Đáp án Lịch sử 9 chân trời Bài 16: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp kết thúc thắng lợi (1951 – 1954)

BÀI 16. CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP KẾT THÚC THẮNG LỢI (1951 – 1954)

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Hình ảnh đoàn dân công tham gia vận chuyển lương thực lên Điện Biên trên những chiếc xe đạp thổ thô sơ đã trở thành biểu tượng cho sức mạnh toàn dân tham gia kháng chiến sức mạnh làm nên một “thiên sử vàng” Điện Biên Phủ chấn động địa cầu. "Thiên sử vàng” đó được kết tinh từ những thắng lợi nào trong suốt 9 năm kháng chiến trường kì, gian khổ? Vì sao cụm từ “Điện Biên Phủ – Việt Nam Hồ Chí Minh” đã trở thành niềm tự hào của nhiều dân tộc đang đấu tranh chống áp bức trên thế giới lúc bấy giờ?

Hướng dẫn chi tiết:

Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ (1954) đã đập tan hoàn toàn kế hoạch Nava, giáng đòn quyết định vào ý chí xâm lược của thực dân Pháp, làm xoay chuyển cục diện chiến tranh, tạo cơ sở thực lực về quân sự cho cuộc đấu tranh ngoại giao tại Hội nghị Giơnevơ, kết thúc cuộc kháng chiến. Đồng thời, chấm dứt cuộc chiến tranh xâm lược, ách thống trị của thực dân Pháp trong gần 1 thế kỉ trên đất nước Việt Nam, giáng đòn nặng nề vào tham vọng xâm lược, âm mưu nô dịch của chủ nghĩa đế quốc, góp phần làm tan rã hệ thống thuộc địa, cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc các nước chân Á, châu Phi và khu vực Mĩ Latinh.

1. Kháng chiến “toàn diện”: Những thắng lợi trên mặt trận chính trị, kinh tế, văn hoá, giáo dục

Câu hỏi: Hãy trình bày những thắng lợi trên mặt trận chính trị, kinh tế, văn hoá, giáo dục của Việt Nam trong giai đoạn 1951-1953.

Em có đồng ý với quan điểm cho rằng: Tầm vóc vĩ đại của cuộc kháng chiến toàn dân đã tạo nền tảng cho một thời kì nở rộ của văn chương và nghệ thuật? Tại sao?

Hướng dẫn chi tiết:

Đại hội đại biểu lần thứ II của Đảng đã diễn ra vào năm 1951. Tại đại hội này, Đảng ra hoạt động công khai với tên gọi là Đảng Lao động Việt Nam và thông qua Tuyên ngôn, Chính cương, Điều lệ mới của Đảng. Ban Chấp hành Trung ương mới được bầu, với Hồ Chí Minh giữ chức Chủ tịch và Trường Chinh làm Tổng Bí thư.

Trong lĩnh vực kinh tế, chính phủ đã mở cuộc đại vận động sản xuất và tiết kiệm nhằm tăng cường năng suất và tài nguyên. Luật cải cách ruộng đất được thông qua nhằm chia đất cho nông dân và tạo điều kiện cho sự phát triển nông nghiệp.

Về văn hoá và giáo dục, những thành tựu đáng kể đã được đạt được. Số lượng học sinh phổ thông và học sinh giáo dục cơ sở đã gia tăng đáng kể. Vào năm 1952, đã có khoảng 1 triệu học sinh phổ thông, và khoảng 14 triệu người thoát nạn mù chữ. Năm 1954, số lượng học sinh tiểu học tăng 130% và học sinh trung học tăng 300%.

Cuộc kháng chiến toàn dân và cuộc chiến tranh ái quốc đã tạo nền tảng cho một thời kỳ nở rộ của văn chương và nghệ thuật. Văn học và nghệ thuật trong thời kỳ này được truyền cảm hứng bởi hiện thực đời sống cách mạng và cuộc chiến tranh. Các tác phẩm văn học trong thời kỳ này thường mang tính chất cách mạng và tập trung vào việc tôn vinh anh hùng và tình yêu đất nước.

2. Cuộc Tiến công chiến lược Đông – Xuân 1953 – 1954 và chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ năm 1954

Câu hỏi: Dựa vào lược đồ 16.2, 16.3 và thông tin trong bài, hãy mô tả chiến thắng của quân dân Việt Nam trong cuộc Tiến công chiến lược Đông – Xuân 1953-1954 và chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ năm 1954.

Dựa vào lược đồ 16.2 và thông tin trong bài, theo em, vì sao Điện Biên Phủ trở thành điểm quyết chiến chiến lược của thực dân Pháp trong chiến tranh Đông Dương?

Hướng dẫn chi tiết:

- Trong đông – xuân 1953 – 1954, loại khỏi vòng chiến đấu 128.200 quân địch, thu 19.000 súng, bắn rơi và phá huỷ 162 máy bay, giải phóng nhiều vùng rộng lớn trong cả nước. Riêng tại mặt trận Điện Biên Phủ, loại khỏi vòng chiến đấu 16.200 địch, bắn rơi và phá huỷ 62 máy bay, thu toàn bộ vũ khí và đồ dùng quân sự.

- Thắng lợi của cuộc tiến công Đông – Xuân 1953 – 1954 và Chiến dịch Điện Biên Phủ đã đập tan hoàn toàn kế hoạch Nava, giáng đòn quyết định vào ý chí xâm lược của thực dân Pháp, làm xoay chuyển cục diện chiến tranh, tạo cơ sở thực lực về quân sự cho cuộc đấu tranh ngoại giao tại Hội nghị Giơnevơ, kết thúc cuộc kháng chiến.

Điện Biên Phủ trở thành điểm quyết chiến chiến lược của thực dân Pháp trong chiến tranh Đông Dương vì Điện Biên Phủ là tập đoàn cứ điểm mạnh, trung tâm của kế hoạch Na-va, muốn làm phá sẩn hoàn toàn kế hoạch Na-va phải tiêu diệt Điện Biên Phủ

3. Chiến thắng trên mặt trận ngoại giao

Câu hỏi: Theo em, thắng lợi quan trọng nhất trên mặt trận ngoại giao của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ở Hội nghị Giơ-ne-vơ là gì?

Hướng dẫn chi tiết:

Hiệp định Giơ-ne-vơ về Đông Dương là văn bản pháp lí quốc tế đầu tiên ghi nhận các quyền dân tộc cơ bản của nhân dân các nước Đông Dương và được các cường quốc cùng các nước tham dự Hội nghị cam kết tôn trọng. Pháp buộc phải chấm dứt chiến tranh xâm lược Đông Dương, rút hết quân đội về nước, kết thúc chiến tranh, lập lại hoà bình ở Đông Dương, đáp ứng nguyện vọng hoà bình của nhân dân Việt Nam và nhân dân thế giới, làm tất bại âm mưu của đế quốc Mĩ muốn kéo dài, mở rộng và quốc tế hoá cuộc chiến tranh Đông Dương.

4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp

Câu hỏi: Tại sao cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam thắng lợi? Thắng lợi đó có ý nghĩa lịch sử như thế nào?

Hướng dẫn chi tiết:

Có nhiều nguyên nhân đã góp phần vào sự thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:

Lãnh đạo của Đảng: Đảng Cộng sản Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã có đường lối chính trị và quân sự đúng đắn, sáng tạo. Chiến lược và tư tưởng của Đảng đã giúp tạo ra sự đoàn kết và sự lãnh đạo mạnh mẽ trong cuộc kháng chiến.

Đoàn kết toàn dân: Nhân dân Việt Nam đã đoàn kết một lòng và dũng cảm trong cuộc chiến. Từ những người nông dân, công nhân, sinh viên cho đến các tầng lớp trí thức, mọi người đã cùng nhau chiến đấu với sự hy sinh và tận tụy. Sự đoàn kết toàn dân đã tạo nên một lực lượng vững mạnh và không thể chối cãi.

Chính quyền dân chủ nhân dân: Việt Nam đã có chính quyền dân chủ nhân dân trong cả nước, cùng với việc củng cố và mở rộng Mặt trận Dân tộc Thống nhất. Lực lượng vũ trang của Việt Minh đã trở nên vững mạnh, và hậu phương cũng được xây dựng và củng cố về mọi mặt.

Liên minh chiến đấu: Cuộc kháng chiến của Việt Nam được tiến hành trong liên minh chiến đấu với sự ủng hộ và giúp đỡ của các nước như Trung Quốc, Liên Xô và các nước dân chủ nhân dân khác. Cộng đồng quốc tế cũng đã đồng tình và ủng hộ cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam.

Ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp là rất to lớn:

Chấm dứt chiến tranh xâm lược và ách thống trị của thực dân Pháp: Cuộc kháng chiến giúp chấm dứt cuộc chiến tranh xâm lược và đánh dấu sự kết thúc của ách thống trị của thực dân Pháp trên đất nước Việt Nam sau gần 1 thế kỷ.

Giải phóng miền Bắc và xây dựng chủ nghĩa xã hội: Miền Bắc Việt Nam đã được giải phóng và chuyển sang giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội. Điều này đã tạo cơ sở cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam và thống nhất đất nước vào sau này.

Góp phần vào cuộc chiến đấu giải phóng dân tộc toàn cầu: Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp đã góp phần giáng đòn nặng nề vào tham vọng xâm lược và âm mưu nô dịch của chủ nghĩa đế quốc. Nó cũng cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc các nước chân Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh. Cuộc kháng chiến của Việt Nam trở thành một mẫu gương vĩ đại trong cuộc đấu tranh chống thực dân và giành độc lập của các dân tộc trên thế giới.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Năm 1953, Pháp và Mỹ thực hiện kế hoạch Na-va nhằm mục tiêu gì? Đảng và Chính phủ Việt Nam đã chủ động đối phó như thế nào? Kết quả?

Hướng dẫn chi tiết:

Mục tiêu kế hoạch Na-va với hi vọng trong vòng 18 tháng sẽ giành lấy một thắng lợi quyết định để “kết thúc chiến tranh trong danh dự”.

Đảng và Chính phủ Việt Nam đã chủ động đối phó:

- Bộ Chính trị trung ương Đảng họp và đề ra kế hoạch tác chiến đông – xuân 1953 – 1954.

- Phương hướng chiến lược: Tập trung lực lượng mở những cuộc tiến công lớn vào những hướng quan trọng mà địch tương đối yếu, nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, buộc địch phải bị động phân tán lực lượng

- Phương châm chiến lược: “Tích cực, chủ động, cơ động, linh hoạt”, “đánh ăn chắc, tiến ăn chắc, chắc thắng thì đánh cho kì thắng, không chắc thắng kiên quyết không đánh”

Kết quả: đập tan hoàn toàn kế hoạch Nava, giáng đòn quyết định vào ý chí xâm lược của thực dân Pháp, làm xoay chuyển cục diện chiến tranh, tạo cơ sở thực lực về quân sự cho cuộc đấu tranh ngoại giao tại Hội nghị Giơnevơ, kết thúc cuộc kháng chiến.

Câu 2: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 – 1954) của nhân dân Việt Nam kết thúc với những thắng lợi nào? Hãy lập sơ đồ tư duy về những thắng lợi ấy và nêu ý nghĩa.

Hướng dẫn chi tiết:

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài kết hợp quan sát tư liệu 16.6, hãy đóng vai một nhân vật được thể hiện trong bức tranh, sau đó viết một bức thư mô tả không khi ra trận của toàn dân trong chiến dịch Điện Biên Phủ gửi đến thế hệ sau.

Hướng dẫn chi tiết:

Thật hân hạnh cho anh khi ngày hôm nay được ngồi lại và viết về chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954.

Đã 70 năm trôi qua nhưng anh vẫn còn nhớ như in không khí ra trận của toàn dân ngày hôm ấy. Sau khi nhận được thông tin Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ, nhằm tiêu diệt lực lượng địch ở đây, giải phóng Tây Bắc, tạo điều kiện giải phóng Bắc Lào; giành thắng lợi quyết định, tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc đấu tranh ngoại giao để kết thúc chiến tranh, toàn bộ lực lượng chiến sĩ sẵn sàng đứng lên tham gia cuộc đấu tranh bất khuất này của dân tộc.

Những con số đó không chỉ thể hiện số lượng thành tích mà nhân dân ta đã là được trong chiến dịch mà nó còn thể hiện được ý chí quyết tâm bảo vệ nền độc lập của dân tộc to lớn biết nhường nào.

Anh hi vọng rằng các em – thế hệ trẻ của Việt Nam cố gắng học tập chăm chỉ, giúp đỡ gia đình, đóng góp thật nhiều cho sự phát triển của xã hội nhé.