Giáo án và PPT Ngữ văn 6 kết nối Bài 4: Chuyện cổ nước mình

BÀI 4: VĂN BẢN. CHUYỆN CỔ NƯỚC MÌNH

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Em hãy cho biết những bức tranh dưới đây nói về những câu chuyện nào?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

HOẠT ĐỘNG I. TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

1. Tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Em hãy một vài nét về cuộc đời và sự nghiệp của Lâm Thị Mỹ Dạ?

• Em hãy liệt kê một số tác phẩm tiêu biểu của Lâm Thị Mỹ Dạ?

Sản phẩm dự kiến:

- Họ tên: Lâm Thị Mỹ Dạ;

- Năm sinh: 1949;

- Quê quán: Quảng Bình;

- Thơ Lâm Thị Mỹ Dạ nhẹ nhàng, đằm thắm, trong trẻo, thể hiện một tâm hồn tinh tế, giàu yêu thương.

2. Tác phẩm

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Hãy cho biết những dấu hiệu giúp em nhận ra thể thơ đó?

• Chủ đề của văn bản Chuyện cổ nước mình là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Bài thơ Chuyện cổ nước mình được viết theo thể thơ lục bát, âm điệu nhẹ nhàng, mang màu sắc ca dao, dân ca. 

- Dấu hiệu nhận biết:

+ Bài thơ được cấu tạo từ các cặp thơ lục bát.

+ Từ cuối cùng của câu lục vần với từ thứ 6 của câu bát tiếp theo.

II. TÌM HIỂU VĂN BẢN

1.  Những câu chuyện cổ được gợi ra từ bài thơ

HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

• Dựa vào từ ngữ và các chi tiết được gợi nhắc trong bài thơ, em hãy nêu tên những câu chuyện cổ.

• Câu thơ Thị thơm thị giấu người thơm nhắc đến truyện cổ tích nào?

• Hai câu thơ Đẽo cày theo ý người ta/ Sẽ thành khúc gỗ chẳng ra việc gì nhắc đến truyện cổ tích nào?

• Câu thơ: Đậm đà cái tích trầu cau/ Miếng trầu đỏ thắm nặng sâu tình người nhắc đến truyện cổ tích nào?

Sản phẩm dự kiến:

- Tấm Cám (Thị thơm thì giấu người thơm/ Chăm làm thì được áo cơm cửa nhà)

- Đẽo cày giữa đường (Đẽo cày theo ý người ta/ Sẽ thành khúc gỗ chẳng ra việc gì)

- Sự tích trầu cau (Đậm đà cái tích trầu cau/ Miếng trầu đỏ thắm nặng sâu tình người)

2. Ý nghĩa của những câu chuyện cổ đối với tác giả

HS thảo luận trả lời câu hỏi:

• Chuyện cổ đã kể với nhà thơ những điều gì về vẻ đẹp tình người?

• Chỉ còn chuyện cổ thiết tha

Cho tôi nhận mặt ông cha của mình

Tình cảm của nhà thơ với những câu chuyện cổ được thể hiện như thế nào qua hai dòng thơ trên?

• Tôi nghe chuyện cổ thầm thì

Lời ông cha dạy cũng vì đời sau

Hai dòng thơ trên gợi cho em những suy nghĩ gì?

Sản phẩm dự kiến:

a. Những vẻ đẹp tình người

- Lòng nhân hậu, sự vị tha, độ lượng, bao dung,...  Tôi yêu chuyện cổ nước tôi vì vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa, vì rất công bằng, rất thông minh, vừa độ lượng lại đa tình, đa mang.

b. Sự tiếp nối, lưu truyền truyền thống, lời căn dặn từ ông cha đến con cháu

- “Chỉ còn chuyện cổ thiết tha

Cho tôi nhận mặt ông cha của mình”

 Chuyện cổ là nhân chứng, sự lưu giữ những lời căn dặn, những suy nghĩ của ông cha  Là cái còn lại, còn mãi dẫu ông cha có đi xa, dẫu đời ông cha với đời tôi/ Như con sông với chân trời đã xa. (Chân trời đã xa: khó để nắm bắt được nữa, con sông: dòng chảy, sự tiếp nối)

 Tình yêu chuyện cổ không những là tình yêu sự nhân văn, bao dung, nhân hậu, mà còn là yêu quê hương, tổ tiên, đất nước, yeu những giá trị tinh thần truyền thống.

- “Tôi nghe chuyện cổ thầm thì

Lời ông cha dạy cũng vì đời sau”

+ “thầm thì”: thủ thỉ, tâm tình, nói nhỏ nhưng bền bỉ  “chuyện cổ thầm thì”: mạch nguồn âm ỉ, bền bỉ;

+ “Lời ông cha dạy cũng vì đời sau”  sự yêu thương của thế hệ trước dành cho thế hệ sau.

- Những câu chuyện cổ “vẫn luôn mới mẻ rạng ngời lương tâm”: những câu chuyện cổ không bao giờ cũ, là viên ngọc vẫn tiếp tục tỏa sáng trong cuộc sống hiện tại. Những bài học từ những câu chuyện cổ vẫn luôn đúng và vẹn nguyên giá trị.

HOẠT ĐỘNG III. TỔNG KẾT

• Em hãy nêu giá trị nội dung của Chuyện cổ nước mình?
• Giá trị nghệ thuật của văn bản trên thể hiện ở điểm nào?
• Qua văn bản này, em học được điều gì về tình yêu đối với truyện cổ nói riêng và văn học dân gian Việt Nam nói chung?

Sản phẩm dự kiến:

1. Nghệ thuật

- Dùng thể thơ lục bát truyền thống của dân tộc để nói về những giá trị truyền thống, nhân văn.

- Giọng thơ nhẹ nhàng, tâm tình, thể hiện tình yêu quê hương tha thiết, đằm sâu, nhưng đầy tự hào.

2. Nội dung

- Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào của nhà thơ về những giá trị văn hóa tinh thần của dân tộc được thể hiện qua tình yêu đối với những câu chuyện cổ.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Bài thơ Chuyện cổ nước mình có thể thơ là...

• A. Lục bát
• B. Tự do
• C. 5 chữ
• D. 7 chữ

Câu 2: Câu thơ Thị thơm thị giấu người thơm nhắc đến truyện cổ tích nào?

• A. Sọ Dừa
• B. Tấm Cám
• C. Em bé thông minh
• D. Bông hoa cúc trắng

Câu 3: Từ nào sau đây là từ láy?

• A. Thì thầm
• B. Thiết tha
• C. Đậm đà
• D. Tất cả đều đúng

Câu 4: Hai câu thơ Đẽo cày theo ý người ta/ Sẽ thành khúc gỗ chẳng ra việc gì nhắc đến truyện cổ tích nào?

• A. Đẽo cày giữa đường
• B. Trí khôn của ta đây
• C. Con hổ có nghĩa
• D. Cây tre trăm đốt

Câu 5: Bài thơ Chuyện cổ nước mình của tác giả nào?

• A. Trần Đăng Khoa
• B. Xuân Quỳnh
• C. Lâm Thị Mỹ Dạ
• D. Phan Thị Thanh Nhàn

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: A

Câu 2: B

Câu 3: D

Câu 4:A

Câu 5:C

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1:  Theo em hiểu chuyện cổ tích là gì? Nước ta có những chuyện cổ tích nào mà em biết?

Câu 2: Có những biện pháp tư từ nào được sử dụng trong bài thơ? Nêu tác dụng của biện pháp đó?