Giáo án và PPT Tiếng Việt 5 cánh diều Bài 4: Từ đa nghĩa

LUYỆN TỪ VÀ CÂU: TỪ ĐA NGHĨA

A. KHỞI ĐỘNG

GV tổ chức cho HS cùng hát một bài hát các em yêu thích, tạo không khí thoải mái, sôi động và vui vẻ trước khi vào lớp.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Nhận xét

a. Tìm nghĩa phù hợp với bộ phận câu in đậm

Tìm nghĩa phù hợp với các từ in đậm để nối với các từ bên phải

Sản phẩm dự kiến

b. So sánh nghĩa

Ba nghĩa trên của từ chân có những điểm nào giống nhau và khác nhau?

Sản phẩm dự kiến

* Điểm giống nhau: “Chân” chỉ bộ phận dưới cùng của sự vật 

* Điểm khác nhau: 

a) Chân com-pa, chân kiềng, chân bàn: chỉ bộ phận của vật, có tác dụng đỡ cho bộ phận khác. 

b) Chân của người: chỉ bộ phận của cơ thể người hoặc động vật; dùng để đi, đứng.

c) Chân núi: chỉ bộ phận của vật, có vị trí tiếp giáp và bám chặt vào mặt nền.

2. Rút ra bài học

Đọc to bài học trong SGK.

Sản phẩm dự kiến

Từ đa nghĩa là từ nhiều nghĩa, trong đó có một nghĩa góc và một (hay một số) nghĩa chuyển. Các nghĩa của từ đa nghĩa bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau

3. Thực hành

a) Tìm trạng ngữ trong các câu.

Trong những câu nào dưới đây, các từ mặt, xanh, chạy mang nghĩa gốc?

Sản phẩm dự kiến

a) + Bác đội mũ, khăn trùm gần kín mặt,… : nghĩa gốc (“mặt” ở câu này mang nghĩa ban đầu)

+ … những miếng vá trên mặt đường. : nghĩa chuyển (“mặt” ở câu này là nghĩa biến đổi từ nghĩa gốc - mặt người).

b) + Hoa càng đỏ, lá càng xanh. : nghĩa gốc (“xanh” ở câu này mang nghĩa ban đầu) 

+ … mái tóc cho thật dài, thật xanh. : nghĩa chuyển (“xanh” ở câu này là nghĩa biến đổi từ nghĩa gốc - màu xanh) 

c) + … mấy chiếc thuyền đang chạy ra khơi,… : nghĩa chuyển (“chạy” ở câu này là nghĩa biến đổi từ nghĩa gốc - hoạt động chạy của người) 

+ … em chạy vội ra phía bờ sông. : nghĩa gốc (“chạy” ở câu này mang nghĩa ban đầu) 

b) Đặt câu nói về bộ phận cơ thể con người và động vật trong đó có từ đa nghĩa

+ Chọn một nội dung để viết: viết về bộ phận cơ thể người và động vật.

+ Viết 1 câu theo nội dung đã chọn, trong câu có từ đa nghĩa.

+ Chỉ ra từ đa nghĩa.

Sản phẩm dự kiến

+ Cổ: cổ chai, cổ hũ, cổ lọ, cổ bình, cổ tay, cổ chân, cổ áo,… 

+ Miệng: miệng chai, miệng bát, miệng chén, miệng giếng, miệng nồi, miệng núi lửa, miệng ăn (chỉ người ăn trong gia đình),… 

+ Tay: tay áo, tay lái (bộ phận của cái xe), tay lái (chỉ người lái xe), tay vợt (chỉ người chơi bộ môn thể thao dùng vợt, VD: tay vợt ten nít), tay tre (cành của cây tre), tay mướp / su su / bí (tua bám của cây mướp / su su / bí),… 

+ Mắt: mắt kính, mắt của quả na, mắt cây (cục u nổi trên thân cây), mắt bão, mắt thần (của thiết bị điện tử),…