Giáo án và PPT Hoá học 10 kết nối Bài 6: Xu hướng biến đổi một số tính chất của nguyên tử các nguyên tố trong một chu kì và trong một nhóm

BÀI 6. XU HƯỚNG BIẾN ĐỔI MỘT SỐ TÍNH CHẤT CỦA NGUYÊN TỬ CÁC NGUYÊN TỐ TRONG MỘT CHU KÌ VÀ TRONG MỘT NHÓM.

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS dự đoán xu hướng thay đổi kích thước nguyên tử của các nguyên tố theo chiều tăng điện tích hạt nhân trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học:

• Trong một chu kì, bán kính nguyên tử của các nguyên tố tăng hay giảm dần?

• Trong một nhóm, bán kính của nguyên tử của các nguyên tố tăng hay giảm dần?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Cấu hình electron nguyên tử của nguyên tố nhóm a.

GV yêu cầu HS trao đổi theo cặp trả lời câu hỏi:

• Nhóm A gồm các nguyên tố nào trong 4 loại nguyên tố s, p, d, f?

• Vì sao các nguyên tố trong cùng một nhóm thì có tính chất hóa học tương tự nhau?

• Sau mỗi chu kì, cấu hình electron lớp ngoài cùng có lặp lại không? Điều này dẫn đến sự biến đổi như thế nào về tính chất của các nguyên tố?

Sản phẩm dự kiến:

- Nhóm A gồm các nguyên tố nhóm s và p.

- Sự giống nhau của số electron hóa trị dẫn đến sự tương tự nhau về tính chất hóa học của các nguyên tố trong cùng nhóm A.

=> Sự biến đổi tuần hoàn của cấu hình electron lớp ngoài cùng là nguyên nhân sự biến đổi tuần hoàn về tính chất các nguyên tố.

-Trả lời câu hỏi ?1 sgk trang 35:

Số elctron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố: Li= 1; Al= 3; Ca= 2; Si= 4; Se= 6; P= 5; Br= 7.

-Trả lời câu hỏi ?2 sgk trang 35:

Vị trí trong bảng tuần hoàn và số electron hóa trị: 

Hoạt động 2. Bán kính nguyên tử

HS quan sát hình ảnh, bảng và trao đổi trả lời:

• Electron chuyển động hỗn loạn xung quanh hạt nhân, vậy làm thế nào để xác định được bán kính của một nguyên tử?

• Nhận xét xu hướng biến đổi bán kính tăng dần hay giảm dần trong một chu kì, trong một nhóm A.

• Giải thích nguyên nhân xu hướng biến đổi bán kính dựa vào lực hút tĩnh điện giữa hạt nhân, các electron và số lớp electron.

Sản phẩm dự kiến:

- Bán kính nguyên tử được xác định bằng một nửa khoảng cách trung bình giữa hai hạt nhân trong chất rắn đơn chất hoặc trong phân tử hai nguyên tử giống nhau.

- Trong một chu kì, bán kính nguyên tử giảm dần theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.

=> Do trong một chu kì điện tích hạt nhân tăng, số lớp electron không đổi nên lực hút giữa hạt nhân với các electron lớp ngoài cùng cũng tăng theo.

- Trong một nhóm A, bán kính nguyên tử tăng dần theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.

=> Do trong một nhóm A, theo chiều từ trên xuống dưới số lớp electron tăng dần, bán kính nguyên tử của các nguyên tố tăng theo, mặc dù điện tích hạt nhân tăng nhanh

+ Trả lời câu hỏi 3 sgk trang 36:

a, Lithium < potassium (cùng nhóm IA). Trong nhóm IA, K có 4 lớp electron > Li có 2 lớp electron, lực hút giữa hạt nhân với electron lớp ngoài cùng của K < Li nên bán kính nguyên tử K > Li.

b, Calcium > selennium (cùng chu kì 4). Trong chu kì 4, Se có 34 điện tích dương hạt nhân và 6 electron lớp ngoài cùng, lực hút giữa hạt nhân với electron lớp ngoài cùng của Se > Ca ( có 20 điện tích dương và 2 electron lớp ngoài cùng) nên bán kính nguyên tử Se < Ca.

Hoạt động 3. Độ âm điện

HS hoạt động nhóm đôi trả lời câu hỏi:

• Độ âm điện là gì?

• Xu hướng biến đổi giá trị độ âm điện trong một chu kì, trong một nhóm A tăng dần hay giảm dần theo điện tích hạt nhân.

Sản phẩm dự kiến:

- Độ âm điện (ꭓ) là đại lượng đặc trưng cho khả năng hút electron của nguyên tử một nguyên tố hóa học khi tạo thành liên kết hóa học.

- Trong một chu kì, độ âm điện tăng dần từ trái qua phải.

- Trong một nhóm, độ âm điện giảm từ trên xuống dưới.

- Trả lời câu hỏi 4 sgk trang 37:

- Mg, P, S cùng chu kì 3, điện tích hạt nhân tăng từ Mg (+12)      P (+15)        S (+16) và số electron lớp ngoài cùng tăng từ Mg (2) đến P (5) đến S (6) nên lực hút giữa hạt nhân với electron lớp ngoài cùng tăng dẫn đến khả năng hút electron tăng độ âm điện tăng.

- Ca và Mg cùng nhóm A; Ca có 4 lớp electron, Mg có 3 lớp electron nên lực hút giữa hạt nhân với electron lớp ngoài cùng của Ca < Mg dẫn đến khả năng hút electron Ca < Mg.

- Trả lời câu hỏi 5 sgk trang 37:

a, Thứ tự tăng dần về bán kính nguyên tử: Si < Al < Mg. 

b, Thứ tự giảm dần về độ âm điện: Si > Al > Mg.

……

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Trong một chu kì, từ trái sang phải thì số lớp electron

A. tăng dần.                                                                 

B. giảm dần.

C. không thay đổi.                                                       

D. biến đổi không theo quy luật.

Câu 2: Trong một chu kì, theo chiều từ trái sang phải, bán kính nguyên tử của các nguyên tố thuộc nhóm A

A. tăng dần.                                                                 

B. giảm dần.

C. không thay đổi.                                                       

D. biến đổi không theo quy luật.

Câu 3: Trong một chu kì, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, độ âm điện thường

A. giảm xuống.                                                            

B. tăng lên.

C. biến đổi không theo quy luật.                                

D. không thay đổi. 

Câu 4: Bán kính nguyên tử của các nguyên tố: 3Li, 8O, 9F, 11Na được xếp theo thứ tự tăng dần từ trái sang phải là

A. F, O, Li, Na.                                                           

B. F, Na, O, Li.                 

C. F, Li, O, Na.                                                           

D. Li, Na, O, F. 

Sản phẩm dự kiến:

Câu 1: C

Câu 2: B

Câu 3: B

Câu 4: A

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Bán kính nguyên tử của các nguyên tố 3Li, 8­O, 9F, 10Ne được xếp theo thứ tự tăng dần từ trái sang phải như thế nào?

Câu 2: Cho các nguyên tố: K (Z = 19), N (Z = 7), Si (Z = 14), Mg (Z = 12). Sắp xếp theo chiều giảm dần bán kính nguyên tử từ trái sang phải.