Giáo án dạy thêm văn 8 cánh diều bài: Văn bản 2 - Nếu mai em về chiêm hóa

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung về tác phẩm

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân dựa vào kiến thức đã học về văn bản Nếu mai em về Chiêm Hóa, trả lời các câu hỏi sau:

- Nêu một vài nét về tác giả Mai Liễu?

- Nêu thể loại và bố cục bài thơ?

(ảnh tác giả Mai Liễu, nguồn internet)

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời một số học sinh trình bày các nội dung:

- Nêu một vài nét về tác giả Mai Liễu?

- Nêu thể loại và bố cục bài thơ?

- GV yêu cầu HS lắng nghe, nhận xét đồng đẳng, bổ sung (nếu có)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV dẫn dắt chuyển sang nổi dung mới.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành ba nhóm lớn thực hiện nhiệm vụ sau:

+Nhóm 1: Tìm hiểu về vẻ đẹp của thiên nhiên Chiêm Hóa.

·  Tìm những địa danh xuất hiện trong bài thơ? Cho biết tác dụng của việc nhắc tên các địa danh đó?

·  Tìm những hình ảnh, chi tiết thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên Chiêm Hóa.

·  Chỉ ra các biện tu từ trong khổ:

Sông Gâm đôi bờ trắng cát

Đá ngồi dưới bến trông nhau

Non thần hình như trẻ lại

Xanh lên ngút ngát một màu

+ Nhóm 2: Tìm hiểu về vẻ đẹp con người

·     Hãy nhận xét về cách xưng hô trong bài thơ?

·     Tìm những chi tiết, hình ảnh miêu tả vẻ đẹp của con người nơi đây?

+ Nhóm 3: Tìm hiểu về nét đẹp tuyền thống đầu xuân của vùng Chiêm Hóa.

·     Tác giả đã nhắc đến lễ hội nào trong bài thơ?

·     Em hãy nêu một số hiểu biết về lễ hội “Lồng Tồng” qua đó, ho biết ý nghĩa của lễ hội này đối với người dân Chiêm Hóa nói riêng và đồng bao dân tộc Thái, Dao, Mường nói chung.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học thực hiện nhiệm vụ.

- Gv quan sát, hỗ trợ học sinh(nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận.

- Gv mời đại diện 3 nhóm trình bày về kết quả thảo luận của mình

- Gv yêu cầu HS lắng nghe và nhận xét đồng đẳng hoặc bổ sung (nếu có)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức

- GV dẫn dắt sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 3 nhóm, thực hiện các rút ra đặc trưng thể loại thơ sáu chữ sau khi đọc bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hóa. Trình bày theo bảng (hoặc sơ đồ tư duy) theo Phụ lục 1. Bảng 1

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc nhóm, thảo luận và rút ra đặc trưng thể loại thơ sáu chữ

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết)

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Giáo viên mời đại diện 1 – 2 HS trình bày về kết quả làm làm việc.

- GV yêu cầu học sinh khác lắng nghe, nhận xét đồng đẳng và bổ sung ý kiến (nếu có)

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét và chốt kiến thức.

1. Hiểu biết chung về tác phẩm

a. Tác giả

- Tác giả Mai Liễu có tên thật là Ma Văn Liễu. Ông là người dân tộc Tày đến từ núi rừng Tuyên Quang. Cụ thể, quê của Mai Liễu nằm ở xã Công Đa, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Nhà thơ Mai Liễu sinh năm 1949, mất năm 2020, hưởng thọ 71 tuổi. Ông được bạn bè, người thân nhận xét là người hoà đồng, đôn hậu.

- Sau khi học xong Đại học, tác giả Mai Liễu tham gia vào Hội nhà văn Việt Nam tại Tuyên Quang. Ngoài ra ông còn học tại Học viện quân sự Liên Xô. Cả cuộc đời ông gắn liền với văn chương. Ngay từ khi còn trẻ, ông đã sáng tác văn và còn làm ở Đài phát thanh truyền hình tỉnh Tuyên Quang. Sau đó, ông còn giữ nhiều chức vụ cao trong lĩnh vực văn học nghệ thuật Việt Nam như Phó chủ tịch Thường trực Hội nhà văn Tuyên Quang, Tổng biên tập báo Tân Trào,...

- Trước những năm 2000, Mai Liễu có những tác phẩm thơ nổi bật sau: Mây bay về núi, Tìm tuổi, Lời then ai buộc, Suối làng,...

- Từ năm 2000 trở đi, ông có những tác phẩm thơ đặc sắc sau: Đầu nguồn mây trắng, Bếp lửa nhà sàn, Núi vẫn còn mưa...

- Thơ của Mai Liễu chân thật và thấm đẫm tình cảm. Trong những tác phẩm của ông, tình cảm gia đình, tình cảm giữa người với người và tình yêu quê hương, miền núi được đề cao. Ngôn từ trong thơ Mai Liễu cũng đậm chất miền núi.

- Trong cuộc đời của mình, nhà thơ Mai Liễu đã giành được nhiều giải thưởng lớn của nền văn học Việt Nam như: Giải ba cuộc thi viết thơ năm 2000 của báo Văn nghệ, nhiều lần đạt giải B của Hội nhà văn Việt Nam,...

b. Thể loại và bố cục bài thơ

- Thể loại: thơ sáu chữ

Bố cục: Gồm 3 phần

- Phần 1: Hai khổ thơ đầu: Vẻ đẹp của thiên nhiên Chiêm Hoá

- Phần 2: Hai khổ thơ sau: Vẻ đẹp của con người Chiêm Hoá

- Phần 3: Khổ cuối: Nét đẹp truyền thống đầu xuân của vùng Chiêm Hóa.

2. Nhắc lại kiến thức

a. Vẻ đẹp của thiên nhiên Chiêm Hóa

- Danh từ riêng “Chiêm Hóa”: là một huyện nằm ở phái bắc của tỉnh Tuyên Quang.

- Cách nhắc đến các địa danh ở Chiêm Hóa: Sông Gâm, Non Thần đã cho thấy sự mến thương của tác giả giành cho từng cảnh vật nơi đây.

- Những hình ảnh, chi tiết thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân: mưa tơ rét lộc, bờ cát trắng, đá…

- Cách sử dụng các biện pháp tu từ: nhân hóa, đảo ngữ đã nhấn mạnh được vẻ đẹp của thiên nhiên nơi đây.

- Nỗi nhớ quê hương của tác giả được thể hiện qua những hình ảnh thiên nhiên.

=> Nhận xét: Bức tranh thiên nhiên và con người hiện lên với những màu sắc tươi sáng, không khí tươi vui tràn đầy sức sống khi mùa xuân về.

b. Vẻ đẹp con người

- Cách xưng hô “em” – “ta”: tạo cảm giác thân thương.

- Hình ảnh con phố với các cô gái dân tộc Dao đã tái hiện lại khung cảnh đường phố và người dân Chiêm Hóa.

Vẻ đẹp con người: cô gái Dao nào cũng đẹp, vòng bạc rung rinh, ngù hoa mơn mởn, con gái bản Tây duyên quá, nụ cười môi mọng.

- Không chỉ có dân tộc Dao mà nơi đây còn có dân tộc Tày sinh sống. Việc liệt kê các dân tộc và bản sắc văn hóa nơi đây đã cho thấy tình cảm của tác giả giành cho quê hương.

c. Nét đẹp truyền thống đầu xuân của vùng Chiêm Hóa

- Tác giả nhắc đến lễ hội “Lồng tông” lễ hội xuống đồng được tổ chức vào dịp đầu xuân của đồng bào các dân tộc Thái, Tày..

- Những trò chơi trong lễ hội và đặc biệt trò chơi ném quả còn đòi hỏi sự khéo léo, các nam thanh nữ tú thi nhau ném lên vòng tròn trên ngọn cây nêu. Đó là hai biểu tượng đặc trưng của âm và dương, cái gốc của vũ trụ và vạn vật. Thông qua hoạt động tung còn ngày xuân còn là dịp để nam, nữ thanh niên trao gửi tâm ý với nhau vì thế nhiều đôi trai làng, gái bản đã nên duyên vợ chồng từ những dịp tung còn trong ngày hội xuân…

3. Tổng kết.

Rút ra đặc trưng thể loại theo những yếu tố sau:

+ Vần

+ Nhịp

+ Mạch cảm xúc

+ Cảm hứng chủ đạo