bao giờ em đánh giá người khác chỉ qua hình thức bề ngoài? Cách đánh giá như vậy có chính xác không?

• Nhan đề văn bản gợi cho em liên tưởng gì?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu chung về văn bản

GV yêu cầu trao đổi và trả lời:

• Sọ Dừa thuộc thể loại truyện gì? Nhắc lại khái niệm?

• Xác định nhân vật chính của truyện?

• Tóm tắt văn bản Sọ Dừa, sắp xếp các sự kiện theo trình tự đúng (câu 2 – trang 42)

• Câu chuyện được kể bằng lời của nhân vật nào? Kể theo ngôi thứ mấy?

• GV yêu cầu HS xác định phương thức biểu đạt? Bố cục của văn bản?

Sản phẩm dự kiến:

1. Thể loại: truyện cổ tích

- Kiểu nhân vật người mang lốt vật.

2. Tóm tắt

- Nhân vật chính:  Sọ Dừa

- Ngôi kể: ngôi thứ ba 

- PTBĐ: tự sự

3. Bố cục: 4 phần

- P1: từ đầu… nó là Sọ Dừa: Sự ra đời của Sọ Dừa

- P2: Tiếp… phòng khi dùng đến: Sọ Dừa cưới cô út, trở về hình dạng tuấn tú và thi đỗ trạng nguyên.

- P3: Còn lại: Biến cố bị hãm hại và sự đoàn tụ vợ chồng

Hoạt động 2. Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Nhân vật Sọ Dừa

GV đặt câu hỏi gợi dẫn: 

• Sự ra đời của Sọ Dừa có gì khác thường?

• Nhân vật Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật nào?

• Kể về sự ra đời của Sọ Dừa, nhân dân ta muốn gửi gắm sự quan tâm tới những số phận như thế nào trong xã hội?

• Khi lớn lên, Sọ Dừa có những hành động nào đáng chú ý?

• Những hành động đó bộc lộ phẩm chất gì ở Sọ Dừa?

• Qua nhân vật Sọ Dừa, nhân dân ta gửi gắm ước mơ gì?

• Sự việc gì đã xảy ra đối với vợ chồng Sọ Dừa? Sọ Dừa đã lo liệu sự việc như thế nào?

• Hai cô chị đã có hành động gì với cô út?

Sản phẩm dự kiến:

a. Sự ra đời của Sọ Dừa

- Người mẹ nghèo, hiếm muộn, uống nước mưa trong chiếc sọ dừa → mang thai.

- Bà sinh ra đứa bé không tay, không chân, tròn như quả dừa.

- Bà định vứt con đi, Sọ Dừa xin mẹ → bà để lại nuôi.

- Nhân xét: Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật người mang lốt vật, có hình dạng xấu xí.

→ nhân dân ta thể hiện sự quan tâm, thương cảm đến những số phận thấp hèn, đau khổ, chịu nhiều thua thiệt.

b. Sọ Dừa cưới cô út, trở về hình dạng tuấn tú và thi đỗ trạng nguyên.

- Sọ Dừa đã có nhiều hành động khiến mọi người bất ngờ, ngạc nhiên :

+ Xin sang nhà phú ông chăn bò và chăn rất giỏi

+ Thổi sáo rất hay

+ Giục mẹ hỏi cưới con gái Phú ông và chuẩn bị đầy đủ sính lễ

+ Cưới cô út và thi đỗ trạng nguyên

→ Sọ Dừa trở thành chàng trai khôi ngô tuấn tú, cưới được cô út và sống hạnh phúc, thi đỗ trạng nguyên.

→ Thể hiện ước mơ của nhân dân ta, những người thiệt thòi được bù đắp.

c. Biến cố bị hãm hại và vợ chồng SD đoàn tụ

- Sọ Dừa đi sứ và dặn vợ mang theo những vật phòng thân.

- Cô út bị hai chị hãm hại nhưng thoát nạn

-  Vợ chồng đoàn tụ, sống hạnh phúc.

→ Thể hiện quan niệm của nhân dân: ở hiền gặp lành

Nhiệm vụ 2: Nhân vật cô út

- GV đặt câu hỏi:

• Tại sao cô út lại đồng ý lấy Sọ Dừa?

• Qua các hành động của cô út, em có nhận xét gì về nhân vật cô út?

Sản phẩm dự kiến:

- Cô út bằng lòng lấy Sọ Dừa vì:
- Cô út là người duy nhất nhìn thấy bản chất tốt đẹp bên trong của Sọ Dừa.

- Cô út yêu Sọ Dừa chân thành: “có của ngon vật lạ đều giấu đem cho chàng”.

- Hiền lành, nết na, thương người, đối đãi với SD tử tế

- Thông minh, biết xử trí kịp thời để thoát nạn.

- Kết cục: có cuộc sống hạnh phúc.

Nhiệm vụ 3: Nhân vật hai cô chị

- GV yêu cầu HS trả lời:

• Tìm những chi tiết miêu tả tính cách, hành động của hai cô chị?

• Qua đó, em hãy nhận xét về nhân vật hai cô chị?

Sản phẩm dự kiến:

+ Hai cô chị kiêu kì, ác nghiệt thường hắt hủi Sọ Dừa.

+ Khi Sọ Dừa đem sính lễ đến thì bĩu môi, chê bai.

+ Khi thấy em gái hạnh phúc, sinh lòng ghen ghét, có dã tâm hại em để thay em làm bà trạng.

+ Đẩy em xuống sông

- Kiêu kì, ác nghiệt, khinh thường Sọ Dừa.

- Có dã tâm độc ác.

- Kết cục: bỏ đi biệt xứ

Hoạt động 3. Tổng kết

- GV đặt câu hỏi: 

• Truyện có ý nghĩa gì ?  Xác định chủ đề và đề tài của truyện ?

• Nêu những đặc sắc nghệ thuật của truyện ? Những chi tiết kì ảo có ý nghĩa như thế nào trong truyện ?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nội dung – Ý nghĩa:

* Nội dung: Truyện kể về nhân vật Sọ Dừa tuy có hình dạng xấu xí nhưng thông minh, tài năng đã có một cuộc sống hạnh phúc.

* Ý nghĩa: Truyện đề cao, ca ngợi vẻ đẹp bên trong của con người. Đó là ý nghĩa nhân bản, thể hiện đạo lí truyền thống của nhân dân ta, chính lòng nhân ái sẽ đem lại hạnh phúc cho con người.

2. Nghệ thuật

- Chi tiết tưởng tượng kì ảo

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1: Tại sao tác giả dân gian không miêu tả chi tiết nhân vật Sọ Dừa

A. Vì truyện có quá nhiều tình tiết khác hấp dẫn

B. Dung lượng của truyện cổ tích không cho phép miêu tả kĩ về nhân vật

C. Nhân vật có tên riêng nhưng đại diện cho một loại người

D. Nhân vật có bề ngoài không mấy đặc biệt

Câu 2: Nhân vật Sọ Dừa đại diện cho kiểu người nào trong xã hội?

A. Kiểu người bị bóc lột

B. Kiểu người chịu nhiều bất hạnh

C. Kiểu người gặp nhiều may mắn

D. Kiểu người bị hắt hủi, coi thường

Câu 3: Nghệ thuật nổi bật nhất của truyện Sọ Dừa là gì?

A. Tương phản

B. Liệt kê

C. Nhân cách hóa

D. Phóng đại

Câu 4: Hiện thực xã hội được phản ánh trong truyện Sọ Dừa?

A. Cuộc đấu tranh giữa kẻ bóc lột và người bị bóc lột

B. Cuộc đấu tranh giữa giai cấp thống trị và giai cấp bị trị

C. Cuộc sống của những con người chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội

D. Cuộc sống của những con người chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội và thái độ thông cảm, chia sẻ với nhân dân lao động

Câu 5: Truyện Sọ Dừa phản ánh khát vọng gì của dân gian?

A. Mong cuộc sống giàu vật chất

B. Công bằng xã hội, cái thiện thắng cái ác

C. Khát vọng đỗ đạt, mang hiển vinh về cho gia đình

D. Ước mong về xã hội không còn nghèo đói

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: B

Câu 3: C

Câu 4: D

Câu 5: B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Trong cuộc sống hiện đại, em đã từng gặp hoặc nghe kể về những câu chuyện tương tự như Sọ Dừa, nơi mà người có vẻ ngoài khác biệt nhưng lại có tài năng hoặc phẩm chất đặc biệt? Hãy chia sẻ câu chuyện đó và suy nghĩ của em về nó.

Câu 2: Truyện "Sọ Dừa" có thể xem là một câu chuyện mang thông điệp về sự công bằng trong xã hội. Em nghĩ sao về quan điểm này? Hãy nêu ví dụ trong cuộc sống thể hiện sự công bằng mà em đã trải nghiệm hoặc quan sát thấy.

Câu 3: Hãy so sánh câu chuyện "Sọ Dừa" với một câu chuyện cổ tích khác mà em biết (ví dụ: Tấm Cám, Cây tre trăm đốt,...). Những điểm tương đồng và khác biệt nào em thấy rõ giữa các câu chuyện này?