Nội dung chính Ngữ văn 12 cánh diều Bài 7: Biện pháp tu từ nghịch ngữ (Tiếp theo)

BÀI 7: TIỂU THUYẾT HIỆN ĐẠI 

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: BIỆN PHÁP TU TỪ NGHỊCH NGỮ

I. Lý thuyết

- Dấu hiệu nhận biết nghịch ngữ

- Khái niệm: Có sự kết hợp dường như phi lí giữa các từ mang nghĩa đối chọi ngay trong một cụm từ. người tiếp nhận có thể nhận ra ngay tính chất nghịch ngữ của cụm từ đó mà không cần phải đối chiếu nó với các cụm từ khác trong câu.

- Dấu hiệu nhận biết:

+ Có cụm từ mang tính chất của một phụ chú khác thường đối với đối tượng được đề cập trước đó.

Ví dụ: Ông hứa thế, giả thử cứ cho rằng một vị Toàn quyền Đông Dương mà lại biết giữ lời hứa đi chăng nữa, thì chúng ta vẫn được phép tự hỏi liệu quan Toàn quyền Va-ren sẽ “chăm sóc” vụ ấy vào lúc nào và ra làm sao.

Lưu ý: Ở nhiều tác phẩm văn học, nghịch ngữ có thể xuất hiện ở ngay nhan đề hay tên 1 số chương mục.

II. Luyện tập

Bài tập 1 (SGK trang 53-54)

a. Người ta đã nghĩ đến cả thuốc thánh đều Bia vừa mới chữa một người ho lao và một người cảm thương hàn bằng bùn đen và cứt trâu, công hiệu đến nỗi họ mất mạng, và quan trên lại điều tra rằng có một tụi cường hào tổ chức ra thánh, mà tui cường hào ấy lại ăn cắp tiền quỹ nữa, nên tự nhiên cũng hết thiêng liêng… Những việc trắc trở như thế đã làm cho ông già hơn tám mươi tuổi phải chết một cách bình tĩnh. 

b. Sáng hôm sau, đúng 7 giờ thì cất đám. Hai viên cảnh sát thuộc bộ thứ 18 là Min Đơ và Min Toa đã được thuê giữ trật tự cho đám ma. Giữa lúc không có ai đáng phạt mà phạt, đương buồn rầu như những nhà buôn sắp vỡ nợ, mấy ông cảnh binh này được có đám thuê thì sung sướng cực điểm, đã trông nom rất hết lòng. Thành thử tang gia ai cũng vui vẻ cả, trừ một Tuyết. 

c. Thấy không “giới thiệu” bà Phó nữa thì hỏng, Xuân lại nói: 

-Đây là bà Phán, một phụ nữ đã thủ tiết với hai đời chồng, một bậc mẹ hiền, có công với làng thể thao!

d. Xuân Tóc Đỏ chỉ nghe lỏm được có thể. Ở quầy bên cạnh, từ đấy trở đi chỉ còn tiếng đũa bát lạch cạch, vì hai người thảm tử đã nhất định giữ kín những bí mật đã hở.  

Bài tập 2 (SGK trang 53-54)

a. Biện pháp nghịch ngữ “Viết để quên đi, viết để nhớ lại”.

Tác dụng: Thể hiện sự phi lý khi nhân vật nói rằng viết để quên đi mọi chuyện bởi viết là khi mọi suy nghĩ đã có sẵn trong đầu thì mới có thể viết ra được những dòng mà mình nghĩ. Còn ở đây nhân vật viết để quên là hoàn toàn không hợp lý và rất mâu thuẫn. 

b. Biện pháp nghịch ngữ “Sự sống nảy sinh từ trong cái chết, hạnh phúc hiện hình từ những hi sinh”. 

Tác dụng: Câu nói khuyên nhủ con người ta hãy biết kiên trì, vươn lên, vượt qua hoàn cảnh khó khăn trước mắt ta sẽ tìm được con đường đi riêng cho bản thân mình và hướng đến thành công.

c. Biện pháp nghịch ngữ “Chết mà chưa sống”.

Tác dụng: Chúng đã có sự xê dịch. Cần phải hiểu sống trong kết hợp chết mà chưa sống có nghĩa là sống mà như chưa sống hoặc không phải là sống.

Bài tập 3 (SGK trang 53-54)

+ “Ăn uống nhiều không sợ tăng cân”

+ Nhan đề bài báo về học thuyết giáo dục mới của Nga, Báo Tuổi trẻ Chủ nhật, số

44/2000: “Kiến thức ít đi. Trí tuệ tăng lên” 

+ God helps those who help themselves.

Chúa giúp cho người nào tự giúp chính mình. (Benjamin Franklin).

Bài tập 4 (SGK trang 53-54)

Tiêu đề: Sống chậm để đi nhanh

Hiện nay, hiện tượng "slow living" đang ngày càng trở nên phổ biến trong xã hội hiện đại. Đó là một phong trào khuyến khích mọi người dành thời gian cho bản thân, tận hưởng cuộc sống một cách chậm rãi và sâu sắc hơn. Thay vì cuốn theo nhịp sống hối hả, người ta bắt đầu đánh giá cao những khoảnh khắc bình yên, những giây phút đơn giản nhưng đầy ý nghĩa. Slow living không chỉ giúp con người tìm lại sự cân bằng trong cuộc sống mà còn giúp họ hiểu rõ hơn về giá trị thực sự của hạnh phúc. Hãy sống chậm để thấy rõ hơn, để đi nhanh hơn trên con đường của cuộc đời.