Giáo án và PPT Địa lí 10 kết nối Bài 11: Thuỷ quyển, nước trên lục địa

BÀI 11: THUỶ QUYỂN, NƯỚC TRÊN LỤC ĐỊA

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời:

Nước là vật chất tiên quyết để sự sống phát sinh và phát triển. theo em nước trên Trái Đất tồn tại dưới những dạng nào và có ở những đâu?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Khái niệm thuỷ quyển

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:  Theo em, thuỷ quyển là gì?

Sản phẩm dự kiến:

- Thuỷ quyển là toàn bộ lớp nước bao quanh Trái Đất, phân bố trong các đại dương, trên lục địa, trong các lớp đất đá, trong khi quyền và cả trong cơ thể sinh vật.

- Mỗi bộ phận của thuỷ quyển đều có vai trò quan trọng. Nước trong đại dương và nước băng tuyết giữ ổn định nhiệt độ của bề mặt Trái Đất. Lượng nước ngọt trong khí quyển và trên lục địa tuy chiếm tỉ lệ rất nhỏ nhưng giúp duy trì sự sống trên đất liền.

- Thuỷ quyển là lớp nước tồn tại và phát triển trong vỏ địa lí. Lớp nước này có khối lượng rất lớn và phân bố rộng trong không gian. Nước có thể xâm nhập đến giới hạn trên của tầng đối lưu trong khí quyển, tồn tại trong các lớp trên của thạch quyển, nhưng tập trung chủ yếu ngay trên bề mặt của Trái Đất. Do đó, từ thuỷ quyền thường dùng để chỉ phần nước này.

Hoạt động 2. Nước trên lục địa

GV đưa ra câu hỏi: Em hãy cho biếtchế độ nước sông chịu ảnh hưởng chủ yếu của các nhân tố nào?

Sản phẩm dự kiến:

a. Các nhân tố ảnh hưởng đến chế độ nước sông

- Ảnh hưởng của nguồn cấp nước: phụ thuộc vào số lượng nguồn cấp (nước ngầm và nước trên mặt) mà chế độ nước sông là đơn giản (mỗi năm có một mùa lũ và một mùa cạn) hay phức tạp (trong năm có nhiều mùa lũ, cạn xen kẽ).

- Ảnh hưởng của đặc điểm bề mặt lưu vực: + Địa hình: Độ dốc địa hình làm tăng cường độ tập trung lũ. Ở sườn đón gió, sông thường có lượng nước cấp trên mặt dồi dào hơn so với ở sườn khuất gió.

+ Hồ đầm và thực vật có tác dụng điều tiết dòng chảy. Chúng giữ lại trên lưu vực một phần nước mưa hay nước tuyết tan, làm giảm lũ.

 + Sự phân bố và số lượng phụ lưu, chi lưu: Nếu các phụ lưu tập trung trên một đoạn sông ngắn, dễ xảy ra tình trạng lũ chống lũ. Ngược lại, nếu các phụ lưu phân bố đều theo chiều dài dòng chính, mỗi đợt lũ về có thể kéo dài hơn nhưng là không quá cao. Sông có nhiều chi lưu, nước lũ thoát nhanh, chế độ nước sông sẽ bớt phức tạp.

b. Hồ

Theo nguồn gốc hình thành, hồ bao gồm các loại: 

- Hồ núi lửa: có nguồn gốc từ hoạt động của núi lửa, thường khá sâu

- Hồ kiến tạo: hình thành tại các nơi lún sụt, nứt vỡ trên mặt đất do các mảng kiến tạo di chuyển, họ thường dài và sâu.

- Hồ móng ngựa: hình thành tại các khúc uốn sông bị tách ra khỏi dòng chính, sau khi chuyển dòng, hồ thường nông, có dạng cong.

- Hồ băng hà: do sông băng tạo nên. 

- Hồ nhân tạo: do con người tạo nên.

c. Nước băng tuyết

Đặc điểm của nước bằng tuyết: 

- Tuyết là trạng thái mưa xốp khi nhiệt độ xuống dưới 0°C.

- Tuyết tích tụ trên lục địa, bị nén qua thời gian dài thành băng; khi dày lên và khối băng dịch chuyển do trọng lực tạo thành sông băng.

- Băng tuyết khá phổ biến ở vùng hàn đới, ôn đới và trên các vùng núi cao. Lượng băng trên trái Đất tập trung chủ yếu ở vùng cực Bắc và cực Nam.

d. Nước ngầm

- Đặc điểm của nước ngầm:

• nằm trong các lớp đất đá; 

• có trữ lượng lớn (nhiều hơn nước của sông, hồ cộng lại) và phân bố rộng rãi; 

• được bổ sung từ nước trên mặt thám trực tiếp xuống; 

• tại vùng ẩm ướt, nước ngầm nằm khá gần mặt đất, còn tại các vùng khô hạn, nước ngầm nằm sâu.

e. Các giải pháp bảo vệ nguồn nước ngọt

– Sử dụng nguồn nước ngọt hiệu quả, tiết kiệm và tránh lãng phí.

– Giữ sạch nguồn nước, tránh ô nhiễm nguồn nước ngọt. 

– Phân phối lại nguồn nước ngọt trên thế giới.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS luyện tập làm bài

Câu 1: Ở những vùng đất, đá thấm nước nhiều, nhân tố nào sau đây có vai trò đáng kể trong việc điều hoà chế độ nước của sông?

• A. Băng tuyết.
• B. Thực vật.
• C. Nước ngầm.
• D. Địa hình.

Câu 2: Phía dưới tầng nước ngầm là

• A. tầng đất, đá không thấm nước.
• B. nhiều đất, hàm lượng khoáng.
• C. các tầng đất, đá dễ thấm nước.
• D. giàu chất khoáng, nhiều đá vôi.

Câu 3: Tính chất của nước ngầm rất khác nhau do phụ thuộc vào

• A. mức độ bốc hơi.
• B. đặc điểm địa hình.
• C. lớp phủ thực vật.
• D. đặc điểm đất, đá.

Câu 4: Ngày nước thế giới là ngày nào sau đây?

• A. 22-3.
• B. 22-12.
• C. 23-6.
• D. 21-9.

Câu 5: Ở miền khí hậu nóng, nhân tố chủ yếu tác động đến chế độ nước sông là

• A. chế độ mưa.
• B. địa hình.
• C. thực vật.
• D. nước ngầm.

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Hồ có nguồn gốc hình thành hồ hình chữ U được hình thành do uốn khúc của một con sông, qua thời gian, bị cắt đứt tạo thành một thể nước hình chữ U là hồ nào?

Câu 2: Ở những vùng đất, đá thấm nước nhiều, nhân tố nào có vai trò đáng kể trong việc điều hoà chế độ nước của sông?