Câu hỏi tự luận lịch sử 6 chân trời sáng tạo Bài 11: La Mã cổ đại

CHƯƠNG 3: XÃ HỘI CỔ ĐẠI

BÀI 11: LA MÃ CỔ ĐẠI

I. NHẬN BIẾT

Câu 1: Em hãy cho biết điều kiện tự nhiên của La Mã cổ đại?

Trả lời:

Điều kiện tự nhiên:

- Vị trí: Nơi khởi phát ban đầu của La Mã cổ đại là bán đảo I-ta-li-a. Vùng đồng bằng màu mỡ ở thung lũng sông Pô và sông Ti-bơ thuận lợi cho việc trồng trọt. Miền Nam và đảo Xi-xin có những đồng cỏ thuận tiện cho việc chăn nuôi.

- Khoáng sản: Trong lòng đất chứa nhiều đồng, chì, sắt,... nên các ngành thủ công nghiệp rất phát triển.

- Địa hình: Có hàng nghìn km bờ biển, lại nằm ở vị trí trung tâm Địa Trung Hải thuận lợi cho giao thương và hoạt động hàng hải. La Mã có thể buôn bán khắp các vùng xung quanh Địa Trung Hải, dễ dàng chinh phục vùng lãnh thổ mới và quản lí hiệu quả đế chế rộng lớn.

Câu 2: Ngành nào có vai trò quan trọng nhất trong nền kinh tế của La Mã cổ đại? Vì sao?

Trả lời:

- Ngành có vai trò quan trọng nhất trong nền kinh tế của La Mã cổ đại: ngành thủ công nghiệp

- Vì La Mã cổ đại do điều kiện tự nhiên không thuận lợi nên nền kinh tế chủ yếu là thủ công ghiệp và thương nghiệp.

II. THÔNG HIỂU

Câu 1: Trình bày các ngành sản xuất chính của La Mã cổ đại?

Trả lời:

- Thủ công nghiệp và buôn bán với các vùng xung quanh Địa Trung Hải.

- La Mã cổ đại do điều kiện tự nhiên không thuận lợi nên nền kinh tế chủ yếu là thủ công ghiệp và thương nghiệp. Thủ công nghiệp có vai trò rất lớn trong nền kinh tế:

+ Nhiều sản phẩm nổi tiếng như đồ gốm với đủ các loại bình, chum, bát bằng gốm tráng men trang trí hoa văn có màu sắc và hình vẽ đẹp không chỉ để dùng ở trong nước mà còn bán ra các vùng lân cận tăng thêm nguồn thu nhập cho nền kinh tế.

+ Nhiều xưởng thủ công chuyên sản xuất một mặt hàng có chất lượng cao với thu hút được nhiều người lao động.

- Sự phát triển của thủ công nghiệp làm cho sản xuất hàng hoá tăng nhanh, quan hệ thương mại được mở rộng.

Câu 2: Tổ chức nhà nước La Mã cổ đại như thế nào?

Trả lời:

Tổ chức nhà nước đế chế của La Mã cổ đại:  

- Khi mới thành lập, La Mã chỉ là một thành bang nhỏ bé ở miền Trung bán đảo I-ta-li-a. Đầu thế kỉ II, thông qua chiến tranh, lãnh thổ của đế chế La Mã được mở rộng bao gồm toàn bộ vùng đất xung quanh Địa Trung Hải, vùng ven biển Đại Tây Dương và quần đảo Anh.

- Ban đầu, La Mã thiết lập hình thức nhà nước cộng hòa không có vua, cai trị dựa trên luật pháp và mọi chức vụ được bầu ra. Nhưng thực chất quyền lực nằm trong tay các Viện nguyên lão, thuộc giới chủ nô La Mã.

- Năm 27 TCN, dưới thời Óc-ta-vi-út, La Mã chuyển sang hình thức nhà nước đế chế. Cơ cấu nhà nước vẫn duy trì như thời cộng hòa nhưng hoàng đế thâu tóm tất cả quyền lực. Viện Nguyên lão chỉ còn là hình thức, không còn quyền trong thời kì đế chế.

Câu 3: Em có nhận xét gì về tổ chức bộ máy nhà nước của La Mã cổ đại?

Trả lời:

Nhận xét: Tổ chức đế chế của La Mã thời cổ đại lúc đầu có thể hiện quyền dân chủ nhưng sau đó mọi quyền hành nằm trong tay hoàng đế.

Câu 4: Trình bày những thành tựu văn hoá của La Mã cổ đại.

Trả lời:

Những thành tựu văn hóa:

- Lịch và chữ viết:

+ Lịch: Dựa vào sự chuyển động của Trái Đất quay quanh Mặt Trời, người làm ra lịch dương.

+ Chữ viết: Người La Mã sáng tạo ra mẫu tự La-tin được truyền bá rộng rãi trên khắp thế giới. Người La Mã biết dùng chữ để viết số, gọi là số La Mã.

- Văn học: Ở La Mã, đã xuất hiện những nhà văn lớn, nhà thơ nổi tiếng như Luc-re-xơ, Việc-gin...

- Sử học: Ở La Mã nổi tiếng nhất là nhà sử học Pô-li-biu-xơ với tác phẩm Thông sử.

- Nghệ thuật: La Mã, có nhiều công trình kiến trúc, như đền đài, cầu máng dẫn nước, đấu trường Cô-li-dê, đền Pác-tê-nông, Khải hoàn môn,...

- Khoa học:

+ Các nhà khoa học ở La Mã chủ yếu tiếp thu những thành tựu trước đó của người Hy Lạp. Những nhà khoa học nổi tiếng ở La Mã như Ptô-lê-mê, Xi-xê-rô...

+ Phát minh hệ thống bê tông: người La Mã đã xây dựng những công trình kiến trúc đồ sộ, nguy nga bằng bê tông.

Câu 5: Em hãy cho biết những thành tựu văn hóa của La Mã hiện nay vẫn còn sử dụng?

Trả lời:

Những thành tựu văn hóa của La Mã hiện nay vẫn còn sử dụng:

- Hệ thống chữ số La Mã: I, II, III dùng trong việc đặt các đề mục của văn bản, sách, tài liệu,...

- Phát minh ra bê tông sử dụng trong xây dựng.

III. VẬN DỤNG

Câu 1: Những đóng góp về văn hóa của người Hy Lạp và La Mã cổ đại đối với nhân loại?

Trả lời:

- Ra đời muộn hơn, tiếp nhận những thành tựu văn hóa lớn của các quốc gia phương Đông, các dân tộc Hy Lạp và La Mã đã xây dựng và phát triển nền văn hóa của mình, nâng nó lên một trình độ cao:

+ Trước hết là chữ viết theo hệ chữ cái A, B, C do họ hoàn chỉnh, chính là chữ viết mà chúng ta đang dùng hiện nay.

+ Họ đã tính được 1 năm có 365 ngày 6 giờ, chia làm 12 tháng. Đó là lịch dương mà chúng ta đang dùng ngày nay.

+ Nhiều định lí, công thức số học, hình học, vật lí, tích học, sử học, địa lí v.v... với những nhà bác học nổi tiếng: Ta-lét, Pi-ta-go, Ơ-clít, Ác-si-mét v.v... là những người đặt nền móng cho nhiều ngành khoa học sau này.

+ Bên cạnh đó, họ còn có nhiều thành tựu khoa học, văn học khác.

- Về lĩnh vực nghệ thuật, điêu khắc, kiến trúc: Người Hy Lạp và La Mã cổ đại đã làm nên hàng loạt công trình nghệ thuật điêu khắc, tạc tượng, kiến trúc vừa đẹp vừa mẫu mực, xứng đáng cho người đời sau học tập, thán phục, chiêm ngưỡng như: đền Pác-tê-nông ở A-ten, đấu trường Cô-li-dê ở La Mã, tượng Lực sĩ ném đĩa, tượng Thần Vệ nữ Mi-lô...

Câu 2:  Điều kiện tự nhiên của Hy Lạp và La Mã cổ đại có những thuận lợi và khó khăn gì đối với phát triển kinh tế?

Trả lời:

- Thuận lợi:

+ Hy Lạp và La Mã có biển bao bọc, bờ biển khúc khuỷu tạo ra nhiều vịnh, nhiều hải cảng tự nhiên, an toàn, thuận lợi cho sự đi lại của tàu thuyền.

+ Vùng biển có nhiều đảo lớn, nhỏ nằm rải rác, tạo thành một hành lang, cầu nối giữa lục địa với các đảo và vùng Tiểu Á tạo điều kiện cho ngành thương nghiệp phát triển.

- Khó khăn:

+ Địa hình ở hai bán đảo Ban-căng và I-ta-li-a là đồi núi vừa hiểm trở, đi lại khó khăn, vừa ít đất trồng trọt, chủ yếu là đất đồi cứng, vì thế chỉ thuận lợi cho việc trồng cây lưu niên như nho, cam, chanh, ô liu, v.v...

+ Lương thực chính của Hy Lạp và La Mã là lúa mì, phần lớn đều nhập từ bên ngoài.

Câu 3: Dựa vào hiểu biết của em, nêu một số tư liệu về một số nhà khoa học và những tác phẩm nổi tiếng của họ ở thời cổ đại Hy Lạp và La Mã vẫn còn có giá trị đến ngày nay?

Trả lời:

- Ta-lét (625 - 574 TCN), nhà triết học Hy Lạp, sinh ở Tiểu Á, là người sáng lập ra triết học Hy Lạp và được xem là một trong bảy nhà thông thái của Hy Lạp. Ta-lét nổi tiếng vì những hiểu biết của ông về thiên văn học, sau khi ông đã dự đoán nhật thực xuất hiện vào ngày 28 - 5 - 585 TCN. Ông cũng là người mở đầu cho hình học Hy Lạp.

- Pi-ta-go (580 - 500 TCN), là nhà toán học Hy Lạp, người đã thành lập ở Nam Ý một phong trào vào thế kỉ VI TCN nhấn mạnh đến việc nghiên cứu toán học như một phương tiện để tìm hiểu tất cả những mối quan hệ trong thế giới tự nhiên. Những người theo trường phái Pi-ta-go cho rằng Trái Đất là một khối cầu xoay quanh Mặt Trời. Pi-ta-go là người đầu tiên chỉ ra rằng: Tổng số các góc trong của các tam giác bằng 180°. Phương châm hành động và xử thế của ông là: Đừng nhắm mắt ngủ nếu chưa soát lại tất cả những việc đã làm trong ngày qua.

IV. VẬN DỤNG CAO

Câu 1: Em có nhận xét gì về sự ra đời của các quốc gia Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ và Trung Quốc so với quốc gia cổ đại Hy Lạp và La Mã?

Trả lời:

Sự ra đời của các quốc gia:

- So với các quốc gia cổ đại Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ và Trung Quốc thì các quốc gia cổ đại Hy Lạp và La Mã xuất hiện muộn hơn.

- Nguyên nhân: Đất đai ở Hy Lạp và La Mã xấu, không thuận lợi cho việc trồng lúa và phát triển sản xuất nông nghiệp, do đó không có điều kiện cần thiết cho sự hình thành một quốc gia.

Câu 2: Nêu vai trò của thủ công nghiệp trong nền kinh tế của các quốc gia cổ đại Hy Lạp và La Mã thời cổ đại?

Trả lời:

- Ở Hy Lạp và La Mã cổ đại do điều kiện tự nhiên không thuận lợi nên nền kinh tế chủ yếu là thủ công nghiệp và thương nghiệp. Thủ công nghiệp có vai trò rất lớn trong nền kinh tế:

- Nhiều sản phẩm nổi tiếng như đồ gốm với đủ các loại bình, chum, bát bằng gốm tráng men trang trí hoa văn có màu sắc và hình vẽ đẹp không chỉ để dùng ở trong nước mà còn bán ra các vùng lân cận tăng thêm nguồn thu nhập cho nền kinh tế.

- Nhiều xưởng thủ công chuyên sản xuất một mặt hàng có chất lượng cao với quy mô lớn đã thu hút được nhiều người lao động.

- Sự phát triển của thủ công nghiệp làm cho sản xuất hàng hoá tăng nhanh, quan hệ thương mại được mở rộng.