HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK, nêu hiểu biết về tác giả, tác phẩm.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin và chuẩn bị trình bày.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, góp ý, bổ sung (nếu cần thiết).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Hữu Thỉnh (1942), tên thật là Nguyễn Hữu Thỉnh, quê ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc.

- Năm 1963, ông tham gia quân đội và bắt đầu sáng tác thơ.

- Hữu Thỉnh tham gia BCH Hội Nhà văn khóa III, IV, V.

- Là Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam từ 2001 – 2021.

- Thơ Hữu hỉnh thường có những liên tưởng độc đáo thể hiện những suy tư giàu chất nhân văn và cái nhìn mang màu sắc triết lí về cuộc sống.

2. Tác phẩm

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Đường tới thành phố (1979), Từ chiến hào tới thành phố (1991), Thư mùa đông (1994), Trường ca biển (1994),…

- Bài thơ Sang thu được in trong tập thơ Từ chiến hào đến thành phố, NXB Văn học, 1991.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận và hoàn thành phiếu học tập:

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận, điền vào phiếu học tập.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm dán phiếu học tập lên bảng.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức è Ghi lên bảng.

NV2:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp, trả lời câu hỏi:

+ Cảm nhận của nhà thơ khi thu sang ở khổ thơ đầu được thể hiện như thế nào?

+ Em có nhận xét gì về cách ngắt nhịp ở khổ thơ đầu so với các khổ thơ khác? Cách ngắt nhịp như vậy có tác dụng như thế nào đối với việc thể hiện nội dung văn bản?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo cặp, suy nghĩ để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời một số HS trình bày trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV3:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, trả lời các câu hỏi:

+ Bài thơ tả cảnh thiên nhiên vào thời điểm nào? Dựa vào đâu em nhận biết được điều đó?

+ Tìm các từ ngữ, hình ảnh miêu tả những chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ. Qua cách miêu tả đó, em cảm nhận như thế nào về tâm hồn nhà thơ?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo cặp để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 3 HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét, góp ý.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV4:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận, phân tích ý nghĩa của 2 dòng thơ cuối.

- GV gợi ý: Hình ảnh sấm và hàng cây đứng tuổi ẩn dụ cho điều gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm phát biểu, yêu cầu các nhóm khác góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV5:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đặt câu hỏi gợi ý để HS tổng kết về nghệ thuật của bài thơ.

+ Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bài thơ “Sang thu” có tác dụng như thế nào đối với việc thể hiện nội dung bài thơ?

+ Nếu nhan đề “Sang thu” được sửa thành “Thu” hay “Mùa thu” thì có phù hợp với nội dung của bài thơ hay không? Vì sao?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS ghi lại câu hỏi, suy nghĩ để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 2 HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, góp ý.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV6:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV đặt câu hỏi gợi ý để HS tổng kết về nội dung của bài thơ:

+ Theo em, chủ đề của bài thơ “Sang thu” là gì? Qua bài thơ này, tác giả muốn gửi thông điệp gì đến người đọc?

+ Đọc bài thơ “Sang thu”, em học được gì về cách quan sát, cảm nhận thiên nhiên của tác giả?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS suy nghĩ để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 2 – 3 HS trình bày trước lớp.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức è Ghi lên bảng.

3. Thể loại và bố cục

- Thể thơ: thơ năm chữ.

- PTBĐ: Biểu cảm kết hợp tự sự và miêu tả.

- Bố cục: 2 phần:

+ Phần 1: Khổ 1+2: Sự biến đổi của đất trời lúc sang thu và cảm nhận của nhà thơ về thiên nhiên lúc giao mùa.

+ Phần 2: Khổ 3: Những suy ngẫm của nhà thơ.

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Cảm nhận về thiên nhiên lúc giao mùa

- Bỗng à ngạc nhiên, bâng khuâng.

- Hình như à không chắc chắn, chưa dám tin.

è Sự bâng khuâng của tâm hồn nghệ sĩ.

- Cách ngắt nhịp: Cách ngắt nhịp ở khổ 2 và 3 thường là 3/2, chỉ có khổ 1 đáng lưu ý:

§  Câu 1 và câu 3: 3/2

§  Câu 2 và câu 4: 2/3

à Sự luân chuyển trong cách ngắt nhịp góp phần thể hiện tình cảm, cảm xúc của nhà thơ: sự xao xuyến, bâng khuâng khi bất chợt nhận ra sự chuyển động mơ hồ của thiên nhiên từ hạ sang thu.

2. Dấu hiệu giao mùa từ hạ sang thu

- Hương ổi: hương thơm bình dị của làng quê, là một sự vật vô hình, được cảm nhận qua khứu giác.

- Gió se: dấu hiệu lúc thu sang, được cảm nhận qua xúc giác.

- Sương: dấu hiệu lúc thu sang, được cảm nhận bằng thị giác.

à Mùa thu được cảm nhận qua các giác quan: khứu giác, xúc giác và thị giác.

- Hình ảnh: sông dềnh dàng, chim vội vã, đám mây vắt nửa mình, cơn mưa vơi dần à Phép nhân hóa, làm cho những dấu hiệu của mùa thu sang chuyển dịch từ vô hình sang hữu hình à Mùa thu được cảm nhận qua không gian: đất, nước, trời.

* Nghệ thuật:

- Sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa với

các từ ngữ mang sắc thải biểu cảm cao: phả, chùng chình, dềnh dàng, vắt.

3. Những biến chuyển của sự vật và suy ngẫm của nhà thơ về cuộc đời

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi

- Nghĩa thực: hiện tượng tự nhiên lúc thu sang.

- Nghĩa ẩn dụ:

+ Sấm: những vang động bất thường của cuộc đời ngoại cảnh.

+ Hàng cây đứng tuổi: con người từng trải.

à Suy ngẫm của tác giả về nhân sinh: những biến thiên, ba động không thể làm lung lay ý chí hay tác động mạnh mẽ đến con người đã kinh qua những sóng gió của cuộc đời.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

- Cách ngắt nhịp và gieo vần góp phần thể hiện nội dung của văn bản:

+ Sự luận chuyển của nhịp 3/2 và 2/3 ở khổ thơ 1.

+ Vần chân à Tạo sự liên kết giữa các dòng thơ, câu thơ và tạo nhạc điệu cho bài thơ.

- Cách đặt nhan đề và triển khai mạch ý trong bài thơ có sự liên kết chặt chẽ, phù hợp.

- Thể thơ 5 chữ, bài thơ giàu hình ảnh.

- Các biện pháp tu từ: nhân hóa, ẩn dụ.

2. Nội dung

- Chủ đề: Qua việc miêu tả sự chuyển mình của đất trời từ cuối mùa hạ sang thu, bài thơ thể hiện cảm nhận tinh tế của tác giả về thiên nhiên, những suy ngẫm về bước đi của thời gian.

- Thông điệp: cần biết lắng nghe, cảm nhận thiên nhiên bằng tất cả các giác quan để đón nhận những món quà vô giá từ thiên nhiên.