Giáo án và PPT Ngữ văn 6 kết nối Bài 5: Biện pháp tu từ

BÀI 5: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

HOẠT ĐỘNG I. LÝ THUYẾT

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Nhân hóa là gì?
• So sánh là gì?
• Ẩn dụ là gì?
• Hoán dụ là gì?
• Mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm những gì?
• Sử dụng phép nhân hóa đem lại tác dụng gì cho văn bản?
• Điệp từ, điệp ngữ là gì?
• Ẩn dụ có mấy kiểu thường gặp?

Sản phẩm dự kiến:

-Nhân hóa là gọi vật hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật,… bằng những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người làm cho thế giới loài vật, đồ vật, cây cối,… trở nên gần gũi với con người, đồng thời biểu thị được những suy nghĩ, tình cảm của con người.

-Trong tiếng Việt, so sánh là một trong các biện pháp tu từ phổ biến nhất, bên cạnh phép nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ, chơi chữ... So sánh được định nghĩa như sau: "So sánh là biện pháp dùng để đối chiếu hai sự vật, hiện tượng... với nhau. Trong đó các sự vật, hiện tượng này mặc dù khác nhau về tính chất nhưng lại có nét tương đồng ở cùng một khía cạnh nào đó.

-ẩn dụ là một hiện tượng đã được nghiên cứu từ rất sớm, là biện pháp (hay phương thức) tu từ đã và đang được sử dụng rất phổ biến trong ngôn ngữ nói chung và văn học nói riêng đến thời điểm hiện tại. Với bản chất giàu tính hình tượng và hàm súc, ẩn dụ làm cho ngôn từ, lối diễn đạt trở nên bóng bảy, trau chuốt, chứa đựng nhiều tầng nghĩa tinh tế, đẹp và gợi cảm hơn.

-Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

-Mô hình cấu tạo đầy đủ của phép so sánh gồm: 

+ Vế A nêu tên sự vật, sự việc được so sánh. 

+ vế B nêu tên sự vật sự việc dùng để so sánh với sự vật, sự việc được nói đến ở vế A. 

- Từ ngữ chỉ ý so sánh

-Phép nhân hóa giúp cho các loại đồ vật, cây cối hay đồng vật đều trở nên sinh động hơn trong suy nghĩ, đem lại cho người đọc cảm giác gần gũi, thân thiết hơn. 

- Phép nhân hóa giúp cho các đồ vật, sự vật có thể biểu hiện được những suy nghĩ hay bày tỏ được tình cảm của con người.

-Điệp ngữ hay còn gọi là điệp từ là một biện pháp nghệ thuật trong đó tác giả lặp lại một từ, một cụm từ hoặc toàn bộ câu với một dụng ý cụ thể nhằm tăng tính biểu cảm cho đoạn văn, bài thơ. Sự lặp lại của các từ, các cụm từ hoặc câu gọi là điệp ngữ.

-Ẩn dụ có 04 loại: Ẩn dụ hình thức; Ẩn dụ cách thức; Ẩn dụ phẩm chất; Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. 

- Tác dụng: có tác dụng nhằm tăng sức gợi hình và gợi cảm.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Có bao nhiêu kiểu ẩn dụ thường gặp?

• A. 1
• B. 2
• C. 3
• D. 4

Câu 2: Tính từ chỉ màu sắc nào không được sử dụng trong đoạn đầu bài kí Cô Tô?

• A. Xanh mượt
• B. Vàng giòn
• C. Lam biếc
• D. Hồng tươi

Câu 3: Điền từ còn thiếu vào chỗ trống sau:

Ẩn dụ là tên gọi sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có (…) với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

• A. quan hệ tương cận
• B. điểm gần gũi
• C. nét tương đồng
• D. sự giống nhau y hệt

Câu 4: Các từ dưới đây, từ nào là từ ghép?

• A. Chân trời
• B. Thăm thẳm
• C. Tròn trình
• D. Đầy đặn

Câu 5: Câu “Mặt trời nhú lên dần dần, rồi lên cho kì hết” có mấy vị ngữ?

• A. 1
• B. 2
• C. 3
• D. 4

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: D

Câu 2: D

Câu 3: C

Câu 4:A

Câu 5:B

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Tìm một câu trong tác phẩm Tô Cô có sử dụng biện pháp tu từ so ẩn dụ? Nêu tác dụng của biện pháp tu từ?

Câu 2:  Chỉ ra và nêu tác dụng của những biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong những câu sau:

1. Mỗi viên cát bắn vào má vào gáy lúc này buốt như một viên đạn mũi kim.
2. Hình như gió bão chờ chúng tôi lọt hết vào trận địa cánh cung bãi cát, rồi mới tăng thêm hỏa lực của gió.