BÀI 5: BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

1.     MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy kể một số hoạt động góp phần bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên mà e biết.

Trả lời:

1. Dọn dẹp vệ sinh lớp học, khuôn viên nhà ở
   2. Vứt rác đúng nơi quy định, không xả rác bừa bãi
   3. Hạn chế sử dụng túi nilon
   4. Tiết kiệm điện, nước trong sinh hoạt
   5. Tích cực trồng cây xanh
   6. Hăng hái tham gia các phong trào bảo vệ môi trường
   7. Không tiếp tay cho hành vi tổn hại đến môi trường

2.     KHÁM PHÁ

1. Sự cần thiết phải bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên
2. Sự cần thiết phải bảo vệ môi trường.

Báo cáo hiện trạng môi trường Quốc gia giai đoạn 2016 - 2020 đã chỉ ra những ảnh hưởng to lớn của ô nhiễm môi trường đối với sức khỏe của con người. Báo cáo Gánh nặng Bệnh tật Toàn cầu (IMHE,2017) đã chỉ ra các yếu tố nguy cơ tử vong và tàn tật tại Việt Nam, trong đó ô nhiễm môi trường không khí đứng thứ 6 tăng 1 bậc so với năm 2007......

1. Môi trường bị ô nhiễm đã ảnh hưởng tới động, thực vật và con người như thế nào? Em hãy lấy thêm ví dụ minh chứng cho việc ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường tới đời sống và sản xuất của con người.
2. Theo em, việc bảo vệ môi trường cần thiết như thế nào đối với cuộc sống của người dân và mỗi quốc gia?

Trả lời:

1. Môi trường bị ô nhiễm đã ảnh hưởng tới động, thực vật và con người: nguyên nhân cao huyết áp, đường huyết, hút thuốc, có nguy cơ gây tử vong và bệnh tật tại Việt Nam. Đồng thời gây ung thư, chất độc ngấm vào máu, ảnh hưởng tới sức khỏe nghiêm trọng.

Ví dụ minh chứng cho việc ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường tới đời sống và sản xuất của con người:

Ô nhiễm môi trường không khí: gây ra mưa axit, thủng tầng ozone, tăng hiệu ứng nhà kính làm trái đất nóng lên, băng hai cực tan chảy làm nước biển dâng cao…

1. Theo em, việc bảo vệ môi trường cần thiết đối với cuộc sống của người dân và mỗi quốc gia: giúp cho cuộc sống và môi  trường trong lành, sạch đẹp, bảo đảm cân bằng sinh thái; ngăn chặn khắc phục các hậu quả xấu do con người và thiên nhiên gây ra. Bảo vêh tài nguyên thiên nhiên giúp cho tài nguyên thiên nhiên không bị cạn kiệt.

1. Sự cần thiết phải bảo vệ tài nguyên thiên nhiên

Theo Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO), rừng có 5 vai trò chính gồm nuôi dưỡng đất, lưu trữ các-bon, cung cấp thực phẩm lành mạnh cho hàng triệu người, điều tiết nước và là nhà của khoảng 80% các giống loài sống trên cạn. Quản lí rừng bền vững kết hợp sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên từ rừng là cách tốt nhất chống lại sự biến đổi khí hậu và đóng góp vào sự thịnh vượng, hạnh phúc,.....

1. Em hãy cho biết tài nguyên rừng có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống của con người.
2. Theo em, việc bảo vệ và khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống của người dân và sự phát triển của mỗi quốc gia?

Trả lời:

1. Tài nguyên rừng có ý nghĩa quan trọng đối với cuộc sống của con người:

Rừng là một hệ sinh thái mà quần xã cây rừng giữ vai trò chủ đạo trong mối quan hệ tương tác giữa sinh vật với môi trường. Rừng có vai trò rất quan trọng đối với cuộc sống của con người cũng như môi trường: cung cấp nguồn gỗ, củi, điều hòa, tạo ra oxy, điều hòa nước, là nơi cư trú động thực vật và tàng trữ các nguồn gen quý hiếm, bảo vệ và ngăn chặn gió bão, chống xói mòn đất, đảm bảo cho sự sống, bảo vệ sức khỏe của con người…

Vì vậy tỷ lệ đất có rừng che phủ của một quốc gia là một chỉ tiêu an ninh môi trường quan trọng (diện tích đất có rừng đảm bảo an toàn môi trường của một quốc gia tối ưu là 45% tổng diện tích).

Cân bằng lượng khí O2 và CO2 trên Trái Đất: Con người chúng ta ai cũng biết rằng, cây xanh có khả năng quang hợp, điều hòa không khí trong lành. Do đó, rừng giống như một nhà máy thu nhận khí CO2 và sản xuất ra khí O2, ... Đặc biệt là trong tình trạng Trái Đất ngày một nóng lên thì việc giảm lượng khí CO2 là điều cần thiết.

Rừng làm giảm, phòng chống thiên tai: Rừng cây giúp điều tiết lượng nước, phòng chống thiên tai hạn hán lũ lụt, xói mòn, sạt lở đất. Vai trò của rừng trong việc bảo vệ đất phòng chống thiên tai rất rõ ràng, quan trọng. Ngoài ra, nó còn giúp giảm dòng chảy bề mặt, khắc phục xói mòn, hạn chế lắng đọng lòng sông, lòng hồ và điều hòa dòng chảy của sông, suối.

Rừng tăng độ phì nhiêu cho đất: Rừng có khả năng chế ngự dòng chảy, giúp ngăn chặn sự bào mòn của đất, đặc biệt là tại những vùng đồi núi có độ dốc lớn. Rừng giữ cho lớp đất không bị xói mòn đi, bồi dưỡng tiềm năng của đất. Bên cạnh đó, mọi đặc tính vi sinh vật học và lý hóa, độ phì nhiêu trong đất được giữ nguyên.

1. Theo em, việc bảo vệ và khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên đối với cuộc sống của người dân và sự phát triển của mỗi quốc gia có ý nghĩa vô cùng quan trọng: mọi cơ quan tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân. Nhà nước có chính sách bảo vệ môi trường; quản lí, sử dụng hiệu quả, bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên,....

2. Quy định cơ bản của pháp luật về bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên
3. a) Căn cứ vào các quy định của pháp luật, em hãy cho biết trong các bức tranh trên, chủ thể nào thực hiện đúng, chủ thể nào vi phạm các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. Vì sao?
4. b) Hãy kể thêm một số quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường mà em biết.

Trả lời:

- Hình 1: các nhân vật trong hình đã thực hiện phân loại và vứt rác đúng nơi quy định => đây là hành động đúng với quy định của pháp luật. Chúng ta cần khuyến khích và học tập theo hành động này.

- Hình 2: Người công nhân đổ chất thải chưa qua xử lí ra môi trường => hành vi này đã vi phạm khoản 2 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020. Đây là hình vi đáng lên án và cần phải xử lí nghiêm theo quy định của pháp luật.

- Hình 3: Chiếc xe tải làm rơi, vương vãi chất thải ra môi trường => hành vi này đã vi phạm khoản 1 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020. Đây là hình vi đáng lên án và cần phải xử lí nghiêm theo quy định của pháp luật.

1. Một số quy định khác về bảo vệ môi trường:

- Khoản 4 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020 nghiêm cấm hành vi: Gây tiếng ồn, độ rung vượt mức cho phép theo quy chuẩn kĩ thuật môi trường; xả thải khói, bụi, khí có mùi độc hại vào không khí.

- Khoản 5 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020 nghiêm cấm hành vi:Thực hiện dự án đầu tư hoặc xả thải khi chưa đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.

- Khoản 6 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020 nghiêm cấm hành vi:Nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh chất thải từ nước ngoài dưới mọi hình thức.

- Khoản 10 điều 6 Luật bảo vệ môi trường năm 2020 nghiêm cấm hành vi: Sản xuất, kinh doanh sản phẩm gây nguy hại cho sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên; sản xuất, sử dụng nguyên liệu, vật liệu xây dựng chứa yếu tố độc hại vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường.

Câu hỏi:

1. Dựa vào thông tin 1, em hãy cho biết các chủ thể ở trường hợp 2 và hai bức tranh đã thực hiện đúng hay chưa đúng các quy định của pháp luật về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Vì sao?
2. Hãy kể thêm một số quy định của pháp luật về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên mà em biết.

Trả lời:

- Trong trường hợp 2.

+ Công ty T đã thực hiện hoạt động khai thác cát trái phép khiến môi trường sống của người dân làng chài X bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đây là hành vi vi phạm quy định của pháp luật (khoản 5 điều 9 Luật Tài nguyên nước năm 2012, sửa đổi bổ sung năm 2018).

+ Anh Hải và người dân làng chài X đã thu thập chứng cứ và tố cáo những sai phạm của công ty T. Hành vi của anh Hải và người dân trong làng chài là đúng pháp luật, đáng được khuyến khích.

- Trong hình 1: các nhân vật trong ảnh đã thực hiện hoạt động trồng và chăm sóc cây xanh. Đây là hành động phù hợp với quy định của pháp luật, chúng ta cần khuyến khích và học tập theo.

- Trong hình 2: nhân vật trong bức ảnh đang thực hiện hành vi săn bắt thú rừng. Hành vi này đã vi phạm khoản 3 điều 9 Luật lâm nghiệp năm 2017. Đây là hành vi đáng lên án và bị xử lí theo quy định của pháp luật.

1. Kể thêm một số quy định của pháp luật về bảo vệ tài nguyên thiên nhiên

- Khoản 5 điều 9 Luật Lâm nghiệp năm 2017 nghiêm cấm thực hiện hành vi: vi phạm quy định về phòng cháy và chữa cháy rừng; phòng, trừ sinh vật gây hại rừng; quản lí các loài ngoại lai xâm hại; dịch vụ môi trường rừng.

- Khoản 7 điều 7 Luật Thủy sản năm 2017 nghiêm cấm thực hiện hành vi: sử dụng chất, hóa chất cấm, chất độc, chất nổ, xung điện, dòng điện, phương pháp, phương tiện, ngư cụ khai thác có tính chất hủy diệt, tận diệt để khai thác nguồn lợi thủy sản.

- Khoản 2 Điều 8 Luật Khoáng sản 2010 nghiêm cấm thực hiện hành vi: lợi dụng thăm dò để khai thác khoáng sản.

3. Một số biện pháp bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Ngày 1-4-2001, thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt đề án trồng 1 tỉ cây xanh giai đoạn 2021-2025 với mục tiêu đến hết năm 2025, cả nước trồng được 1 tỉ cây xanh, trong đó có 690 triệu cây phân tán ở các khu đô thị và vùng nông thôn, 310 triệu cây trồng tập trung.....

Nông nghiệp hữu cơ khai thác tổng hợp tất cả các yếu tố tự nhiên sẵn có như: độ phì của đất; sử dụng nguồn gen, giống cây trồng bản địa thích nghi, khai thác hợp lí nguồn nước, thời vụ và các nguồn phân hữu cơ....

1. Các biện pháp nêu ở thông tin trên có tác dụng bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên như thế nào?
2. Hãy kể thêm một số biện pháp khác để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
3. Địa phương em đã có những việc làm nào để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên?

Trả lời:

1. Các biện pháp nêu ở thông tin trên có tác dụng bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên:

• Trồng thêm cây xanh ở khu đô thị, rừng bảo hộ, vùng nông thôn,..
• Khai thác độ phì nhiêu của đất
• sử dụng nguồn gen, giống cây trồng bản địa thích nghi
• Khai thác hợp lí nguồn nước, thời vụ, các nguồn phân hữu cơ.
• Ứng dụng tốt nông nghiệp hữu, hạn chế tối đa các hóa chất gây đọc hại cho cây trồng và môi trường,....

1. Một số biện pháp khác để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

• Giữ gìn cây xanh
• Sử dụng các chất liệu từ thiên nhiên
• Sử dụng năng lượng sạch
• Rút các phích khỏi ổ cắm
• Giảm sử dụng túi ni lông
• Nâng cao ý thức sống

1. Địa phương em đã có những việc làm nào để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên:

• Sử dụng phân bón hữu cơ
• Hạn chế sử dụng ni lông
• Sử dụng năng lượng sạch
• Rút các phích khỏi ổ cắm
• Giảm sử dụng túi ni lông
• Nâng cao ý thức sống

4. Trách nhiệm của học sinh trong việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
5. Các bạn trong tranh đã làm gì để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên?
6. Em đã có những hành động và việc làm nào để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên?

Trả lời:

1. Các bạn trong tranh bảo vệ môi trường:

• Xé tờ rơi và sơn sửa lại 
• Tố cáo hành vi chặt trộm cây
• Vẽ tranh cổ động bảo vệ môi trường, trái đất xanh.

1. Em đã có những hành động và việc làm để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên
2. Dọn dẹp vệ sinh lớp học, khuôn viên nhà ở
   2. Vứt rác đúng nơi quy định, không xả rác bừa bãi
   3. Hạn chế sử dụng túi nilon
   4. Tiết kiệm điện, nước trong sinh hoạt
   5. Tích cực trồng cây xanh
   6. Hăng hái tham gia các phong trào bảo vệ môi trường
   7. Không tiếp tay cho hành vi tổn hại đến môi trường