Đáp án Tiếng Việt 5 kết nối tri thức Bài 15: Bài ca về mặt trời

BÀI 15

ĐỌC: BÀI CA VỀ MẶT TRỜI

Khởi động: Chia sẻ với bạn suy nghĩ, cảm xúc của em về cảnh mặt trời mọc hoặc mặt trời lặn.

Hướng dẫn chi tiết:

- Cảnh mặt trời mọc:

Khi mặt trời mọc, tôi thường cảm nhận sự thức dậy của thế giới xung quanh. Ánh sáng và màu sắc của bầu trời thay đổi từ sự tối tăm ban đầu sang một sắc màu ấm áp và tươi sáng. Tôi có cảm giác như mọi thứ đang tỉnh giấc và chuẩn bị để bắt đầu một ngày mới. Mặt trời mọc mang đến hy vọng và niềm tin vào một khởi đầu tươi sáng.

- Cảnh mặt trời lặn:

Cảnh mặt trời lặn mang đến cho tôi một cảm giác bình yên và sự thư giãn. Tôi thường cảm nhận được sự thăng hoa và êm đềm trong giây phút đó, như một lời chào từ cuối ngày. Mặt trời lặn là thời điểm tôi thường dùng để thả lỏng tâm trí, suy ngẫm về những điều đã xảy ra và cảm nhận sự tĩnh lặng của tự nhiên.

Trả lời câu hỏi:

Câu 1: Đàn chim sẻ làm gì khiến nhân vật “tôi” chú ý? Nhân vật “tôi” nghĩ gì về chuyện đó?

Hướng dẫn chi tiết:

Đàn chim sẻ thi nhau cất tiếng hót trên những ngọn cau cao khiến nhân vật “tôi” chú ý. Dàn đồng ca khi bổng khi trầm, khi nhanh khi chậm, xôn xao vòm không gian. Nhân vật “tôi” không thể biết đàn chim sẻ hát về cái gì nhưng rõ ràng là chúng đã trông thấy một cái gì đó mà nhân vật “tôi” không thể thấy.

Câu 2: Cảnh mặt trời mọc được miêu tả như thế nào?

Hướng dẫn chi tiết:

Mặt trời mọc được miêu tả giống như chiếc mũ màu đỏ. Chiếc mũ đỏ to lớn nhô dần lên trên nền trời buổi sớm. Cuối cùng chiếc mũ đỏ bay lên khỏi vòm cây. Đấy là vầng mặt trời. Vầng mặt trời giống một chiếc mâm đồng đỏ bay từ từ chiếm lĩnh nền trời xa, rộng. Chim sẻ càng cất cao giọng, chiếc mâm đồng đỏ càng nhích dần lên.

Câu 3: Vì sao nhân vật “tôi” liên tưởng mặt trời như chiếc mũ đỏ rồi lại như chiếc mâm đồng đỏ?

Hướng dẫn chi tiết:

Nhân vật “tôi” liên tưởng mặt trời như chiếc mũ đỏ vì đây là hình ảnh của mặt trời khi mới mọc lên, chiếc mũ đỏ gợi nhớ đến sự rực rỡ và nổi bật của mặt trời trong khoảnh khắc đó.

Nhân vật “tôi” liên tưởng mặt trời như chiếc mâm đồng đỏ vì hình ảnh này gợi lên sức mạnh của mặt trời chiếm lĩnh trên nền trời xa, rộng.

Câu 4: Khi phát hiện ra vầng mặt trời như chiếc mâm đồng đỏ, cảm xúc của nhân vật “tôi” như thế nào? Em suy nghĩ gì về bài hát của nhân vật “tôi”?

Hướng dẫn chi tiết:

Khi phát hiện ra vầng mặt trời như chiếc mâm đồng đỏ, cảm xúc của nhân vật “tôi” được thể hiện như sau: trái tim bỗng vang lên một bài ca hòa với bài ca của những con chim sẻ trên trời cao. Bài hát của nhân vật “tôi” ngắn gọn, vui nhộn làm nổi bật hình ảnh mặt trời dù lặn xuống biển cả đêm nhưng sáng hôm sau lại tiếp tục hình ảnh chói chang, rực rỡ.

Câu 5: Khi đọc đoạn văn tả mặt trời mọc, có hai bạn nhỏ đã nêu ý kiến như dưới đây. Em thích ý kiến của bạn nào hoặc có ý kiến nào khác? Vì sao?

Hướng dẫn chi tiết:

Em thích ý kiến của cả hai bạn vì cách tả cảnh mặt trời mọc rất thú vị, sinh động, hấp dẫn. Hai bạn sử dụng linh hoạt biện pháp nghệ thuật so sánh và nhân hóa giúp người đọc thêm trí tưởng tượng phong phú về khung cảnh buổi sáng sớm.

LUYỆN TỪ VÀ CÂU: LUYỆN TẬP VỀ TỪ ĐA NGHĨA

Câu 1: Nêu nghĩa của từ hạt trong mỗi đoạn thơ dưới đây. Từ hạt trong đoạn thơ nào được dùng với nghĩa gốc?

1. Khi đang là hạt b. Hạt mưa mải miết trốn tìm

    Cầm trong tay mình                      Cây đào trước của lim dim mặt cười

    Chưa gieo xuống đất                         Quất gom từng hạt nắng rơi

    Hạt nằm lặng thinh                       Làm thành quả - những mặt trời tí hon.

Hướng dẫn chi tiết:

1. Từ hạt trong đoạn a là nghĩa chuyển. Từ hạt mang ý nghĩa tượng trưng cho những ý tưởng, khát vọng hoặc tiềm năng trong đời sống con người. Nó nhấn mạnh sự yên lặng, chờ đợi và sự phát triển tiềm năng trước khi "hạt" được gieo xuống đất và khởi đầu quá trình trưởng thành và thực hiện.
2. Từ hạt trong đoạn b mang nghĩa gốc chỉ những giọt nước mưa nhỏ từ trên trời rơi xuống.

Câu 2: Trong hai đoạn thơ dưới đây, từ chân được dùng với các nghĩa nào? Các nghĩa đó có gì giống và khác nhau?

Hướng dẫn chi tiết:

1. Các từ chân trong đoạn thơ a dùng với nghĩa chuyển.
2. Từ chân trong đoạn thơ b dùng với nghĩa gốc.

Các nghĩa này có điểm chung là một bộ phận của vật hoặc con người dùng để đứng. Điểm khác nhau là từ chân ở đoạn a dùng theo phương thức chuyển nghĩa ẩn dụ mang nghĩa phần dưới cùng của một số vật tiếp giáp, có thể giữ cho phần trên được thăng bằng. Còn từ chân ở đoạn b dùng với nghĩa gốc chỉ một bộ phận cơ thể của con người dùng để đi, đững, chạy, nhảy, …

Câu 3: Đặt câu để phân biệt các nghĩa của mỗi từ sau đây:

*Mũi:

+ Nghĩa 1: bộ phận nhô lên ở giữa mặt người hoặc động vật có xương sống, dùng để thở và ngửi.

+ Nghĩa 2: bộ phận có đầu nhọn, nhô ra ở phía trước của một số vật.

*Cao:

+ Nghĩa 1: có khoảng cách bao nhiêu đó từ đầu này đến đầu kia theo chiều thẳng đứng.

+ Nghĩa 2: hơn mức trung bình về số lượng hay chất lượng.

Hướng dẫn chi tiết:

- Mũi:

Nghĩa 1: Chiếc mũi của cậu ấy rất to.

Nghĩa 2: Trong tình huống giao thông hỗn loạn, tài xế đánh mất kiên nhẫn và nổi cáu vì đứng chờ mũi xe không phản ứng.

- Cao:

Nghĩa 1: Anh ấy cao 1m80.

Nghĩa 2: Sản lượng nông sản năm nay cao hơn năm ngoái nhiều lần.

VIẾT: VIẾT BÀI VĂN TẢ PHONG CẢNH

Đề 2: Tả một cảnh biển đảo em đã được thấy tận mắt hoặc xem trên phim ảnh.

Câu 1: Dựa vào dàn ý đã lập trong hoạt động Viết ở Bài 14, viết bài văn theo yêu cầu của đề bài.

Hướng dẫn chi tiết:

Nha Trang - một thành phố ven biển nổi tiếng tại Việt Nam, là nơi mang đến cho du khách những trải nghiệm tuyệt vời và đa dạng trong suốt cả ngày. Từ buổi sáng, chiều cho đến buổi tối, biển Nha Trang luôn có sức hút riêng, khiến lòng người say đắm trong vẻ đẹp hoang sơ và thanh bình của nó.

Buổi sáng, khi bước ra khỏi cánh cửa khách sạn, tôi được chào đón bởi một bầu trời trong xanh mát mẻ và những đám mây trôi lãng đãng trên đầu.

Không khí trong lành, mát mẻ, tỏa đi hương biển mặn mà. Tiếng gió thổi nhẹ nhàng khua lá dừa kêu lao xao, khiến ta cảm nhận được sự thư thái và dễ chịu. Bờ cát còn ẩm ướt từ sương đêm, tạo ra một không gian tươi mới và mát lạnh. Nước biển dập dềnh sóng nhẹ, thỉnh thoảng lại có những đợt sóng nhẹ va vào bờ. Trên bãi biển, chỉ có vài người dậy sớm tập thể dục, tạo nên một cảnh tượng yên bình và thanh tịnh. Các hàng quán trên bờ biển vẫn im lìm, đóng cửa chờ đón những du khách sôi nổi trong những giờ sau đó.

Buổi chiều, ánh nắng mặt trời chiếu thẳng xuống bãi biển, tạo nên một cảnh quang tươi sáng và rực rỡ. Bầu trời không một gợn mây, tạo điều kiện lý tưởng cho việc tắm nắng và tận hưởng những hoạt động ngoài trời. Gió thổi nhanh hơn và mạnh hơn, mang theo hơi muối biển, làm cho cơ thể cảm thấy sảng khoái. Nước biển ấm áp hơn, nhẹ nhàng hơn buổi sáng, không có nhiều sóng lớn nên rất thích hợp để bơi lội và tận hưởng niềm vui trong làn nước trong xanh. Cảnh tượng trên bãi biển càng trở nên sống động hơn, với đám đông du khách đi tắm biển, vui chơi dưới nước. Các cửa hàng cho thuê phao, bán kem, nước ngọt... đông đúc với người mua và kẻ bán, tạo nên không khí sôi động và phấn khích.

Buổi tối, khi mặt trời đã lặn, biển Nha Trang mang đến một cảnh tượng hoàn toàn khác biệt. Trời tối, không nhìn thấy màu sắc của nước biển, bờ cát và cây cối. Thay vào đó, ánh đèn điện hắt xuống mặt nước, tạo nên một khung cảnh biển bạc loang loáng kỳ ảo. Nước biển buổi tối lạnh hơn, có sóng to và lao bào bờ dồn dập, tạo nên âm thanh mãnh liệt và hùng vĩ. Do đó, không có ai xuống bãi biển để tắm biển. Tuy những người dân và du khách thường tìm đến những vị trí trên bờ biển để thưởng thức món ăn đặc sản và ngồi hóng gió. Gió đêm ở biển rất mạnh và mát, mang lại cảm giác thư thái và sảng khoái. Những cây dừa quằn quại, đung đưa trong gió, tạo nên một khung cảnh đẹp mắt, như một bức tranh sống động. Cảm giác này khiến tôi cảm nhận được sự bất biến và vẻ đẹp tự nhiên của biển Nha Trang.

Với những ấn tượng và kỷ niệm đẹp, biển Nha Trang luôn gợi lên trong tôi những cảm xúc tuyệt vời và kỷ niệm đáng nhớ. Đó là một nơi mà tôi luôn muốn trở lại, để được đắm mình trong vẻ đẹp thiên nhiên tuyệt vời và tìm thấy bình yên trong tiếng sóng biển và hơi thở của gió. Biển Nha Trang sẽ mãi là một trong những kỷ niệm đáng nhớ nhất trong cuộc đời tôi.

Câu 2: Đọc soát và chỉnh sửa.

Bài tập về nhà:

Câu 1: Đọc bài văn của em cho người thân nghe và tiếp thu góp ý.

Câu 2: Tìm đọc đoạn văn, bài văn tả cảnh miền núi, trung du, đồng bằng,... và chép lại những câu văn hay.

Hướng dẫn chi tiết:

1. "Trên đỉnh núi, mây trắng như bông tơ tằm ôm trọn khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ."
2. "Các cánh đồng lúa chín vàng óng, như một biển vàng rực rỡ trải dài đến tận chân trời."
3. "Tiếng gió thổi qua những cánh đồng, làm những cây lúa khẽ uốn éo, tạo ra những đường sóng nhẹ nhàng."