BÀI 2: DỰA VÀO ĐÂU ĐỂ BIẾT VÀ PHỤC DỰNG LẠI LỊCH SỬ?

MỞ ĐẦU

Các nhà sử học làm công việc tương tự như những thám tử. Muốn dựng lại lịch sử, họp hải đi tìm các bằng chứng, tức là các tư liệu lịch sử. Hình ảnh dưới đây là một dạng tư liệu lịch sử. Quan sát hình ảnh, em nhận thấy những hoa văn trên mặt trông đồng miêu tả những gì? Qua đó, em có thể biết được gì về đời sống của người Việt cổ?

1. TƯ LIỆU HIỆN VẬT

Câu hỏi: Thế nào là tư liệu hiện vật? Từ hình 2 và 3, em hãy kể thêm một số tư liệu hiện vật mà em biết.

Trả lời:

Tư liệu hiện vật là những di tích, đồ vật, ... của người xưa còn lưu giữ lại trong lòng đất hay trên mặt đất. Tuy đây chỉ là những hiện vật "câm", nhưng nếu biết khai thác, chúng có thể nói cho ta biết khá cụ thể và trung thực về đời sống vật chất và phần nào đời sống tinh thần của người xưa.

Một số tư liệu hiện vật: 

• Nhóm hiện vật lợp mái cung điện thời Lý được tìm thấy tại Hoàng thành Thăng Long
• Ngói úp trang trí đôi chim phượng bằng đất nung tìm thấy ở Hoàng thành Thăng Long
• Xe tăng, máy bay, khẩu pháo và một số súng thần công còn được lưu giữ tại bảo tàng lịch sử Thừa Thiên - Huế
• Rìu đá, công cụ bằng đá 

2. TƯ LIỆU CHỮ VIẾT

Câu 1: Đoạn tư liệu trên cho em biết thông tin gì về thời đại Hùng Vương

Trả lời:

Đoạn thông tin này cho ta biết thông tin về tổ chức hành chính, tên gọi của người đứng đầu các bộ... Cụ thể: quốc hiệu là Văn Lang, đất nước chia làm 15 bộ, tướng văn là Lạc hầu, tướng võ là Lạc tướng, con gái vua là Mị Nương, con trai vua là Quan lang, hình thức nối ngôi: cha truyền con nối - Phụ đạo. Vua các đời đều gọi là Hùng Vương.

Câu 2: Em hiểu thế nào là tư liệu chữ viết? Vì sao bia Tiến sĩ ở Văn Miếu (hình 4) cũng được coi là tư liệu chữ viết?

Trả lời:

Tư liệu chữ viết là những bản ghi, tài liệu chép tay hay sách được in, khắc chữ. Các nguồn tài liệu này kể cho ta biết tương đối đầy đủ về các mặt của đời sống con người. Tuy nhiên, tư liệu chữ viết thường mang ý thức chủ quan của tác giả tư liệu. 

3. TƯ LIỆU TRUYỀN MIỆNG

Câu 1: Thế nào là tư liệu truyền miệng

Trả lời:

Tư liệu truyền miệng là những câu chuyện dân gian, truyền thuyết được kể truyền miệng từ đời này qua đời khác gọi là tư liệu truyền miệng. Loại tư liệu này thường không cho biết chính xác về thời gian và địa điểm, nhưng phần nào phản ánh hiện thực lịch sử.

Câu 2: Hình 5 khiến em liên hệ đến truyền thuyết nào trong dân gian

Trả lời:

Hình 5 khiến ta nhớ đến truyền thuyết Thánh Gióng

4. TƯ LIỆU GỐC

Câu hỏi: Em hiểu như nào là tư liệu gốc? Nêu ví dụ cụ thể.

Trả lời:

Tư liệu gốc là tư liệu cung cấp những thông tin đầu tiên và trực tiếp về sự kiện lịch sử. Đây là nguồn tài liệu đáng tin cậy nhất khi tìm hiểu lịch sử.

Ví dụ: 

• Cố đô Huế
• Đại Việt sử kí toàn thư
• Trống đồng Đông Sơn

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Theo em, tư liệu hiện vật, tư liệu chữ viết, tư liệu truyền miệng và tư liệu gốc có ý nghĩa gì và giá trị gì?

Trả lời:

Ý nghĩa và giá trị của sử liệu:

• Sử liệu chính là phương tiện mà thông qua đó nhà sử học có thể nhận thức được những gì đã xảy ra trong quá khứ.
• Các nguồn sử liệu là bằng chứng giúp các nhà sử học "dựng lại lịch sử" một cách chính xác và khách quan nhất.
• Các nguồn tư liệu còn giúp ta hình dung về cuộc sống tinh thần và vật chất của cuộc sống con người, giúp lí giải một số hiện tượng, sự việc dựa trên những chứng cứ khoa học.

Câu 2: Khai thác hình 2, 3, 4 và 5 trong bài học, hãy cho biết hình ảnh nào thuộc tư liệu gốc?

Trả lời:

Tư liệu gốc gồm hình: 1, 2, 3, 4

Câu 3: Hãy kể tên một số truyền thuyết có liệ quan đến lịch sử mà em biết.

Trả lời:

Một số truyền thuyết liên quan đến lịch sử:

• Phù Đổng Thiên Vương – Thánh Gióng
• Sơn Tinh – Thuỷ Tinh
• Bọc trăm trứng
• Bánh Dày – Bánh Chưng
• Sự tích dưa hấu
• Sự tích Chử Đồng Tử
• Sự tích về Cột đá thề
• Mị Châu - Trọng Thủy

Câu 4: Ở nhà em hoặc nơi em sinh sống có những hiện vật nào ó thể giúp tìm hiểu lịch sử. Hãy giới thiệu ngắn gọng một giênh vật mà em thích nhất.

Trả lời:

Học sinh tự làm