VĂN BẢN BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN

NHẬN BIẾT

Câu 1: Nêu ra những hiểu biết của em về tác giả Tô Hoài?

Trả lời:

- Tác giả Tô Hoài (1920 - 2014) tên khai sinh là Nguyễn Sen, quê ở Hà Nội  và sinh ra  trong một gia đình thợ thủ công.

Tô Hoài viết văn từ trước Cách mạng tháng Tám năm 1945

- Ông có khối lượng tác phẩm phong phú và đa dạng, gồm nhiều thể loại

- Năm 1996, ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật

Câu 2: Tìm hiểu phong cách viết văn của nhà văn Tô Hoài ?

Trả lời:

Với phong cách viết văn của Tô Hoài hấp dẫn người đọc bởi lối trần thuật hóm hỉnh, sinh động của người từng trải, vốn từ vựng giàu có, nhiều khi rất bình dân và thông tục, nhưng nhờ cách sử dụng đắc địa và tài ba nên có sức lôi cuốn,.. Các phẩm tiêu biểu Dê và Lợn, Võ sĩ bọ ngựa, Dế Mèn phiêu lưu ký (Truyền đồng thoại nôỉ tiếng nhất của Tô Hoài)

Câu 3: Tác phẩm Bài học đường đời đầu tiên thuộc đoạn trích trong chuyện nào của Tô Hoài? Thể loại văn học của tác phẩm?

Trả lời:

Văn bản Bài học đầu tiên là một đoạn trích của Dế Mèn phiêu lưu ý. Truyện thuộc thể loại văn học tự sự - truyện đồng thoại và có những đặc điểm là truyện dành cho trẻ em, có nhân vật thường là loài vật hoặc đồ vật được nhân cách hóa và mang đặc điểm giống con người

Câu 4: Văn bản được chia thành mấy phần? Nội dung của từng phần?

Trả lời:

Có thể chia bố cục đơn giản thành 2 phần:

- Phần 1 (từ đầu đến “sắp đứng đầu thiên hạ rồi”): Vẻ ngoài và tính tình của Dế Mèn

- Phần 2 (còn lại): Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn

Câu 5: Truyện được kể theo ngôi thứ mấy?

Trả lời:

Truyện được kể theo ngôi thứ nhất vì người kể chuyện (Dế Mèn ) xưng “tôi)

Câu 6: Tóm tắt toàn bộ văn bản Bài học đường đời đầu tiên ?

Trả lời:

Dế Mèn là chàng dế thanh niên cường tráng biết ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực. Tuy nhiên Dế Mèn tính tình kiêu căng, tự phụ luôn nghĩ mình “là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ”. Bởi thế mà Dế Mèn không chịu giúp đỡ Dế Choắt- người hàng xóm trạc tuổi Dế Mèn với vẻ ngoài ốm yếu, gầy gò như gã nghiện thuốc phiện. Dế Mèn vì thiếu suy nghĩ, lại thêm tính xốc nổi đã bày trò nghịch dại trêu chị Cốc khiến Dế Choắt chết oan. Trước khi chết, Dế Choắt tha lỗi và khuyên Dế Mèn bỏ thói hung hăng, bậy bạ. Dế Mèn sau khi chôn cất Dế Choắt vô cùng ân hận và suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.

THÔNG HIỂU

Câu 7: Nêu giá trị nội dung của tác phẩm ?

Trả lời:

Bài văn miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra được bài học đường đời cho mình

Câu 8: Nêu giá trị nghệ thuật của tác phẩm ?

Trả lời:

- Cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn

- Nghệ thuật miêu tả loài vật sinh động, đặc sắc

- Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình

Cậu 9: Đặc điểm tính cách và ngoại hình của Dế Mèn được miêu tả ta sao?

Trả lời:

- Ngoại hình: là một chú dế khỏe mạnh, cường tráng : Đôi càng mẫm bóng; Những cái vuốt ở chân, ở ; khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt; Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.Đầu tôi to ra, nổi từng tảng rất bướng; Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.

- Hành động:

  + Đi đứng oai về, làm điệu, nhún chân, rung đùi

   + Quát mấy chị cào cào, đá ghẹo anh gọng vó

   + Co cẳng, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ, dáng điệu tỏ vẻ con nhà võ.

   + Nhai ngoàm ngoạm, trịnh trọng vuốt sâu

- Tính cách: tự tin, yêu đời và luôn tự hào về bản thân mình, luôn hãnh diện với bà con hàng xóm vì vẻ ngoại hình và sức mạnh của mình và cũng  tự cao, tự đắc, kiêu căng và xốc nổi.

Câu 10: Nhân vật Dễ Choắt được miêu tả như thế nào ?

Trả lời:

- Ngoại hình: Dế Choắt có dáng người gầy gò, dài lêu nghêu “như một gã nghiện thuốc phiện”, mặc dù đã tới tuổi thanh niên những cánh vẫn chưa dài, “ngắn củn đến giữa lưng”, hở cả mạng sườn “như người cởi trần mặc áo gi-lê”. mặt lúc nào cũng ngẩn ngẩn, ngơ ngơ
- Tính cách: Dù cho Dế Mèn có chê trách, chê bai hay rủa cho vui miệng thì Dế Choắt cũng đành chịu, chỉ đành than thở sức mình hèn kém, quả thật ta thấy chú Dế Choắt này đáng thương và tội nghiệp

VẬN DỤNG

Câu 11: Dế Mèn đối sử với Dế Choắt như thế nào ?

Trả lời:

- Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt: coi thường, trịch thượng.

 + Lời lẽ, giọng điệu bề trên, xưng hô “chú mày”.

   + Cư xử : ích kỷ, không thông cảm, bận tâm gì về việc giúp đỡ Choắt.

Câu 12: Việc Dế Mèn trêu ghẹo chị Cốc đã gây ra những hậu quả gì ?

Trả lời:

- Dế Mèn nghĩ kế trêu chọc chị Cốc

- Kết quả:gây ra cái chết thương tâm cho Dế Choắt

- Tâm trạng của Dế Mèn sau khi trêu chọc chị Cốc:

   + Hả hê vì trò đùa tai quái của mình: chui vào trong hang nằm khểnh, bụng nghĩ thú vị…

   + Sợ hãi khi nghe tiếng chị Cốc mổ Dế Choắt: nằm im thin thít

   + Hốt hoảng, lo sợ, bất ngờ trước cái chết và lời khuyên của Dế Choắt

   + Ân hận, chân thành sám hối: đứng yên lặng trước mộ Dế Choắt

Câu 13: Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn là gì?

Trả lời:

Bản tính kiêu căng, hống hách đã khiến cho Dế Mèn có bài học nhớ đời, bài học đắt giá ấy phải trả bằng mạng sống của người bạn hàng xóm – Dế Choắt. Chỉ đến khi nhìn thấy Dế Choắt tắt thở, lúc bấy giờ Dế Mèn mới ân hận, nhưng sự ân hận đã quá muộn màng. Trước khi chết Dế Choắt có nói: "ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn cũng mang vạ vào mình đấy". Câu nói vào giờ phút cuối cùng của cuộc đời Dế Choắt đã làm cho Dế Mèn thức tỉnh, rút ra bài học sâu sắc cho bản thân về thái độ sống, về lòng tốt với những người xung quanh, và về tình bạn chân thành

VẬN DỤNG CAO

Câu 14: Phân tích tác dụng của các biện pháp nghệ thuật tác giả Tô Hoài sử dụng trong tác phẩm?

Trả lời:

- Nghệ thuật nhân hóa tài tình, với óc tưởng tượng phong phú, những hình ảnh so sánh độc đáo, giàu chất tạo hình. Ngoài ra, vốn ngôn từ đa dạng với hệ thống động từ, tính từ phong phú, sinh động cùng với lời kể dung dị, tự nhiên, như lời ăn tiếng nói hàng ngày "con nhà võ" "mưa dầm sùi sụt"… tác giả đã làm nổi bật chân dung cũng như tính cách của Dế Mèn.

- Nghệ thuật miêu tả tài tình, bút pháp nhân hóa, so sánh điêu luyện, qua nhân vật Dế Mèn, Tô Hoài không chỉ cho ta thấy chân dung của một cậu chàng thanh niên khỏe mạnh cường tráng, tự tin. Mà còn để lại cho người đọc những bài học sâu sắc trong cuộc sống: sống ở đời phải biết khiêm nhường, luôn quan tâm giúp đỡ những người xung quanh, khi mắc lỗi sai phải biết hối cải và sửa chữa những lỗi lầm đó.

Câu 15: So sánh và tương phản giữa hai nhân vật trong Dế Mèn và Dế Choắt

Trả lời:

Tong văn bản Bài học đường đời đầu tiên,  cả hai nhân vật Dế Mèn và Dế Choắt đã cho ta thấy sự tương phản chất định trong cả đặc điểm ngoại hình và tính cách. Dế Mèn được miêu tả là một con dế thông minh, mưu trí tự tin và có phần hống hách. Trong khi đó, Dế Choắt lại rất nhỏ bé, ốm yếu, có phần nhút nhát, nhưng lại rất tốt bụng. Từ hai chiều đối lập này đã tạo ra một cốt truyện độc đáo, gây ấn tượng sâu sắc cho người đọc. Và đặc biệt là những bài học giá trị cuộc sống: không nên kiêu căng, hống hách để gây ra hậu quả xấu cho người khác. Cuối cùng là dẫn đến sự ân hận muộn màng .