Giáo án và PPT Ngữ văn 10 chân trời Bài 6: Dưới bóng hoàng lan (Thạch Lam)

VĂN BẢN 3: DƯỚI BÓNG HOÀNG LAN

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Em đã đọc tác phẩm nào của nhà văn Thạch Lam chưa? Có thể kể tên cho các bạn nghe được không?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung

GV đặt câu hỏi hướng dẫn học sinh tìm hiểu:

+ Nêu tóm tắt về tác giả, quan điểm sáng tác phong cách nghệ thuật.

+ Một số hiểu biết về tác phẩm và tóm tắt nội dung chính?

+ Bố cục của văn bản được chia thành mấy phần? Nội dung chính mỗi phần?

Sản phẩm dự kiến:

a. Tác giả

- Tên: Thạch Lam ( 1910 – 1942)

- Quê: Cẩm Giàng – Hải Dương

- Sau khi đỗ tú tài ông thôi học về làm báo với anh và gia nhập Tự lực văn đoàn

- Ông là người thông minh, trầm tĩnh, đôn hậu và rất tinh tế.

- Về quan điểm sáng tác Thạch Lam quan điểm văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực nó có tác động sâu sắc đến tư tưởng tình cảm của con người. Ông quan niệm: “Đối với tôi văn chương không phải là một cách đem đến cho người đọc sự thoát ly hay sự quên, trái lại văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối và tàn ác, làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn"

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông là: Gió đầu mùa (1937), Nắng trong vườn (1938), Sợi tóc (1942), Ngày mới (1939), Theo dòng (1941), Hà Nội băm sáu phố phường (1943), ...

- Phong cách nghệ thuật:

+ Sáng tác thường hướng vào cuộc sống cơ cực của những người dân thành thị nghèo và vẻ đẹp nên thơ của cuộc sống thường nhật.

+ Cốt truyện đơn giản thuộc hoặc không có cốt truyện.

+ Thạch Lam đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật.

- Có sự hòa quyện tuyệt vời giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn, tự sự và trữ tình.

b. Tác phẩm

Dưới bóng hoàng lan là tác phẩm truyện ngắn in trong tập Tuyển tập Thạch Lam.

Văn bản xoay quanh một lần trở về quê thăm bà của nhân vật Thanh - mồ côi cha mẹ, sống cùng bà. Trong cảnh bình yên và thong thả của chốn xưa, những hình ảnh quen thuộc hiện lên, và bên cạnh mái tóc của bà, mùi hương hoàng lan nơi vườn và bên tóc mai của Nga khiến chàng trai trẻ xốn xang. Nhưng câu chuyện vẫn khép lại trong cảnh Thanh trở về tỉnh

c. Bố cục văn bản

Dưới bóng hoàng lan được chia thành 3 phần cụ thể như sau:

+ Phần 1: Từ đầu đến Nghe quen quá mà Thanh không nhớ được: Thanh trở về nhà thăm bà thăm nhà trong tâm trạng hạnh phúc nghẹn ngào.

+ Phần 2: Tiếp theo cho đến “ngồi ở bên đèn” Biểu hiện tình cảm của Thanh và Nga

+ Phần 3: Còn lại: Thanh tạm biệt mọi người trở lại tỉnh làm việc.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chi tiết

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu nhân vật Thanh

GV đưa ra câu hỏi:

+ Trong lần trở về quê thăm bà này Thanh có tâm trạng ra sao?

+ Cuộc gặp gỡ của nhân vật Thanh và Nga có gì thú vị?

Sản phẩm dự kiến:

- Sau 2 năm trở về thăm quê, trở về với không gian thân thuộc, ngôi nhà của bà Thanh cảm thấy thật bình yên và thong thả. Bởi căn nhà đối với Thanh là một nơi mát mẻ hiền lành, có người bà lúc nào cũng chờ đợi để yêu thương Thanh.

- Nhận ra cây hoàng lan, Thanh nhớ đến câu chuyện tuổi thơ, Thanh hay nhặt hoa dưới gốc cây. Ngày ấy cha mẹ Thanh hãy còn, Thanh nhận ra thời gian trôi quá nhanh

=> Thể hiện sự hoài niệm của nhân vật Thanh 

- Thanh gặp lại Nga (cô hàng xóm cạnh nhà). Thanh và Nga ôn lại những kỉ niệm hồi nhỏ, cả 2 nhặt hoa dưới gốc hoàng lan.

- Đối với Thanh, Nga như một người bạn, một người em gái, một người thân mà chàng sẽ gặp mỗi lúc đi xa về.

- Những câu chuyện vụn vặt, giản dị nhưng chứa đựng nhiều thú vị => bước tiến triển tình cảm.

Nhiệm vụ 2: Biểu hiện tình cảm của Thanh và Nga

GV đưa ra câu hỏi:

+ Những chi tiết nào chứng tỏ sự tiến triển tình cảm giữa hai nhân vật Thanh và Nga?

+  Theo em chi tiết nào cuối chuyện giúp em dự đoán sự tiến triển tình cảm giữa Nga và Thanh?

Sản phẩm dự kiến:

+ Thanh và Nga là hai người bạn quen thân từ nhỏ, cả hai từng cùng nhau nhặt hoa ở gốc hoàng lan.

+ Đối với Thanh, thì Nga là người thân, sẽ gặp mỗi lúc đi xa về

+ Những câu chuyện vụn vặt giữa anh và cô ( “anh chóng nhớn quá”, “ tôi vẫn thế chứ chứ”) => Thanh lầm tưởng Nga là em ruột của mình

- Sự biến đổi trong tình cảm cảm xúc của hai nhân vật:

+ Từ thân mật đến mức Thanh lầm tưởng Nga là em gái ruột của mình. Thanh bắt đầu nhìn đôi môi thắm của Nga, nhớ đến đôi chân nhỏ xinh của Nga. Còn Nga đã biểu thị trực tiếp của minh thông qua cách xưng hô trực tiếp “anh – em” và câu biểu thị “ em nhớ anh quá”....

- Những biểu hiện tình cảm của hai nhân vật có sự gắn liền với hình ảnh hoàng lan:

+ Khi trông thấy bóng cây hoàng lan Thanh nghĩ ngay đến Nga và gọi vui vẻ “cô Nga”. Nga cũng ngửng đầu và nở nụ cười “ Anh Thanh! Anh đã về đấy à?”

+ Kỷ niệm đáng nhớ nhất là ngày cả hai cùng nhặt hoàng lan rơi. Thanh hỏi Nga có còn đi nhặt hoàng lan rơi nữa không. Nga đáp “Vẫn nhặt đấy chứ. Nhưng không còn ai tranh nữa”

+ Hai người dẫn nhau đi xem cây hoàng lan. Thanh như thoảng ngửi thấy mùi hoàng lan rơi trên mái tóc của Nga.

+ Trong mùi hoàng lan thoang thoảng Thanh cầm lấy tay Nga.

+ Câu chuyện khép lại khi Thanh phải quay về tỉnh và không biết bao giờ quay trở lại nhưng đã hé lộ những tiến triển trong tình cảm của cả hai. Thanh nhờ người gửi lời chào đến Nga

………………………………………

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học,GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Dưới bóng hoàng lan thuộc thể loại gì?

A. Tiểu thuyết.

B. Truyện ngắn.

C. Tùy bút.

D. Truyện dài.

Câu 2: Dưới bóng hoàng lan có xuất xứ từ đâu?

A. Văn bản được in trong Gió lạnh đầu mùa, NXB Văn nghệ, TP. Hồ Chí Minh, 1995, tr.5 – 14.

B. Văn bản được in trong Sợi tóc, NXB Văn nghệ, TP. Hồ Chí Minh, 1995, tr.5 – 14.

C. Văn bản được in trong Hai đứa trẻ, NXB Văn nghệ, TP. Hồ Chí Minh, 1995, tr.5 – 14.

D. Văn bản được in trong Nắng trong vườn, NXB Văn nghệ, TP. Hồ Chí Minh, 1995, tr.5 – 14.

Câu 3: Đâu là nội dung chính của văn bản Dưới bóng hoàng lan?

A. Ca ngợi tình yêu, tình cảm gia đình đẹp đẽ, mộc mạc.

B. Ca ngợi hình ảnh người trí thức trong thời buổi đất nước khó khăn.

C. Ca ngợi tình cảm gia đình thiêng liêng trong chiến tranh.

D. Ca ngợi tinh thần yêu nước của người nông dân trong kháng chiến chống Pháp.

Câu 4: Những tình cảm nào được thể hiện trong văn bản Dưới bóng hoàng lan?

A. Tình cảm quê hương, tình yêu thiên nhiên, đất nước.

B. Tình bạn, tình cảm quê hương, tình yêu đôi lứa.

C. Tình cảm gia đình, tình đồng chí, tình yêu.

D. Tình cảm gia đình, tình cảm quê hương, tình yêu đôi lứa.

Câu 5: Giá trị nghệ thuật của tác phẩm Dưới bóng hoàng lan là:

A. Ngôn ngữ giản dị, nhẹ nhàng, thấm thía.

B. Ngôn ngữ cổ kính, trang trọng.

C. Ngôn ngữ hào hùng, dí dỏm, vui tươi.

D. Ngôn ngữ bác học.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1. Sau khi đọc xong truyện ngắn Dưới bóng hoàng lan hãy trình bày suy nghĩ của em về câu nói Đi để trở về.

Câu 2. Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích tâm trạng của nhân vật Thanh ở đoạn văn cuối truyện.