Giáo án và PPT Ngữ văn 6 kết nối Bài 3: Cô bé bán diêm

BÀI 3: VĂN BẢN:CÔ BÉ BÁN DIÊM

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

• Mỗi khi năm mới sắp đến, mọi người đều háo hức chuẩn bị đón chào. Vào đêm giao thừa, mọi người và em thường hay làm gì?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

HOẠT ĐỘNG 1. Tìm hiểu chung về tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Em hãy đọc và tìm hiểu về cuộc đời – sự nghiệp của An-đéc-xen?

• Nêu những sáng tác tiêu biểu của An-đéc-xen?

Sản phẩm dự kiến:

- Tên đầy đủ: Hans Christian Andersen;

- Năm sinh – năm mất: 1805 – 1875;

- Quê quán: Đan Mạch;

- Là nhà văn chuyên viết truyện cổ tích cho thiếu nhi. Bằng trí tưởng tượng phong phú, lãng mạn, ông đã sáng tạo nên một thế giới huyền ảo mà rất gần gũi với con người, cuộc sống đời thường.

HOẠT ĐỘNG 2. Tìm hiểu chung về tác phẩm

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Em hãy nêu một số tác phẩm nổi tiếng của tác giả/

• Thể loại của Cô bé bán diêm? 

• Chủ đề của tác phẩm Cô bé bán diêm là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Các tác phẩm nổi tiếng: Bầy chim thiên nga, Nàng công chúa và hạt đậu, Nàng tiên cá, Bộ quần áo mới của hoàng đế.

- Cô bé bán diêm là một trong những truyện cổ tích nổi tiếng nhất của Andersen.

II. TÌM HIỂU VĂN BẢN

HOẠT ĐỘNG 1. Hoàn cảnh của em bé bán diêm và em bé trong đêm giao thừa

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Truyện kể theo ngôi thứ mấy?

• Phương thức biểu đạt của VB là gì?

• Văn bản chia làm mấy đoạn? Nêu nội dung từng đoạn?

• Đọc lại một số câu văn miêu tả cách ứng xử của người đi đường trước tình cảnh của cô bé bán diêm. Em nghĩ gì về cách ứng xử của họ?

• Nêu các chi tiết miêu tả ngoại hình và cảnh ngộ của cô bé bán diêm. 

• Những chi tiết đó giúp em hình dung như thế nào về cuộc sống của nhân vật?

• Trong đêm giao thừa, mọi người được tác giả miêu tả như thế nào? 

• Còn em bé bán diêm thì như thế nào? 

• Cách miêu tả đó có tác dụng gì trong việc khắc họa hình ảnh đáng thương của em bé và sự thờ ơ, lãnh đạm của mọi người xung quanh?

Sản phẩm dự kiến:

- Người kể chuyện: ngôi thứ ba;

- Phương thức biểu đạt: tự sự;

- Bố cục: 3 phần

+ Đoạn 1: Từ đầu... đôi bàn tay em đã cứng đờ ra: hoàn cảnh của em bé bán diêm;

+ Đoạn 2: Tiếp theo... họ đã về chầu Thượng đế: Những lần quẹt diêm và mộng tưởng của em bé;

+ Đoạn 3: Còn lại: Mọi người phát hiện ra cái chết của em bé.

a. Cuộc sống của em bé bán diêm

- Ngoại hình: giữa trời đông giá rét

+ Đầu trần, bông tuyết bám đầy trên tóc xõa thành từng búp trên lưng

+ Đi chân đất, đỏ ửng lên rồi tím bầm lại;

+ Dò dẫm trong đêm, bụng đói rét.

 Hình dung về hoàn cảnh, gia cảnh khốn khó của em bé.

- Gia cảnh:

+ Mồ côi mẹ, bà nội hiền hậu cũng đã mất, gia sản tiêu tán;

- Sống với cha trong một xó tối tăm, luôn bị mắng nhiếc chửi rủa;

- Phải đi bán diêm để kiếm sống.

 Tội nghiệp, đáng thương, thiếu vắng sự yêu thương, quan tâm, sự chia sẻ.

b. Trong đêm giao thừa

- Đêm khuya, gần giao thừa;

- Trời rét mướt.

 Thời gian, không gian rất đặc biệt.

 Sử dụng các hình ảnh tương phản (đối lập) đặt gần nhau.

+ Tương phản giữa:

Cảnh sum họp đầm ấm, sung túc trong các nhà >< Cảnh đơn độc, đói rét, thiếu thốn về vật chất và tinh thần của em bé.

Tình cảnh thật khổ cực tội nghiệp, đáng thương: Cô độc, đói rét, bị đày ải mà không được ai đoái hoài, quan tâm, giúp đỡ.

HOẠT ĐỘNG 2. Thực tế và mộng tưởng

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Em hãy đọc VB và cho biết có mấy lần em bé quẹt diêm? 

• Mỗi lần quẹt diêm, những hình ảnh nào đã hiện ra?

• Những hình ảnh sau mỗi lần quẹt diêm thể hiện những ước mong nào của em bé bán diêm? 

• Theo em, có thể thay đổi trình tự xuất hiện của các hình ảnh đó không?

Sản phẩm dự kiến:

Quẹt 5 lần:

- 4 lần đầu: mỗi lần 1 que;

- Lần cuối: cả bao.

- Lần 1: Ngồi trước lò sưởi lửa cháy vui mắt toả hơi nóng dịu dàng  Vì em đang rét, muốn được sưởi ấm;

- Lần 2: Bàn ăn, đồ quý giá, ngỗng quay…  Vì em đang đói, muốn ăn (gần 12 giờ đêm rồi);

- Lần 3: Cây thông Noel, ngọn nến sáng rực, lấp lánh…  Em bé muốn được đón niềm vui, hi vọng vào năm mới;

- Lần 4: Thấy bà nội hiện về đang mỉm cười với em  Vì vậy lời cầu xin của em vang lên thống thiết sâu sâu;

- Lần 5: Em quẹt tất cả những que diêm còn lại trong bao  Mộng tưởng đẹp thể hiện khát khao cháy bỏng của cô bé về 1 cuộc sống tốt đẹp hạnh phúc.

Các mộng tưởng diễn ra theo trình tự hợp lý sau mỗi lần quẹt diêm:

- Khi diêm tắt, em bé trở về với thực tế phũ phàng

- Tương phản, đối lập, mộng tưởng đan xen thực tế...

 Ý nghĩa: Thực tế cuộc sống chỉ là buồn đau, đói rét với người nghèo

2.3. Cái chết của em bé bán diêm

- Sáng hôm sau – ngày đầu năm mới, mọi người phát hiện ra em bé đã chết: mặt ửng hồng, môi mỉm cười  Sự giải thoát, về thiên đường, về với hạnh phúc, nó chỉ có ở một thế giới phi hiện thực.

 Người đời lãnh đạm, thiếu tình thương

 Cái chết vô tội, thương tâm.

III. TỔNG KẾT

HOẠT ĐỘNG 1. Nghệ thuật

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Giá trị nghệ thuật của văn bản trên thể hiện ở điểm nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Miêu tả rõ nét cảnh ngộ và nỗi khổ cực của em bé bằng những chi tiết, hình ảnh đối lập.

- Sắp xếp trình tự sự việc nhằm khắc họa tâm lí em bé trong cảnh ngộ bất hạnh.
- Sáng tạo trong cách kể chuyện mang tính song song đối lập.

- Sáng tạo trong cách viết kết truyện.

2. Nội dung, ý nghĩa

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Em hãy nêu giá trị nội dung của Cô bé bán diêm?
• Bài học rút ra từ văn bản là gì?

Sản phẩm dự kiến:

Truyện không có một lời trữ tình ngoại đề nào của tác giả, nhưng đã thể hiện niềm thương cảm sâu sắc của nhà văn đối với những số phận bất hạnh. Là một cách nhắc nhở về thái độ của con người đối với cuộc sống.

HOẠT ĐỘNG 3. Cái chết của em bé bán diêm

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Theo em, cô bé bán diêm có được lên Thiên đường cùng bà không, hay đó chỉ là mộng tưởng?

• Dù là cái chết thương tâm hay được lên thiên đường, nó cho thấy điều gì về xã hội hiện thực trong tác phẩm?

• Kết thúc của truyện có hậu hay không?

Sản phẩm dự kiến:

- Sáng hôm sau – ngày đầu năm mới, mọi người phát hiện ra em bé đã chết: mặt ửng hồng, môi mỉm cười  Sự giải thoát, về thiên đường, về với hạnh phúc, nó chỉ có ở một thế giới phi hiện thực.

 Người đời lãnh đạm, thiếu tình thương

 Cái chết vô tội, thương tâm.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Trong lần quẹt diêm thứ mấy, cô bé  đã thấy bà mỉm cười với em?

• A. Lần thứ nhất
• B. Lần thứ hai
• C. Lần thứ ba
• D. Lần thứ tư

Câu 2: Tác giả của truyện Cô bé bán diêm là...

• A. Ta-go
• B. An-đéc-xen
• C. Thạch Lam
• D. Tô Hoài

Câu 3: An-đéc-xen nổi tiếng với loại truyện viết cho đối tượng nào?

• A. Những thuỷ thủ
• B. Dân nghèo thành thị
• C. Trẻ em
• D. Thị dân

Câu 4:  Điều nào sau đây không đúng về gia cảnh của cô bé bán diêm?

• A. Gia đình sa sút, gia sản tiêu tan, phải rời khỏi chỗ ở đẹp đẽ, ấm cúng ngày trước.
• B. Cô bé mồ côi mẹ, bà mất và chỉ ở với người cha.
• C. Người cha yêu thương cô bé hết lòng.
• D. Cô phải đi bán diêm kiếm sống.

Câu 5: Nhà văn An-đéc-xen là người nước nào?

• A. Nga
• B. Ấn Độ
• C. Hung-ga-ri
• D. Đan Mạch

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: D

Câu 2: B

Câu 3: C

Câu 4:C

Câu 5:D

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Em đã từng nghe về câu chuyện về những nhân vật là trẻ em gặp khó khăn trong cuộc sống hay chưa? Đó là những câu chuyện nào?

Câu 2:  Hình ảnh cô bé bán diêm dấu hiệu đầu câu chuyện như thế nào?